Morgunblaðið - 10.02.2001, Qupperneq 41

VIKULOK
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 2001 41
að mála sterkan draum. Í fyrri hlut-
anum er tónninn gefinn um innihaldið
með bíómyndinni um að draumurinn
eigi sér aðdraganda og líftíma. Ungi
maðurinn sem hafði það verk að leita
að glötuðu fé er tákn þess sem horfið
er en um leið þess sem koma skal.
Forarpollarnir vísa til glataðra tæki-
færa og misgjörða er tengjast sjávar-
útvegi.
Sögumaðurinn þú í seinni hlut-
anum sem verður að leikaranum seg-
ir með breytni sinni að draumurinn
snúist ekki bara um þig persónulega
þótt þú sért aðalpersónan, heldur séu
þarna ytri (gistihúsið) og innri (þú
sem krakki) aðstæður í samspili.
Gullborðarnir sem þú finnur og sagan
um kringum þá gefur í skyn að þú
eigir þér leynda drauma eða hug-
myndir sem geti orðið þér til heilla og
fæðingarbæ þínum gjöfular, náirðu
að koma þeim á framfæri við rétta að-
ila og sért sannfærð um eigið ágæti
þegar á reynir.
 Þeir lesendur sem vilja fá drauma sína birta
og ráðna sendi þá með fullu nafni, fæðing-
ardegi og ári ásamt heimilisfangi og dul-
nefni til birtingar til:
Draumstafir
Kringlunni 1
103 Reykjavík
eða á heimasíðu Draumalandsins
http://www.dreamland.is.
ökuskírteinis í framtíðinni.
Ef ökumaður sem lendir í tjóni
hefur ekki gilt ökuskírteini breytir
það í sjálfu sér ekki réttarstöðu
hans. Ef keyrt er á hann þarf sá sem
olli tjóninu að bæta það. Hinsvegar
gerist hinn ökuréttindalausi sekur
um að vera með útrunnið öku-
skírteini og hlýtur þá sekt fyrir það.
Hið sama er uppi á teningnum ef
einhver veldur tjóni auk þess að vera
með útrunnið skírteini.
Munur er á því þegar ökumaður
með útrunnið ökuskírteini veldur
tjóni og þegar ökumaður sem hefur
aldrei hlotið ökuréttindi lendir í því
sama. Hann byggist á því að sá sem
hefur útrunnið skírteini hefur hlotið
ákveðna viðurkenningu á því að
hann sé hæfur ökumaður. Það að
vera með útrunnið ökuskírteini þarf
ekki að segja neitt um ökuhæfni ein-
staklingsins. Maður sem aldrei hef-
ur hlotið ökuréttindi og veldur tjóni
við akstur gerist hinsvegar sekur
um akstur án ökuréttinda sem er
öllu alvarlegra og getur haft mikil
áhrif á það hvort hann geti hlotið
ökuréttindi sín á tilsettum tíma.
Magnús Viðar Skúlason,
laganemi við HÍ.
Sofa hákarlar
og hvalir?
Bæði hákarlar og hvalir sofa.
Hvalir hafa þróað ákveðna aðferð
við öndun meðan á svefni stendur,
svokallaða viljastýrða öndun (e. vol-
untary breathing), sem líkist ekki
öndun annarra spendýra. Þetta þýð-
ir að þeir verða að stjórna hverjum
andardrætti í hálfmeðvituðu ástandi
en ekki í ómeðvituðu ástandi líkt og
landspendýr gera í svefni.
Rannsóknir hafa sýnt að meðan
hvalir sofa er annar helmingur heil-
ans í svefnástandi en hinn er í vöku-
ástandi. Í þessu ástandi sér þá sá
helmingur heilans sem er „vakandi“
um að stjórna önduninni.
Meðan á svefni stendur láta hval-
irnir sig fljóta rétt við yfirborð sjáv-
arins og þegar súrefnis er þörf sér
sá helmingur sem er vakandi um að
stýra hvalnum upp að yfirborðinu og
anda.
Hvalir og höfrungar falla aldrei í
djúpan svefn líkt og önnur spendýr,
né heldur í svokallaðan draumsvefn
(REM-svefn, sjá nánar í öðru svari á
Vísindavefnum).
Hákarlar þurfa einnig að fram-
kvæma meðvitaðan verknað meðan
þeir sofa. Til að hákarlar fái nægi-
legt súrefni þurfa þeir að vera á
stöðugri hreyfingu til að upptaka
súrefnis í tálknum verði nægileg.
Rannsóknir á smávaxinni hákarla-
tegund, háfnum (Squalus acanthias,
sjá mynd), hafa leitt í ljós að tauga-
hnoða sem sér um samhæfingu
sundhreyfinga hákarlsins er ekki
staðsett í heila hans heldur við
mænu. Það gerir hákarlinum kleift
að synda án þess að vera við meðvit-
und.
Sjá einnig svör sama höfundar við
spurningunum „Hvað geta hvalir
orðið gamlir?“ og „Hvað getur há-
karl orðið gamall?“, og svar Jakobs
Jakobssonar við spurningunni
„Hversu mikið af fiski éta hvalir?“
Jón Már Halldórsson líffræðingur.
Mynd/Compton’s Encyclopaedia, The Learning Company, Inc.
Háfur.