Morgunblaðið - 03.03.2001, Qupperneq 6

FRÉTTIR
6 LAUGARDAGUR 3. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
MUNUR á verði fisks sem seldur
er á fiskmörkuðum og fisks sem
seldur er í beinum viðskiptum var
6,5 milljarðar árið 1999, en var 3,5
milljarðar árið 1995 samkvæmt
upplýsingum frá Þjóðhagsstofnun.
Sjómannasamtökin leggja áherslu á
það í viðræðum við útvegsmenn að
fundnar verði leiðir til að draga úr
þessum mun, en mikill ágreiningur
en enn milli samningsaðila um
þetta atriði þrátt fyrir stíf funda-
höld hjá ríkissáttasemjara að und-
anförnu.
Nú eru tvær vikur í að boðað
verkfall sjómanna hefjist. Sátta-
semjari hefur lagt áherslu á það við
forystumenn samningsaðila að þeir
leggi sig fram við að finna lausn á
deilunni. Hann hefur þess vegna
óskað eftir að samningamenn tjái
sig ekki um efnisatriði deilunnar við
fjölmiðla.
Fyrir síðustu helgi kom fram í
fjölmiðlum að skriður væri að kom-
ast á viðræðurnar. Þeir sem Morg-
unblaðið ræddi við í vikunni töldu
hins vegar flestir að það væri of-
mælt. Menn ræddust að vísu við en
árangurinn væri mjög lítill enn sem
komið væri.
Löng deila um
verðmyndun fisks
Segja má að það sem tekist hefur
verið á um í kjaraviðræðum sjó-
manna og útvegsmanna síðustu 10
árin sé verðmyndun á fiski. Ástæð-
an er að sjálfsögðu sú að meginhluti
launa sjómanna ræðst af verði þess
fisks sem veiðist. Með tilkomu fisk-
markaða myndaðist markaðsverð á
fiski sem sjómenn hafa horft mikið
á.
Það er hins vegar aðeins hluti
alls sjávarafla sem er seldur á fisk-
markaði. Meirihlutinn er seldur í
beinum viðskiptum útgerðar og
fiskvinnslu sem oftar en ekki er í
eigu sömu aðila. Sjómannasam-
bandið hefur lagt áherslu á að allur
fiskur verði seldur á fiskmörkuðum.
Útvegsmenn hafa alla tíð hafnað
því og m.a. bent á að það feli í sér
að þeir verði sviptir ráðstöfun
aflans. Þeir hafa lagt áherslu á að
þeir geti áfram unnið þann afla sem
skip í þeirra eigu koma með að
landi.
Á liðnum árum hafa kjaraviðræð-
ur útvegsmanna og sjómanna yf-
irleitt endað með því að stjórnvöld
hafa komið beint eða óbeint að mál-
um með lausnir sem falið hafa í sér
annars vegar eftirlit með fiskverði
og hins vegar nefndir sem hafa
fengið það hlutverk að úrskurða í
málum þar sem sjómenn hafa talið
halla á sig í verðlagningu. Segja má
að hvorugur aðili hafi verið sérlega
ánægður með þessar lausnir. Sjó-
menn hafa talið þessar lausnir ófull-
nægjandi og útvegsmenn hafa vilj-
að vera lausir við opinber afskipti
af verðlagningu.
Í þeim kjaraviðræðum sem staðið
hafa í heilt ár er verðmyndun aflans
enn sem fyrr eitt helsta ágreinings-
efnið. Fyrr í vetur vann Þjóðhags-
stofnun greinargerð um verðmynd-
un á fiski á árunum 1995–1999. Þar
kemur fram að mikill munur sé á
verði fisks eftir því hvort hann er
seldur til fiskverkenda eða á mark-
aði. Meðalverð á mörkuðum er að
jafnaði töluvert hærra en í beinum
viðskiptum. Munurinn þar á milli er
mismunandi eftir tegundum. Mun-
urinn er tiltölulega mikill fyrir
þorsk og karfa en minni fyrir ýsu
og ufsa.
Fram kemur í greinargerð Þjóð-
hagsstofnunar að á árunum 1995–
1999 fór meðalverð í beinum við-
skiptum í hlutfalli við verð á mörk-
uðum lækkandi fyrir þorsk og ýsu,
en ekki urðu afgerandi breytingar
fyrir ufsa og karfa. Bein viðskipti
með þorsk færðust í aukana en aft-
ur á móti minnkuðu þau með ýsu.
Árið 1999 voru 74% af þorskafla til
