Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1983, Blaðsíða 8

12
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
unum reyndist 1 m, og er það nokkurn veginn dýpt hennar frá upp-
runalegu yfirborði. Á grafarbotninum var beinagrind úr hesti, og lá hún
í eðlilegum stellingum með hrygg við suðurhlið, háls hringaðan í vest-
urenda og hausinn við norðurhlið, og var hann í réttri afstöðu við háls-
liðina og hefur augljóslega ekki verið höggvinn af. Ofan á beinunum í
miðri gröf, en ekki uppi á hrosshausnum, voru járntnél úr beizli, venju-
leg að gerð, annað mélið nokkru lengra en hitt. Á þeim hringnum, sem
hcill er, er járnsvipt, sem höfúðleðrið hefur verið neglt við, líkt og á
3. mynd í Vikingetidens redskaper. Naglarnir hafa kúpta hausa. Auk
mélanna fannst gjarðarhritigja venjuleg, eins og áður greinir, en ekki er
sagt, hvar hún var í kumlinu.
Báðum megin við hrossgröfina, í báðum endum steinlagningarinnar,
var óhreyfður jarðvegur, og er sýnilegt, að enginn maður hefur verið
heygður í þessu kumli. Þetta er hrossgröf með sérstakri viðhöfn gerð
og á sér ekki áður líka hér á landi, en ýmislega lagaðar steinlagningar
umhverfis kuml eru vel þekktar á Norðurlöndum. Aftur á móti er það
áður kunnugt hér á landi, að kumlhestar voru stundum heygðir sér
nálægt kumli þess manns, sem þeir fylgdu (sbr. Kuml og haugfé, bls.
247), og verður því að telja, að nreð þessu hrosskumli hafi verið
mannskuml, sem annaðhvort er komið í ána ellegar dylst enn undir
bakkanum, því að víst verður að telja, að fundur þessi sé frá heiðni. Til
þess bendir bæði sjálfur hann og dýpt hans í jarðlögum. Eftirtektarvert
er, hversu lágt kumlið er sett, miðað við bæinn, en áin hefur hins vegar
ekki runnið eins hátt fyrr á öldum og hún gerir nú, hún hefur á löngum
tíma borið mikið undir sig.“
Lýkur hér að segja frá hrosskumlinu sem rannsakað var 1958. Sá
grunur að það hafi varla getað verið eitt sér hefur nú reynst réttur.
Þegar hefur verið sagt frá barnskumlinu sem fannst 1978, 30-40 m
vestur frá hrosskumlinu. Skal nú gerð grein fyrir árangri rannsóknar-
innar 1981.
Eftir lýsingu Árna Jónssonar var þegar í stað nokkuð ljóst að það sem
hann fann 1980 mundi vera kuml úr heiðnum sið. Steinar sáust koma
út undan jarðvegsstálinu djúpt niðri og einnig glytti þar í beinaleifar.
Skömmu áður en við komum á vettvang 28. sept. 1981 hafði Árni tekið
til handargagns það sem hann fann þarna án þess að róta nokkuð að ráði
til í kumlinu.
Kumlstæðið er um 50 m vestur frá Túnhalanum, þar sem hrossgröfin
var. Gröfin (kumlið) sneri A-V og sást því þvert á hana í árbakkanum.
Kumlin þrjú, sem fundin eru, liggja nokkurnveginn í beinni línu frá
austri til vesturs. Þegar varlega var hreinsað sárið og við blasti það sem