Eimreiðin - 01.01.1908, Blaðsíða 25

25
þannig skrælingja-grimd í meðferð á glæpamönnum og alt til loka
18. aldar, þá er nokkuð fór að breytast til batnaðar.
Andstyggilegasti skrælingjahátturinn var pyndingarnar. Ekki þarf
annað en nefna þær. Hryllingar þeirra kannast allir við. Að því ég
frekast veit var England eina landið, sem aldrei lögleiddi pyndingar.
Þó var þeim oftsinnis beitt þar, einkum í kirkjumálum.
Sláandi sönnum þess, hve afarlangt kirkjan og kristindómurinn átti
í land til þess að skilja Krist, getum vér séð á þeim guðníðingssið, að
í fangaklefunum stóð hinn krossfesti Kristur við píslarfærið. Frá ka-
þólsku kirkjunni var því ekki að vænta eftir baráttu gegn pyndingum
eða hinum skrælingslegu hegningarlögum. Ekki varð heldur búist við
því, að mótmælenda kirkjurnar legðu út í þann bardaga. Þvert á
móti. Siðabótamennirnir sjálfir voru logandi hræddir við galdranornir
og töframenn, og ofsóknum laust því upp gegn stórveldum þessum.
Að Kalvín lét brenna Servetus á báli, og það samþykki, er þetta níð-
ingsverk fékk hjá Melankton og öðrum, — hvernig John Knox og
margir með honum réttlættu það, sýnir ljóslega, að framför í mannúð
og umburðarlyndi varð að koma annarstaðar að. Það varð að koma
frá mönnum, sem ekki voru þrælbundnir í hugsun sinni, samvizku og
hugarþeli, hvorki af hinni drotnandi trú né hjátrúnni.
Einn hinna fyrstu, er barðist gegn pyndingunum, var hinn frakk-
neski efunarmaður Montaigue, og sakir baráttu Montesquieu og eink-
um Voltaires og frakknesku stjórnarbyltingarmannanna var það, að þeim
var útrýmt af Frakklandi. ítalskur maður, Bec'caria, mikill dáandi
Rousseaus, samdi ritling urn »glæpi og hegningar«, sem kom af stað
mikilli hreyfingu um alla Norðurálfuna, og leiddi það smátt og smátt
til afnáms pyndinganna. I Danmörku tókst Strúensee að fá þær
numdar úr lögum. En eftir fall hans voru þær aftur lögleiddar. Þó
ótrúlegt sé, voru þær þar fyrst úr lögum numdar fyrir fult og alt
árið 1837.
Beccaria barðist ekki að eins fyrir afnámi pyndinganna. Hann
leitaðist og við að fá hegningarlögin yfirleitt gerð mannúðlegri. Sér-
staklega er hann frægur orðinn fyrir baráttu sína gegn dauðahegningu.
Þessi viðleitni til að draga úr hegningunni vakti menn til eftirtektar á
ástandinu í fangelsunum. Hér var það hinn enski fráhvarfs (dissenter)
prestur Howard og kvekarakonan Elísabet Fry, sem með óþrotlegri
starfsemi fengu bætt kjör fanganna, að kalla má í allri Norðurálfunni.
Árangurinn af hinum þrautseigu og öflugu nýrri rannsóknum á
lögum náttúrunnar og lífsins hefir smámsaman varpað nýju ljósi yfir
hin feiknamiklu áhrif, sem alt umhverfið, lífskjörin, þegnfélagsstaðan
o. fl. hefir á manninn. Enfremur hafa þær skilgreint áhrif líkam-
ans á þroska sálarlífsins, dregið fram í birtuna mikilsvirði ættgenginnar,
og vanheilsu-einkenni sálarlífsins o. s. frv. Alt þetta stuðlar smátt og
smátt að því, að við fáum aðra skoðun á »sekt« og hinum seka
manni. J>að sem menn fyr meir töldu sjálfsagt að væri illverk, það
þykir nú eins vel ástæða til að ætla, að stafi af sjúku ástandi sálar-
lífsins, eða af ættgengu eðlisfari mannsins, eða af siðspillandi lífskjör-
um og heimilisháttum. Þá er svo á stendur, sýna menn línkind í stað
sakfellingar, og viðhafa tilraunir til að frelsa og betra, í stað hegning-