Eimreiðin - 01.01.1908, Síða 27

27
að skilja, að sjálft mannkynslífið, gegnum mannkynssöguna, er háð
lögum — þróunarlögunum.
Hin fyrsta náttúrlega afleiðing þessa lagagildis hefir verið sú, að
guð hefir losnað við gömlu gerræðisfrægðina, að skelfa fólk, og kemst
í samband við hið reglubundna og skaplega skipulag heimsins. Heim-
ur, sem stjórnað er í smáatriðum eftir fast niðurskipuðum lögum, opin-
berar margfalt háleitari speki, umhyggju og almætti, en sá heimur gat
gert, þar sem guð stöðugt varð að sjá sínar eigin ráðstafanir að engu
hafðar, og fyrir því þurfti á hverri stundu á yfirnáttúrlegum kraftaverk-
um að halda, til þess að alt færi ekki aflaga og mönnunum yrði í
skefjum haldið. Guðshugmyndin missir við lagagildið einkenni hegn-
ingarinnar, hins harðdræga og skuggalega endurgjalds, það einkenni,
sem allir hinir gerræðisþrungnu og skelfilegu hegningardómar höfðu
eignað honum. Og ennfremur — þá speki, sem hefir niðurskipað öll-
um þessum lögum, getur mannleg hugsan ekki framar sameinað við
kotmannlegar ástríður, t. d. hatur, hefndargirni og grimmúðuga gleði
af þjáningum hans sköpuðu skepna! Nú. er ekki framar hægt að
saurga guðshugmyndina með því, að eigna heilni mannlega vonzku í
stórkostlegum mæli (sbr. »Fyrsti trúvilludómarinn«).
Enda þótt lagagildið væri viðurkent í hinni líflausu sköpun, urðu
menn þó jafnskelkaðir við kenningu Darwíns sem Kóperníkusar.
Framþróunarkenninguna í heild sinni skoða víst margir enn óvinveitta
kristindóminum. En að svo miklu leyti sem ég fæ séð, kemur þetta
til af því, að menn hafa hausavíxl á árangri náttúrurannsóknanna og
ágizkunum og fræðikenningum — persónulegum trúarskilningi þeim,
sem margir framþróunarkennendur hafa sjálfir myndað sér.
Þetta er þó ólögleg aðferð við vísindin. Vlsindin geta ekki haft
ábyrgð á fræðikenningum eða trúarskoðunum iðkenda þeirra. Ef vér
að eins höldum oss við þann árangur, sem smátt og smátt vinst og
áreiðanlega hlýtur viðurkenningu, munum vér brátt sjá, að ætlunarverk
hans er að veita söfnuðunum sannari og dýpri tök á kristindóminum,
með því vísindin varpa nýju og skærara og dýpra ljósi yfir kenningar
Krists.
Hin fyrsta áþreifanlega verkun, sem framþróunarkenningin hefir
haft á alt andlegt líf Norðurálfunnar, er, að hún hefir vakið til lífs
trúna á framför og framkvæmt hana verklega.
Framþróunarkenningin er kenningin um stöðuga framför frá hinu
lægra til hins hærra, frá hinu ófullkomna til hins fullkomnara og full-
komnara. Hið miður góða getur ekki þrifist gagnvart hinu betra.
Hið lakasta, þróttminsta verður fyr eða síðar að rýma sæti fyrir hinu
betra og þróttmeira, En þessi staðreynd er ákaflega víðtæk í sið-
ferðislegu tilliti. Alt í einu er loku fyrir skotið, að hið lélega geti til
lengdar staðið hinu betra á sporði. Því meira viðfangs og námsefni
sem mennirnir og mannlífið verður, því betur kemur það í ljós, að
laklegt og gott í slíku sambandi kemur ekki síður til greina í hinum
siðferðislega heimi en í náttúrulífinu. í*að er með öðrum orðum, að
hið vonda fær ekki til lengdar staðið hinu góða á sporði, því síður
sigrað það. Við ljós vísindanna sést það þá, að hið góða sigrar að
lokum, og að þessi lokasigur hvílir eigi að eins á stjórnarbyltingu —-