vinnslu innanlands seld í beinum
viðskiptum en 33% af ýsuaflanum.
„Munurinn á heildarverðmæti
(þorskur, ýsa, ufsi og karfi) miðað
við allan fisk á fiskmarkaðsverði
annars vegar og þá skiptingu sem
var í reynd hins vegar hefur farið
vaxandi. Þessi munur var 3,5 millj-
arðar króna árið 1995, nokkru
minni næstu tvö árin á eftir en fór
síðan vaxandi á ný og var 6,5 millj-
arðar króna 1999. Þarna vegur
þorskur mest, hækkandi hlutfall
afla í beinum viðskiptum og lækk-
andi meðalverð í hlutfalli við fisk-
markaðsverð,“ segir í greinargerð
Þjóðhagsstofnunar.
Þjóðhagsstofnun bendir á að mik-
ilvægt sé að hafa í huga að aukin
sala um fiskmarkaði sé líkleg til að
hafa áhrif til lækkunar á fiskverð,
þ.e. ef allur fiskur færi um markað.
Í öðru lagi sé ekki óeðlilegt að verð
í langtímasamningum sé að jafnaði
lægra en á uppboðsmörkuðum. Þá
sé umdeilt hvort gæði hráefnisins
séu meiri eða minni eftir því hvort
aflinn fer um fiskmarkaði eður ei.
Tölur Verðlagsstofu skiptaverð
sýna að sú hækkun á fiskverði sem
hófst 1998 hélt áfram á síðasta ári.
Almennt urðu ekki miklar breyt-
ingar á fiskverði 1995-1997 og raun-
ar lækkaði það aðeins á fiskmörk-
uðunum. Árið 1997 var meðalverð á
slægðum þorski með haus, sem
seldur var beint til fiskverkanda,
rúmar 70 kr., en í fyrra var verðið
91 kr. Árið 1997 var verðið á fisk-
mörkuðunum 91 kr. en í fyrra var
meðalverðið 145 kr. Verðmunurinn
er mestur á veturna en minnkar
mikið yfir sumartímann.
Jafnframt kemur fram í tölum
Verðlagsstofu að minna er nú selt
af þorski um fiskmarkaðina en áð-
ur. Magnið var rúmlega 24.000 tonn
árlega á árunum 1995-1997, en í
fyrra var magnið innan við 19.000
tonn. Án efa á þetta einhvern þátt í
verðhækkun á fiskmörkuðunum.
Tekist á um mönnun skipa
Það er tekist á um fleiri atriði í
kjaraviðræðum sjómanna og út-
vegsmanna en fiskverð. Sjómenn
hafa lagt mikla áherslu á að úrbæt-
ur verði gerðar í slysatrygginga-
málum sjómanna og hafa útvegs-
menn lýst sig tilbúna til að ræða
þar tiltekin atriði. Sjómenn leggja
einnig áherslu á hækkun kaup-
tryggingar og aukinn frítökurétt.
Útvegsmenn hafa lagt höfuð-
áherslu á breytingar á ákvæði um
fjölda í áhöfn. Samkvæmt samn-
ingum sjómanna leiðir fækkun í
áhöfn skipa til þess að útgerðar-
kostnaður útgerðarinnar eykst.
Með öðrum orðum fer sparnaðurinn
af fækkun allur til sjómanna og
meira til vegna svokallaðra auka-
hluta.
Útvegsmenn hafa bent á að þetta
ákvæði sýni vel hversu gallaðir
samningar sjómanna séu. Sjómenn
hafa ekki verið tilbúnir til að gera
breytingar á þessu ákvæði nema að
tryggt sé að þeir nái fram mik-
ilvægum atriðum í kröfugerð sinni
t.d. varðandi verðlagningu fisks.
Frumvarp samgönguráðherra um
mönnun á skipum, sem nú liggur
fyrir Alþingi, hefur hins vegar vald-
ið því að sjómenn hafa herst í and-
stöðu við breytingar á þessu
ákvæði. Frumvarpið gerir ráð fyrir
að vélstjórum og stýrimönnum um
borð sé fækkað. Heildarfjölda í
áhöfn fækkar hins vegar ekki því að
hásetum fjölgar á móti.
Einn viðmælandi blaðsins sagði
að sjómenn væru ekki til viðræðu
um breytingar á þessu ákvæði með-
an frumvarp samgönguráðherra
lagi óbreytt í þinginu. Útvegsmenn
hefðu lýst ánægju með frumvarpið
og þeir gætu þá einfaldlega sótt
breytingar á þessu ákvæði til lög-
gjafans í stað þess að ræða þær við
sjómenn.
Munur á verði á
fiskmörkuðum og
beinni sölu að aukast

 


 
 
   

 
     
!
 "
 
!
 "
!



