Eimreiðin - 01.01.1908, Page 11

Nytsemi vísindanna fyrir þroska trúarlífsins.
Fyrirlestur haldinn á málfundi í Kristiansand 1905.
Eftir HANNA ISAACHSEN.
Fyrir nokkuru síðan var lögð fyrir tólf framúrskarandi menn
Norðurálfunnar spurningin: »Hvaða bók hefir haft gagngerðust áhrif á
líf yðar?« Sex af þessum tólf voru guðfræðingar. Níu þeirra svöruðu:
»Uppruni tegundanna« (Origin of species) eftir Darwín.
Það er og ætlun mín. að öfgalaust sé að fullyrða, að engin bók
19. aldarinnar hafi fest dýpri rætur í andlegu lífi Norðurálfunnar en
þessi bók.
Valdið, sem hún hefir náð yfir hugum manna, má þakka kenn-
ingu þessa hugvitssama snillings um »náttúruvalið«. Prófessor Rómanes
segir, að ættum vér að meta nytsemi hverrar frumhugsunar eftir því,
hve mjög hún breytir hugsunarhættinum, þá sé frumhugsun þessi —
náttúruvalið — tvfmælalaust hin ábrifamesta hugsjón, er nokkuru
sinni hafi fæðst í mannssálunni.
Ekki verður því heldur neitað, að áhrif kenningar þessarar á
trúarlífið hafi verið hin gagngerðustu. Neita má því ekki, að rótað
hefir hún til í kristilegri kirkju. Því með fræðikenningunni um nátt-
úrúvalið er ósjálfrátt frumtak sett í stað hins skapandi guðs, — að
vísu ekki hvað lífið sjálft snertir, því kenning Darwíns gerir ráð fyrir
lífinu sem gefnu — heldur aðeins að því, er snertir hinar sérstöku
tegundir.
Ekki var það nema sjálfsagt, að þetta hlyti að breyta afstöðu
vísindanna til trúarbragðanna. Ögrandi hafa vísindin með þessu
hrópað til trúarbragðanna: »Hvar er nú guð þinn?« Vísindamenn
sögðu fyrir dauða kristinnar trúar, með því jafngóð kenning, er stæði
á vísindalegum grundvelli, hefði steypt henni — eða þá að ágizkunar-
kenningin: guð mundi falla af sjálfu sér með verkun sömu orsaka, sem
höfðu sett hana á laggirnar.
■ Þetta er þó ekkert nýtt fyrir kristindóminn. Mótstöðumenn hans
hafa svo oft spáð honum falli. Enginn ástæða fyrir oss að kippa oss
upp við það. En það, sem oss má furða á, er kvíðbogi kristinna
manna fyrir framtíð kristindómsins. Og ekki sízt kirkjunnar sjálfrar.
Á hvem einn sigur í heimi vísindanna hefir kirkjan alla kirkjusöguna
í gegn litið tortrygnis augum, og skoðað hann háskalegan fyrir trúna.
Þannig hefir kirkjan sjálf, með efasemdum um llfsmagn trúar sinnar,
unnið að því, að afflytja sitt mál í augum vantrúarinnar.
Eitt sinn þótti mönnum trúarbrögðunum háski búinn af því, að
trúa á tilveru andfætinga. Háski var að trúa því, að jörðin gengi
kringum sólina. Já, þá var það ekki lítill háski fyrir trúna, að efast
um, að til væru galdranornir og fjölkyngismenn. Við brosum nú að
þess kyns bamaskap. En andinn lifir æ hinn sami hjá kristnum mönn-
um og kristilegri kirkju, meðan hún reynir að binda hendur á vísinda-