Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1885, Blaðsíða 71
71
staka rúm, sem hver hlutur byggir. Rúmið er hvort-
tveggja, rúm allra hluta og rúm eins hlutar. Jeg er í
heiminum fyrir það, að jeg er á jörðinni, semeríheim-
inum, og á jörðunni fyrir það, að jeg er á þeim tiltekna
stað, sem fellur utan um mig og ekkert annað. Sé nú
rúmið hið fyrsta, sem umkringir, er utan um hvern lík-
ama, þá er það takmark og jafnframt form og mót
líkamans. Aptur virðist rúmið bæði vera ummál hverr-
ar stærðar, og millibilið milli takmarka hverrar stærð-
ar, hvers lfkama. Líkaminn, stærðin, tekur svo og
svo mikið rúm upp, fyllir, segja menn, svo mikið
rúm. Sá og sá er 3 álnir á hæð, hann er svo og svo
gildur, að þvf skapi tekur hann pláss (rúm) upp. Með
þessu móti yrði rúmið það, sem formið fellur utan um,
eða sjálft hið líkamlega efni. „fví taki jeg frá einum
„hnetti“, segir Platon í Timaios, „ytri takmörk hans og
aðra eiginlegleika (hörku, þyngd o. s. frv.), þá er frum-
efnið eitt eptir“; fer Platon þvf fram, að staður, y«pa,
hlutarins og frumefni, 'vXtj, sé hið sama, með því rúm-
ið, staðurinn, sé hið viðtakanda ([rsTaXv)Tmxov), er tekur
á móti formi og eiginlegleikum hlutarins. Nú er þá
rúmið bæði orðið form og efni líkamanna- En —
hvorttveggja er jafnskakkt. Form og efni hlutarins
skilur aldrei við hlutinn, en rúmið yfirgefur hann, eða
réttara sagt fylgir honum ekki, þegar hann flytur sig
eða hverfur, því rúmið sjálft hreyfist ekki, en tekur á
móti öðru f annars stað, lopti í vatns stað, vatni í lopts
stað, o. s. frv. Er þvf ljóst, að rúmið er enginn partur
afhlutnum, enginn eiginlegleiki hlutarins, heldur sér og
að aðgreint frá öllum hlutum. Virðist rúmið því íláti lík-
ast. ílátið er nokkurs konar flytjanlegt og hreyfanlegt
rúm, sem ekkert þarf að eiga skylt við það, sem það
hefir meðferðis, nema stærðina, ummálið eitt. Að því
leyti sem rúmið er aðgreinanlegt frá hlutnum, og sök-
um þess er það ekki form hlutarins, og að því leyti,