Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1885, Blaðsíða 70

70
var yfirborð vatns, er nú yfirborð lopts, o. s. frv. En
nú er enginn munur á punktinum og stað punktsins,
né á línunni og stað linunnar, né heldur á yfirborðinu
og stað yfirborðsins; og væri eptir þvi þetta þrennt
og staðir þess hið sama. Hvað verður nú um rúmið ?
Ekki er það efni hlutanna, hvorki áþreifanlegt né óá-
þreifanlegt. Stærð hefir það að visu, en engan likama.
Efni hinna áþreifanlegu og skynjanlegu hluta eða lík-
ama er sjálft áþreifanlegt og skynjanlegt, en það á
sér ekki stað um rúmið. Efni hins andlega og óáþreif-
anlega hefir enga stærð, en rúmið hefir stærð. Er þá
rúmið með þessu útilokað bæði úr því líkamlega og
því andlega ? þ>að lítur í fljótu bragði svo lit. Ekki
getur rúmið heldur verið nein af þeim fjórum höfuð-
orsökum hins skapaða, ekki frumefni ('vXr)), þvi ekkert
er af rúmi saman sett, ekki mynd né hugmynd hlutar-
ins, ekki tilgangur, mark og mið hlutanna, og ekki
ollir það hreyfingu, ekki er það hinn hreyfandi krapt-
ur hins veranda. Og sé rúmið eitthvað af því veranda,
hvar er það þá ? f>ví eins og Zeno sagði: ef allt hið
veranda á sér stað, hlýtur einnig að vera rúm fyrir
rúmið, nema því að eins, að rúmið ekki sé. Og eins
oghver líkami hefir sinn stað, eins hljtur og á hverj-
um stað að vera einhver líkami. En hvernig fer þá um
það sem vex ? Vex rúmið með því sem vex, með trénu,
ungviðinu, o. s. frv., ogminnkarþað með því sem minnk-
ar og rýrnar, fönninni, sem bráðnar o. s. frv. ? f>að
hlýtur að verða niðurstaðan, svo framanlega sem rúm
hvers hlutar er hvorki stærra né minna en hluturinn
sjálfur.
Nú hugsa menn sér hlutina á stundum sér, á stund-
um í sambandi og tiltölu við, eða einhverju tilliti til
annara hluta, og allt eptir því er rúmið ýmist hið sain-
eiginlega stóra rúm utan um alla hluti, utan um hið á-
þreifanlega og skynjanlega gjörvalla, eða þá hið sér-