  






 









  




   
   


      
    
        

  
 !  "
# 
$   %

  

 





 

 


 


 


 &
 


 
& 

 &

  
!  
 '


' 
  
 '
(
'&
(
&'

(

'

(
'
(
'&
(
'
(
'
(
'
(

'

(

'
(

'

(
) *$   + 
"
#  $   %
Fundað er nú daglega í
sjómannadeilunni, en
tvær vikur eru í að boð-
að verkfall sjómanna
komi til framkvæmda.
Eitt meginágreinings-
efnið er nú sem fyrr
verðmyndun fisks. Egill
Ólafsson dró saman
helstu ágreiningsefnin
og skoðaði tölur frá
Þjóðhagsstofnun og
Verðlagsstofu skipta-
verðs um fiskverð.
SJÁLFBOÐALIÐAR á vegum
Krabbameinsfélags Íslands munu í
dag ganga í hús og leita eftir fjár-
framlögum vegna landssöfnunar
félagsins. „Markmiðið er að geta
aukið þjónustu við krabbameins-
sjúklinga, efla forvarnir og treysta
núverandi starfsemi félagsins,“
sagði Guðrún Agnarsdóttir, forstjóri
Krabbameinsfélagsins, í samtali við
Morgunblaðið í gær.
Félagar Kiwanis- og Lions-hreyf-
inganna veita söfnuninni liðsinni sitt
og ásamt félögum krabbameins-
félaga og öðrum sjálfboðaliðum um
landið allt munu þeir ganga í hús.
Allir sjálfboðaliðar eru auðkenndir.
Er talið að fjöldi sjálfboðaliða verði
ekki undir tvö þúsund. Söfnunarmið-
stöðvar verða á 15 stöðum á höfuð-
borgarsvæðinu og á um 50 öðrum
stöðum um landið allt.
Fleiri greiðslumöguleikar
Fleiri greiðslumöguleikar eru nú í
boði en í fyrri söfnunum og verður
m.a. unnt að koma fjárframlögum til
skila gegnum síma; annars vegar 750
5050 þar sem unnt er að leggja fram
frjáls framlög eða með því að hringja
í síma 907-5050 þar sem viðkomandi
símareikningur verður skuldfærður
fyrir þúsund krónum, leggja má
beint inn á söfnunarreikning nr.
502001 í öllum bönkum og sparisjóð-
um og verður hann opinn næstu
daga, gegnum vefsíðuna krabba-
mein2001.is eða með því að afhenda
sjálfboðaliðum framlagið.
„Söfnunarbaukar sem sjálfboða-
liðar ganga með í hús eru lokaðir,
sérmerktir og númeraðir og setur
fólk sjálft framlag sitt í baukana,“
segir Guðrún. „Við leggjum mikla
áherslu á að þeir sem leggja fram fé
geti gert það á auðveldan og tryggan
hátt.“
Guðrún segir undirtektir við söfn-
unina góðar og þegar í gær voru
framlög farin að berast. „Allir sem
leitað hefur verið til eru boðnir og
búnir til að leggja lið og við erum
sannfærð um að þetta verkefni á
góðan hljómgrunn hjá þjóðinni enda
er það í þágu þjóðarinnar.“
Guðrún minntist einnig á þátt í
sjónvarpinu milli kl. 20 og 22 í kvöld
þar sem rætt verður við nokkra sem
fengið hafa krabbamein, núverandi
og fyrrverandi forseta Íslands og
flutt fjölmörg tónlistar- og skemmti-
atriði. Söfnunarsímarnir verða opnir
á meðan.
Gaf þúsund krónur
fyrir hvert reyklaust ár
Kona heimsótti hús Krabbameins-
félagsins í gær og gaf 43 þúsund
krónur í söfnunina. Hún sagðist hafa
ákveðið þegar hún heyrði af henni að
gefa þúsund krónur fyrir hvert ár
sem liðið er frá því hún hætti að
reykja. Konan vildi ekki láta nafns
síns getið en hún er fædd árið 1921
og hætti að reykja árið 1958.
