Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1983, Blaðsíða 55

FRJÓGREINING TVEGGJA JARÐVEGSSNIÐA Á HEIMAEY
59
Herjólfsdal (3. mynd). í fyrstu máttu þó bæði kattartungan og melur-
inn, þ.e. strandgróður, sín mikils (Tm 1). Möðrur tóku við (Tm 3), en
þær geta hvort heldur er verið fulltrúar mólendis eða valllendis. Hálf-
grös náðu sér verulega á strik undir lokin (Tm 4). Þau hafa löngum
verið túlkuð sem merki um votlendi — mýri —, en vissulega geta þau
(dæmi þursaskegg) einnig verið ættuð úr mólendi og fleiri gróður-
lendum. Hér verður þó fyrri skýringin látin ráða með tilvísun til
örnefnisins - Torfmýri -.
Á sögulegum tíma — ritaðar heimildir —. í ritgerð, sem eignuð er Gizuri
Péturssyni, er var prestur að Ofanleiti á árunum 1687—1713 (Þorkell
Jóhannesson 1938), er eftirfarandi lýsing á gróðri Heimaeyjar (bls. 105):
„Til mýrlendis eður flóða vottar hér aldeilis ekkert, nema í því plássi,
Torfmýri kallað, fyrir neðan Dalfjall, skammt frá Herjólfsdal, heldur
allt harða valllendi og lágur grasvöxtur, sérdeilis af því, að það verður
strax upp bitið af skepnanna margfjölda, þar hér munu finnast undir 80
kýr og 50 hestar, auk allt sauðfé og mikill torfskurður. . . . Engin grös
önnur en almennileg. Engin ber, nema krækiber, ekki hrísluangi eður
fjallhrapi, lyng nokkurt í hrauninu. Hvannstóð eru og í fjöllunum og
úteyjum og rót grafin á haustin og veturin. Skuli smásmugulegar hér
um geta, þá vex þyrnir í því plássi við Landakirkjugarð, er Bræðragerði
er kallað, hvað sagt er að óvíða sé annars staðar.“
í Vestmannaeyjalýsingu Árna Magnússonar og Páls Vídalíns (1980),
sem skrifuð var í maí 1704, kemur einnig fram að uppblástur eyði hag-
lendi á Heimaey. Þá er sagt (bls. 18), að ekkert eldiviðartak sé á eynni,
hvorki hrís né mór. Við svipaðan tón kveður hjá séra Jóni Austmann
rúmri öld síðar (Þorkell Jóhannesson 1938). Hann segir eyjuna grasi
vaxna að mestu. „Hryllilega samt á sumum stöðum útleikið af torf-
skurði“ (bls. 118). Síðar í grein sinni, þar sem hann fjallar um ókosti
Vestmannaeyja, segir séra Jón (bls. 153): „Hér að auki er sá mikli eldi-
viðarskortur, ollandi þess, að hvað eftir og skepnan skilur við sig teðsl-
una, er hún undir eins tínd upp til eldsneytis, og orsakar það, sem geta
má nærri, ekki all-litlum skaða beidlandinu. Torfskurðurinn er þó að
sínu leyti mikið lakari. Hér eru nefnilega öll hús tyrfð. . . .“.
Gegndarlaus rányrkja hefur því löngum verið stunduð á Heimaey og
er langt gengið, þegar jarðargróðri er ekki einu sinni skilað aftur því er
skepnur skilja eftir sig, hvað þá að borið hafi verið á að öðru leyti, en
svona var eldsneytisskorturinn alger.
Til gamans má geta þess, að þyrnirinn lifði enn í Landakirkjugarði á
dögum Jóns Austmann (bls. 118).
Á fjórða áratug þessarar aldar gerði Baldur Johnsen læknir gróðurat-