Eimreiðin - 01.09.1915, Síða 65

221
*
hjá mörgum verksmiðjum, til þess að hafa gott úrval, og útheimtir
það mikið starfsfé.
Að kaupa korn af bændum í kornlöndunum er heldur ekki
hægt. Þar þarf millililiðurinn, stórkaupmaðurinn, aftur að koma til,
sem kaupir kornið inn hjá bændunum, eða safnar því saman. Alveg
sama er með kaffi og aðrar vörur. Hvað ætli séu margir milliliðir
við að búa til saumnál? — eða eldspýtur, frá því tréð er höggvið í
skóginum og búið er að gera úr því eldspýtur, sem hægt er að
kveikja á? — eða hjólhesta? Það eru til verksmiðjur, sem aðeins
búa til einn hlut í hjólhestinn, eða reiðhjólið, en svo eru aðrir, sem
kaupa hina ýmsu hluti í verksmiðjunum og setja reiðhjólið saman.
Milliliðirnir við hvern þennan hlut um sig eru mjög margir.
En þessi mikla sskifting vinnunnarc er einmitt margfalt ódýrari,
heldur en ef sami maðurinn byggi til sama hlutinn frá þvt fyrsta
til hins síðasta, og liggur í því, að því færri handtök sem hver
einstakur gerir, því meiri æfingu fær hann, og flýtirinn verð-
ur margfalt meiri, en ef hann ætti að hafa margvísleg hand-
tök. — —
Nú kaupir kaupfélagið eða kaupmaðurinn vöru. Hann er úti á
íslandi, en seljandinn erlendis. Ef nú kaupmaðurinn á íslandi ekki
getur farið sjálfur á markaðinn og keypt vöruna, þá getur hann
skrifað og beðið seljandann að senda sér hana. En að öllum líkind-
um fær hann ekki eins góð kaup, eins og ef hann hefði farið sjálfur
og keypt vöruna. Hann er heldur ekki svo vel kunnugur, að hann
viti, hvaða kaupmaður á hvetjum tíma selur ódýrast, einmitt þá vöru,
sem hann þarfnast. Hann þarf því að hafa áreiðanlegan og kunnug-
an mann, til að annast þetta fyrir sig. En þar kemur til einn milU-
liðurinn enn, og það er umboðsmaðurinn, eða »kommissiánerinn*.
Að vísu getur ísl. kaupfélagsstjóri eða kaupmaður farið sjálfur, eða
sent aðstoðarmann sinn; en þetta mundi verða langtum kostnaðar-
samara, en að nota umboðsmanninn, sem auk þess er því kunnugri,
hvar bezt er að kaupa. Að umboðsmenn ísl. kaupmanna og kaup-
félaga, sem á annað borð hafa reynst áreiðanlegir menn, reikni sér
meiri hag, en þeir eiga með réttu, er varla á rökum bygt. Slíka
aðferð nota ekki heiðvirðir menn, og þeir, sem kynnu að hafa slíkt
í frammi, geta ekki þrifist til lengdar. í síðastliðin 20 ár hafa mjög
margir byrjað íslenzka umboðsverzlun erlendis, ekki sízt í Kaupmanna-
höfn, en einnig í Leith og annarstaðar, en af þeim eru nú tiltölulega
fáir eftir; meirihlutinn hefir fallið úr sögunni af ýmsum orsökum.
f-á hefir vantað þekkingu og reynslu, starfsfé og lánstraust. Ef
til vill hafa sumir ekki náð tiltrú kaupmanna á íslandi eða er-
lendis. En svo hafa líka sumir orðið að hætta beinlínis vegna
þess, að þeir hafa orðið fyrir vanskilum hjá viðskiftamönnum sín-
um á íslandi, og nokkrir tapað stórfé við það. Það er nefnilega
ekki hægt að vera íslenzkur umboðsmaður, nema með því, að lána
talsvert fé, því það eru fæstir af ísl. kaupmönnum, sem ekki þurfa
að fá talsvert lán um stundarsakir. En svo getur umboðsmaðurinn
ekki staðist, þegar hann fær ekki skilvíslega borgað, það sem hann
hefir lánað.
'5