Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1983, Blaðsíða 75

SMALABÚSREIÐ
79
heldur til að sýna sig og sjá aðra og svo lyfta sér upp eftir heyvinnu-
stritið."32
í sagnaþáttum Guðmundar frá Húsey í Hróarstungu, sem miðast við
árin 1870-80, segir hann:
„Smalareiðar heyrði ég aldrei nefndar, en mikið var um útreiðir í
Hlíð vetur og sumar, þegar mönnum slapp verk úr hendi.“33
Pá sjaldan að orðinu smalareið bregður fyrir í yfirfærðri merkingu eða
skáldskap, reynast höfundarnir eða sagnamennirnir vera frá þessum
áðurnefndu slóðum suðaustanlands. Torfhildur Þ. Hólm (1845—1918)
segir á einum stað í skáldsögu sinni um Jón biskup Arason:
„Það var dag nokkurn árla um þessar mundir, að heimamenn fóru í
eins konar smalareið um Skagafjörðinn og sérstaklega sveinar Jóns Ara-
sonar.“34
Torfhildur var fædd og upp alin á Kálfafellsstað í Suðursveit, Austur-
Skaftafellssýslu, og foreldrar hennar voru úr Fljótshlíð og undan Eyja-
fjöllum.
í blaðinu Bjarka á Seyðisfirði er þannig sagt frá íþróttamóti á Egils-
stöðum sumarið 1898:
“Egilsstaða funduritm 7. ágúst mun fá þann vitnisburð hjá flestum, að
dagurinn hafi orðið þeim góður smalareiðardagur og skemmtunin
furðu góð þrátt fyrir allan vanbúnaðinn.“35
Ritstjóri Bjarka þetta ár og væntanlega fréttamaður um leið var Þor-
steinn Erlingsson skáld (1858—1914), sem ólst upp í Fljótshlíð.
Jafnvel í þjóðsögum, sem geta um smalareið, reynist hið sama ósjálf-
rátt uppi á teningnum. Þannig segir í útilegumannasögunni Frændsyst-
kinin í Sæludal um ástir Bjarna og Þóru:
„Þannig liðu æskuárin í saklausri barnaást og ekki reið Bjarni smala-
reið eða annað sér til gamans að Þóra færi ekki með líka.“36
En sögusviðið er þarna einmitt efri hluti Rangárvalla, bæirnir Næf-
urholt og Háls
Loks er að geta samtals, sem Helga Jóhannsdóttir og Jón Samsonar-
son áttu við Ragnar Stefánsson í Skaftafelli (f. 1914) sumarið 1981.
Ragnar telur það hafa verið gamla venju, að unglingar og vinnufólk
í Öræfum riðu inn í Bæjarstaðaskóg 15. sunnudag í sumri. Þetta var
kallað smalareið og dagurinn smalareiðarsunnudagur. Ferðin tók tvo
daga fyrir þá, sem komu austast úr sveitinni og gistu þá í Skaftafelli og
Svínafelli á laugardagskvöld. Þessi útreið var ekki fyrir húsbændur,
heldur einvörðungu fyrir vinnufólk, sem nestaði sig sjálft, og sumir
höfðu með sér á vasapela. Ragnar man sjálfur eftir þessum sið fram undir
1940.37