Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1983, Blaðsíða 90

94
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
arver. Eldra mun þó að kenna verið við kofarústina og kalla það
Eyvindarkofaver. Einar Brynjólfsson segir að kofarnir hafi verið 5 og
má það til sanns vegar færa, en gjarnan hefði hann mátt lýsa þeim
aðeins nánar. Aldrei hafa verið bornar brigður á að rústir þær, sem nú
eru alkunnar í Eyvindarveri séu einmitt þær húsaleifar sem Einar Brynj-
ólfsson fann og Eyvindur var þá nýfluttur úr, enda hafa þær verið í al-
faraleið eftir að ferðir hófust aftur yfir Sprengisand.
Búseta Eyvindar og Höllu við hinn bólstaðinn er að því leyti örugg
að þar voru þau handtekin, en hins vegar er ekki alveg eins víst hvort
sá staður, sem nú er venjulega nefndur Innra-Hreysi sé sá bólstaður
þeirra hjúa, sem Einar Brynjólfsson fann. Ýmsir gjörkunnugir menn
svo sem Guðjón Jónsson bóndi í Ási8 telja kofana nú alla horfna í kvísl-
ina, sem þeir stóðu áður við, og að kofarústin, sem nú er kunn og
stendur á bakka Hreysiskvíslar sé ekki hið rétta Innra-Hreysi. Má vera
að í þeim orðrómi, að kofarnir séu komnir í ána, felist aðeins minning
þess að áður var þetta miklu meira áberandi þegar þarna stóðu fáein
hús, sem vissulega eru nú horfin. Þá er því við að bæta að leiðarlýsing
Einar Brynjólfssonar á milli bústaðanna er ekki heldur alveg eðlileg.
Hann segist fljótlega fara upp með litlum læk áður en hann komi auga
á fáein hús o.s.frv. Eðlileg leið liggur upp með Hreysiskvísl og raunar
er vart um annað vatnsfall að ræða á þessum slóðum. En Hreysiskvísl
er alls ekki lítill lækur heldur drjúgstór á, og verður að líta nánar á þessa
frásögn.
Daginn sem Einar Brynjólfsson fann Eyvind hóf hann ferðina frá
Biskupsþúfu og segist þá fara yfir lítinn læk, sem renni á milli Biskups-
þúfu og Eyvindarvers, en hér getur ekki verið um annað að ræða en
Eyvindarkvísl, sem er svo að segja jafnstór á og Hreysiskvísl, eða með-
alrennsli Eyvindarkvíslar tæpir 5 rúmmetrar á sekúndu, en Hreysis-
kvíslar um 6 rúmmetrar,9 og mun fáum þykja eðlilegt að kalla hvora
sem er lítinn læk eða „en liden Bæk“ eins og stendur í danska textanum.
Þó flestir menn nefni það vatnsfall á, sem ekki er hægt að stikla, má
þó ekki gleyma því að sums staðar svo sem í Rangárvallasýslu eru mörg
vatnsföll nefnd lækir, sem víðast hvar annars staðar væru talin drjúg-
stórar ár svo sem Keldnalækur, Stokkalækur, Svínhagalækur o.fl.
Sumir þessara lækja eru svipaðrar stærðar og Hreysiskvísl. Einnig heitir
Jökulsá á Sólheimasandi öðru nafni Fúlilækur. Þá má í þessu sambandi
nefna að rúmum 60 árum síðar skrifar Hjálmar Þorsteinsson í „Veglýs-
ingu yfir Sprengisand“: „. . .rétt þar nálægt kemur kvísl að austan og
fellur til Þjórsár. Hún heitir Blákvísl, er í henni uppsprettuvatn. Hún er
ekki nema stór lækur“ (sbr. hér á eftir). Það er alveg ljóst af röð