Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1983, Blaðsíða 47

FRJÓGREINING TVEGGJA JARÐVEGSSNIÐA Á HEIMAEY
51
ástæðan fyrir lélegri varðveislu frjóa en ekki meðhöndlun sýnanna fyrir
frjógreiningu í sýrum og lúti. Frjó varðveitast illa í þurrlendisjarðvegi,
það sýna bæði tilraunir og athuganir við náttúrulegar aðstæður (Ha-
vinga 1964 og 1971). Ymsir þættir valda þessu svo sem greiður
aðgangur súrefnis andrúmsloftsins (oxun) og mekanísk veðrun, en
einnig áhrif lægri lífvera, baktería, sveppa og skordýra (biological de-
gradation; Elsik 1971).
Sýnin úr Torfmýri voru meðhöndluð eins og lýst er af Fredskild
(1973:11) varðandi grænlensk sýni. Hann eyðir lífrænu efni öðru en
frjóum áður en tekið er til við ólífræna hlutann (sandinn, siltið), sem að
nokkru er fjarlægður með því að láta hann setjast til í vatni, að öðru
leyti er aðferðin eins og sú sem kennd er við Fægri og Iversen.
Við frjógreininguna var notuð Leitz laborlux smásjá með Periplan GF
lOx sjónpípulinsum og 45x/0,65 hlutlinsu. Við greiningu frjóa með fín-
gert mynstur svo og stórra grasfrjóa (Cerealea-type) var notast við NPl
oel 100x/l,30 hlutlinsu, sem fengin var að láni hjá Kvartárbiologiska
laboratoriet í Lundi ásamt útbúnaði fyrir Phase-contrast. Reyndar voru
öll sýnin í Torfmýrarsniðinu greind og talin með lOOOx stækkun.
Talin voru hið fæsta 400 frjó af A-gerð (frjó fræplantna annarra en
hálfgrasa) og mest 780. í frjólínuritunum eru einstök frjóróf (pollen
spectra) ekki tengd saman til að undirstrika, að ekki er að vita nema
eyður séu í jarðvegssniðunum og þar með vanti í þá sögu sem frjóregn-
ið hefur skráð í jarðveginn. Þá eru í frjólínuritinu aðeins teknar með
frjógerðir, sem koma fyrir í einhverju magni. Þær frjó- og grógerðir,
sem minna kveður að eru settar í töflur. Tafla I tíundar allar frjó- og
grógerðir sem fundist hafa í sniðunum á Heimaey.
Plöntunöfn, sem hér verða notuð, eru í samræmi við Flóru íslands
III. útg. (Stefán Stefánsson 1948).
Lýsing á sniðum og frjólínuritum
Hér á eftir verður gerð grein fyrir rannsókn sniðanna Torfmýri A og
Herjólfsdalur. Það fyrrnefnda er tekið út við sjóinn um 50 m frá núver-
andi strönd og um 350 m suðvestur af rústasvæðinu. Síðarnefnda sniðið
var fengið úr opnu um 100 m suðsuðvestur af rústasvæðinu (1. mynd).
Tvö snið önnur voru tekin í blikkstokka en ekki frjógreind. Annað
þeirra er snið af rústasvæðinu, tekið úr lóðskurði O-P (sjá mynd í grein
Margrétar Hermannsdóttur 1982:106), sem tekið var haustið 1978 og
hitt er sýni úr Torfmýri (merkt Torfmýri B). Torfmýrarsnið B er ekki
samfellt, í það vantar a.m.k. annað tveggja gjóskulaga ofan við eirlita
lagið (2. mynd, Torfmýri B).