Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1885, Blaðsíða 105
105
„henni fyr eða síðar tilgangi sínum. En, — nú væri
„allt búið, og stæði allt fast i fullkomnun, nema nýir
„hæfilegleikar sköpuðust við starfsemina, er aptur
„keppa og hljóta að keppa eptir nýjum þroska og nýrri
„fullkomnun". Með þessu móti skapast og skilst eilifð-
in í tímanum í náttúrunni, jafnvel mannkyninu ogsögu
þess. Kyrðin, hin fullkomna hvíld, og með henni endir
timans, samrýmist ekki þessari skoðun, sem ekki læt-
ur sér nægja eilífðina eingöngu i því andlega, í riki
skugganna, en útheimtir hana einnig í því líkamlega,
áþreifanlega, og væntir, eins og kristindómurinn, upp-
risu holdsins.
J>ó þetta sé nú heiðinna manna hugsun, þá mun
hún þó varla koma í bága við kristindóminn yfir höf-
uð, né hina kristilegu tilgangsfræði (Teleologi) sérstak-
lega. Ekki er það viðkunnanlegra, þegar kristnir heim-
spekingar (Hegel) kalla hreyfinguna „hugmynd heims-
sálarinnar“ (Begriff der Weltseele), og ekki er það
ljósara eða nákvæmara, þegar þeir Herbert Spencer
tala um hina „óendanlegu og eilífu starfsemi (the in-
finite and eternal energy), er bæði lýsi sér innra f
manninum og fyrir utan oss“. Svo langt voru þeir
einnig komnir, Aristoteles og feofrastos. Mun það
koma hér fram, eins og víðar, að menn dást að hinu
nýja meðfram af því, að menn þekkja ekki hið eldra.
Eitt er vfst, og er það mest að marka, að enginn
heimspekingur, sem teljandi sé, hvorki eldri né yngri,
hefir farið því fram, að hreyfingin muni nokkurn tfma
taka enda; enginn hefir heldur látið á sér heyra, að
hún væri tilgangslaus, né það, að þessi tilgangur geti
verið annað en góður. þ>essa vissu lætur hugsunin
sér nægja.
J>að hefir nú, að jeg ætla, f því sem undan er
gengið, verið nokkurn veginn nægilega sýnt fram á,
bæði að tími og rúm eru nauðsynleg hugsunarmót, og