Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1885, Qupperneq 50

50
um. Á stundum önnuðust þrælar um bú manna, og
kom það fyrir, að húsbændrnir gáfu þeim bæði frelsi,
bú og bólstað, er þeim þótti þeim farast að einhverju
fyrirtaksvel. Matselja umgekkst matinn og skammt-
aði, og tókst þannig á hendr nokkuð af starfi húsfreyj-
unnar. Á útibúum eða þeim búum, sem húsbændrnir
vóru eigi sjálfir á, kallaðist ráðsmaðrinn ráðamaðr, en
ráðskonan ráðakona, og benda nöfnin til þess, að þeim
var að miklu leyti ætlað að ráða fyrir búinu eða að
ganga miklu fremr en verkstjórinn og matseljan í eig-
inlegum skilningi í húsbænda stað, enda var það mjög
eðlilegt, því að þar sem húsbændrnir komu að eins ein-
stöku sinnum á heimilið, hlaut ráðamaðrinn og ráða-
konan í flestum tilfellum að taka að sér störf þeirra1.
Að vísu vóru hér á landi í fornöld fátækir bændr,
einyrkjar og förumenn, en þó er það samt sem áðr
víst, að landsmenn vóru yfir höfuð miklu auðugri þá
en nú, sem hæglega má sjá af hinni miklu kvikfjár-
rækt til forna; én það var nú að vísu fleira en gæði
landsins ein, sem menn auðguðust á. f>ess hefir verið
áðr getið, að hver maðr, sem nokkuð vildi að manni
verða, fór til annara landa undir eins og aldr og þroski
leyfði, sem opt var fyrir tvítugs aldr. Ferðir þessar
urðu mönnum bæði til gróða og menntunar, því að
svo var hugsunarháttr manna þá, eins og Bolli Bolla-
son sagði, að sá þótti maðr fávís, sem ekki hafði ann-
að séð en ísland eitt; en nú er öldin önnur fyrir oss
svo í þessu sem í svo mörgu öðru. J>á er menn fóru
af landi brott, vóru þrir vegir til að græða fé: að
verzla, að gjörast konungum handgenginn og þiggja
af þeim bæði mála og gjafir, og að fara í hernað; en
1) Njála, kap. 36. bls. 62. kap. 39. bls. 59. kap. 91. bls. 138. ísl.
forns. I. bls. 37 og 155—6. Egils saga, kap. 40. bls. 79. kap. 89.
bls. 226. Vígast. og Heiðarv. saga, kap. 16. bls. 325. Harðar saga,
kap. 26. bls. 82. Landn. H. kap. 29. bls. 149.