Eimreiðin - 01.09.1909, Síða 55

215
má bera kinnroða fyrir sjálfa sig og alla þá smán, er menn hafa
dirfst að hafa í frammi við hana. Pað væri öll von á, þó að hún
hlypi í felur óðara og hún sæi út um einhvern gluggann, að
gestir riðu heim tröðina. Pað kennir hér sömu tilfinningar á nið-
urlægingu landsins og í eftirmælum Jónasar eftir Porstein Helga-
son: »Föðurláð vort er orðið að háði«.
Pað er gaman að taka eftir, hve Steingrímur kemst líkt að
orði og Bólu-Hjálmar. Hann sagði, að þjóðin væri næstum því
lögst í kör. Steingrímur segir, að hún sé komin í hana. Fór
þjóðinni það aftur á þeim 14 árum, sem eru milli þjóðfundar-
söngs Hjálmars og »Sú var tíðin fyr, þá frelsið reisti?« Lesand-
inn minnist og orða Gísla Brynjúlfssonar um möruna og Van-
landa, er Steingrímur segir við þjóðina, að hún hafi verið troðin
möru margra alda. Pví er ekki að leyna, að mörg kvæðin um
kúgun landsins eru oflík hvert öðru. Samt leikur enginn vafi á
einlægninni í bræði þeirra og gremju.
En um þessar mundir kemur til sögunnar skáld, er vegur að
Dönum með vopnum úr vopnakistu sjálfs sín. f*að er Benedikt
Gröndal. 1861 birtist eitthvert hið mesta kynjaþing, er íslenzkur
mannsheili hefir skapað. Pað hýrnar yfir mörgum íslendingi, er
hann heyrir nafnið nefnt. fað er Heljarslóðarorusta. Engin ís-
lenzk bók er slíkur stuðningur á þeirri kenning, að skamt sé milli
frumleiksafburða og vitfirringar. Hún minnir á maukið, sem nornirnar í
Macbeth suðu, þar sem hinum undarlegustu og ólíkustu hlutum
var rent í sama pott, refstönn, blámannshúð, flæðarmús, tígra-
merg, tyrknesku skeggi o. s. frv. En Heljarslóðarorusta er ennsund-
urleitari, meir ósamkynja. Pað var alt óæðra eðlis, er nornirnar
suðu saman. En Gröndal hrærir göfugt og ógöfugt saman. Það
er einmitt það, sem lesandinn dáist að í Heljarslóðarorustu,
hvernig manninum fer að detta í hug í sömu svifunum andlát
Alexanders Húmboldts, burðargjald á Norðra og kind með tíu
hölum norður í Pistilfirði, eða þá Pjóðólfur og uppreistarsaga
Thiers. Gröndal gleymir ekki Dönum á Heljarslóð: «Flýttu
Danir sér sem skjótast að senda legáta víðsvegar, til þess að
segja, að þeir væru ekki með neinum, því þeir vissu enn eigi,
hverjum mundi betur ganga, en vildu víst þar vera, sem von var.
Danir eru drengir góðir og vinfastir*. I Gandreiðinni, 1866, er
hann hálfu illorðari í garð þeirra, enda mun hann þá hafa átt sín
í að hefna. Tað var um þær mundir, er hann átti í ritdeilum við