Nokkur fyrirtæki hafa þegar stutt
myndarlega við undirbúning söfnun-
arinnar og hjá mörgum fyrirtækjum
var efnt til söfnunar meðal starfs-
fólks og lögðu fyrirtækin fram aðra
eins upphæð eða meira. Þannig
ákváðu forráðamenn Opinna kerfa
að leggja fram þrjú þúsund krónur
fyrir hverjar þúsund krónur sem
kæmu frá starfsmönnum og Íslands-
banki-FBA og Tæknival leggja fram
krónu á móti hverri krónu starfs-
fólksins. Verslanir BT munu leggja
lið með því að greiða 3% af veltunni í
dag til söfnunarinnar.
Meðal markmiða
að auka þjónustu
og efla forvarnir
Landssöfnun
Krabbameinsfélagsins í dag
VINSTRIHREYFINGIN – grænt
framboð fengi 26% atkvæða ef kosið
yrði til Alþingis nú, samkvæmt
nýrri skoðanakönnun sem Gallup
gerði í febrúar, en í janúar mældist
fylgi flokksins 22%. Stuðningur við
Samfylkinguna minnkar hins vegar
nokkuð og er hann 19% miðað við
25% í janúar.
Samkvæmt könnuninni breytist
fylgi stjórnarflokkanna ekki milli
mánaðanna, Sjálfstæðisflokkurinn
mælist með 38% fylgi en Fram-
sóknarflokkurinn 14%. Frjálslyndi
flokkurinn mælist aftur á móti með
4% fylgi og hefur það ekki verið
hærra síðan í alþingiskosningunum
1999.
Fylgi ríkisstjórnarinnar mælist
54% miðað við 52% í janúar. Í könn-
uninni var tæplega fimmtungur
þátttakenda ekki viss um hvað þeir
myndu kjósa eða neituðu að svara
og 7% sögðust myndu skila auðu
eða kjósa ekki, ef kosningar færu
nú fram.
Í könnuninni var einnig spurt út í
borgarstjórnarkosningar og kom í
ljós að R-listinn hefur um 55% fylgi
en Sjálfstæðisflokkurinn 45% og
eru þetta svipaðar tölur og í des-
ember síðastliðnum. Rösklega 14%
voru ekki viss um hvað þau ætluðu
að kjósa eða neituðu að svara og
næstum 6% sögðust myndu skila
auðu eða kjósa ekki.
Gallup kannaði einnig hvaða
traust landsmenn bæru til nokk-
urra stofnana. Í ljós kom að Háskóli
Íslands er sú stofnun sem lands-
menn bera mest traust til eins og
alltaf áður, en tæplega 86% segjast
bera mikið traust til hennar. Um
36% bera mikið traust til Alþingis,
en í júlí 1999 var þetta hlutfall 54%.
Traust til lögreglunnar
minnkar
Traust til lögreglunnar mældist
64% og hefur það ekki mælst jafn
lítið síðan mælingar hófust árið
1993. Þá hefur hlutfall þeirra sem
bera mikið traust til dómskerfisins
lækkað og er nú um 39% miðað við
43% árið 1999.
Um 54% landsmanna segjast
bera mikið traust til þjóðkirkjunnar
og er það heldur lægra en í fyrra,
þegar hlutfallið var 61%. Lægst
hefur þetta hlutfall hins vegar verið
32% árið 1997. Ríflega 69% segjast
bera mikið traust til heilbrigðis-
kerfisins, samanborið við 70% í
fyrra. Þá segjast 62% landsmanna
bera mikið traust til umboðsmanns
Alþingis og 68% til ríkissáttasemj-
ara.
Kannanirnar voru gerðar í febr-
úar, en um var að ræða símakann-
anir. Svarhlutfall var rúmlega 70% í
báðum könnununum og vikmörkin
á bilinu 1 til 4%.
Skoðanakönnun Gallup um fylgi
stjórnmálaflokka og traust til stofnana
Vinstri – grænir mæl-
ast með 26% fylgi