Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1885, Blaðsíða 82
82
II. A ndstæða: Heimurinn hefir ekkert upphafítím-
anum og engin takmörk í rúminu,
heldur er eilífur og óendanlegur bæði
að tíma og rúmi.
Sönnun: Fyrir þvi að allt upphaf er takmark á
milli þess tíma, þegar hluturinn ekki var, og þess tíma
er hann hóf tilveru sína, þá hlýtur að hafa verið sá
tími, er heimurinn var ekki til, eða tómur tími. Nú er
ómögulegt að nokkur hlutur verði til í tómum tíma,
sökum þess að enginn partur, ekkert vetfang þvílíks
tíma hefir skilyrði fremur fyrir tilveru en tilveruleysi.
Geta því margir sérstakir hlutir í heiminum hafa haft
upphaf, en alheimurinn sjálfur ekki, og því er hann,
með tilliti til hins liðna tima, óendanlegur.
Væri veröldin takmörkuð í rúminu, þá væri hún
innan í tómu takmarkalausu rúmi, og stæði í sambandi
við það. en samband heimsins við hlutlausan tómleika
væri ekkert samband og því óhugsandi.
Hugsun Kants er sú, að takmarkist heimurinn af
einhverju, þá verði það að vera, ekki tómleiki, Ekk-
ert, heldur eitthvað, en eitthvað getur ekki verið tak-
mark heimsins eða verandinnar, sökum þess, að þetta
Eitthvað er partur verandinnar. Með öðrum orðum :
hafi alheimurinn, sem innibindur allt sem er, takmörk,
þá verður hann annaðhvort að takmarkast af því sem
er, eða því sem ekki er. Af því sem er getur hann
ekki verið takmarkaður, því það er partur af heimin-
um. En takmarkist hann af því, sem ekki er, þá tak-
markast hann af Engu, eða hefir, með öðrum orðum,
engin takmörk. Heimurinn, sem innibindur allt sem
er, getur sem sé ekki takmarkast af parti sjálfs sín, og
því síður af því sem ekki er, þvf það setur ekki tak-
mörk, heldur en aðra fyrirstöðu. þ>annig setur Aristo-
teles andstæðu Kants fram, áður en hann gat þekkt
hana, en játar jafnframt, að mannlegri hugsun veiti ef