Eimreiðin - 01.01.1908, Side 23

23
lengra inn í þegnfélagslífið, ekki að eins hið trúfræðislega, heldur og
hið borgarlega. Því má það þakka, að lögin ná jafnt til allra manna,
að réttindi borga og sveita og jafnvel landstjórna hafa aukist meir og
meir, að þeir menn, sem oft var farið með fremur sem dýr en menn,
náðu mannstigninni, lærðu að bera virðingu fyrir sjálfum sér, og gafst
kostur a að afla sér æðri hugsjóna; að ábyrgðar tilfinning Norðurálf-
unnar hafði vaknað gagnvart þeim mannfélagsflokkum, sem lægstir
standa, og hefir knúð þjóðirnar til að afnema þrældóminn smátt og
smátt í öllum nýlendum Norðurálfunnar og í Vesturheimi.
Þessi umbreyting á skilningi bræðraþelsins hefir ennfremur vakið
eldlegan áhuga manna á hjálpfýsi. Á vorum dögum ganga menn með
mikilli ósérplægni í . baráttu fyrir ánauðuga menn og réttlausa bæði
innanlands og utan, sem að miklu leyti jafnast á við sjálfsfórn píslarvott-
anna fyrir trú sína. Á Rússlandi endurtekur sig að vissu 'leyti fram-
för Norðurálfunnar samandregin í eitt. Þar sjáum vér það bezt. Hvað
hið eina orð Síbería rúmar af hugprýði og ósérplægni til að afstýra
kúgun og rangsleitni, það veit enginn nema guð einn.
Hjá hinum kúguðu mannflokkum hefir það vakið til lífs þrá til
að hefja manngildið, sómatilfinninguna og virðinguna fyrir sjálfum sér,
sem ekki má án vera, til þess að mennirnir nái æðri ákvörðun.
Vel veit ég að hreyfingu þessari er samfara mikil vonzka og
hatur; en það er þó sannleikur, sem ekki verður út skafinn, að hreyf-
ingin sjálf stefnir að hinu æðsta og dýrðlegasta jarðneska markmiði,
að efla bræðraþelið manna á milli.
f>að er oss kristnum mönnum að kenna, að þessi ánauðar-lausn-
arhreyfing oft er rekin af ókristnum mönnum.
Hefðu kristnu kirkjufélögin tekist á hendur starf þetta, í stað þess
að þrátta um trúarjátningar, já í stað þess á sínum tímum að rísa
andstæð móti lausninni og jafnréttinum, mundu þau hafa haldið uppi
heiðri kristindómsins. En nú hafa þau svikist um þetta ætlunarverk
sitt. En þroskakraftur kirstindómsins varð ekki stöðvaður. Bróður-
hugsunin hlaut að ná sér niðri á annan hátt, þangað til kristnir menn
vöknuðu til skilnings á skammsýni sinni, og könnuðust við skyldu sína.
Á 18. öld gerði Adam Smith þjóðmegunarfræðina að sannarlegri
vísindagrein. Eftir hans daga tók hún miklum framförum í höndum
framúrskarandi manna, sem ósjg.ldan voru ekki-kristnir menn, eða
þá ákveðnir guðleysingjar. Afleiðingin af því varð, að úr kristinni átt
lenti á sjálfa vísindagreinina nokkuð af óvild þeirri, sem fríhyggjumenn-
irnir vöktu.
Ég skal með öllu láta ósagt, að hve miklu leyti óvild þessi var
verðskulduð í einstökum greinum. Tilgangur minn með því að gera
þjóðmegunarfræðina að umtalsefni, er að eins sá, að benda á þann
gróða, sem kristindómurinn hefir náð í af tilraunum hennar til þess að
komast í skilning um náttúrulög þjóðfélagsins.
Hin óvísindalega þjóðmegunarfræði fyrri tíma gekk út frá því,
að allur auður væri gull, og sú setning varð aðalatriðið í verzlunar-
löggjöfinni. Éað leiddi til þess, eð búskaparhagsmunir tveggja þjóða
komu gersamlega í bága hvorir við aðra, þannig að auður og vel-
farnan hvers lands var komið undir ófarnan og tortíming hins, með