Morgunblaðið - 03.03.2001, Page 47

andi fyrir þá sem á hlýddu. Að sjálf-
sögðu átti það vel við þarna en hæfn-
in til þess að tala svona nýtist í
miklu víðtækara samhengi. Um-
ræðuefni hennar var ekki fjarlægðir
og stærðir heldur um lífið um borð í
bátnum og uppi á snævi þöktu landi.
En hún notaði slík orð til þess að
gera okkur kleift að skynja og skilja
það sem hún talaði um. Þetta var
eðlilegur hluti af orðaforða hennar.
Á sama hátt geta fullorðnir að sjálf-
sögðu séð og rætt um miklu fleiri
svið. Meðvituð eftirtekt á stærðum,
mælisamhengi, formum, orsökum og
afleiðingum í rökréttu samhengi og
ýmsu fleiru getur mótað það um-
hverfi sem börn og unglingar hrær-
ast í og valdið því að miklu færra
verður framandi er börn fara í skóla
og leggja stund á stærðfræði og
ýmsar greinar þar sem stærðfræði
er beitt. Vera má að þetta virðist dá-
lítið óáþreifanleg ráð en ég á við
hversdagslega viðburði tengda sam-
veru inni á heimili og í stuttum ferð-
um innan bæja eða út fyrir þá. Þar
er í raun gnægð tilefna til slíkra við-
ræðna og það er ekki síður haldgott
veganesti að verða þannig læs og
heyrandi á stærðfræðileg hugtök og
orðaforða í umhverfi sínu en að æfa
reikningsdæmi sem ekki tengjast
neinu. Möguleikarnir tengjast oft at-
burðum sem börn taka fullan eða
talsverðan þátt í. Og spjallið getur
vakið frekari umhugsun með þeim
sem getur síðan tengst leikjum með
spil, teninga og fleira.
Í blaðagrein er ekki þægilegt að
gefa lipur dæmi um þetta en það
mætti gera í skemmtilegum barna-
þáttum í sjónvarpi og ekki síst ef
vettvangurinn er ekki bundinn við
sjónvarpsstofuna heldur farið út fyr-
ir hana. Sjónvarpsþættir sem sýna
eðlileg samskipti barna og fullorð-
inna eru ekki tíðir en þá mætti vel
búa til með góðum handritshöfund-
um og ráðgjöfum um inntak og um-
hverfi. „Vinir“ gætu allt eins verið
lítil táta og afi eða hnokki og móð-
ursystir sem væru að sinna ýmsum
spennandi verkum saman og spjöll-
uðu um alla heima og geima í leið-
inni. Þau gætu farið í leiktæki, veitt
silung, bakað saman, farið í fjall-
göngu, sagt grobbsögur og margt
fleira. Það væri gaman að fá slíkt
efni í sjónvarp og gagnlegt líka.
Skertar aðstæður barna
og unglinga
Í síðustu grein nefndi ég að allt of
fjölmennur hópur barna og unglinga
byggi við skertar aðstæður í stærð-
fræðinámi sínu. Þau hefðu svo tak-
markað svigrúm til námsins að þau
næðu ekki skilningi á því hvað það
felur í sér. Eigi að ræða það mál í
einhverri alvöru verður að hætta
þeim sið sem hefur viðgengist lengi.
Hann felst í því að árvisst er upp-
hlaup í blöðum og á mannamótum
þegar próf eru lögð fyrir eða nið-
urstöður samanburðarrannsókna
birtast. Þar þusa menn við náung-
ann og goluna og skilja svo ekki
hvers vegna mál eru óbreytt árið
eftir, og þar á eftir, og þar á eftir...
Einstakir atburðir hafa lítið sem
ekkert að segja í samhengi sem er
jafnmargþætt og það sem við getum
kallað menningu stærðfræðináms-
ins, eða hvaða augum mennirnir
(karlar og konur) líta á stærðfræði
og stærðfræðinám. Það þarf annað
og miklu meira til eins og fyrr hefur
verið komið að í greinunum. Segja
má að markhópar séu þrír. Sá sem
hefur mest að segja til lengri tíma
litið, en er jafnframt fjölmennastur
og verst skilgreindur, eru foreldrar
og í rauninni þjóðin sjálf. Vísbend-
ingarnar og spjallið hér á undan eru
til þessa hóps. Hann stendur börn-
um og unglingum næst, ver með
þeim mestum tíma og skynjar næm-
ast hvað þau skilja og mikilvægi
þess að þeim líði vel við að spreyta
sig. En hér geta fjölmiðlar gegnt
mjög mikilvægu hlutverki. Umfjöll-
un um nám og skólastarf fær orðið
meiri sess en var í fjölmiðlum og það
er vel. En fræðsluþáttur fjölmiðla
má nýtast enn betur en orðið er sem
grundvöllur umræðna hinna yngri
og eldri.
Í síðustu greinunum mun ég ræða
þátt kennslunnar, þær breytingar
sem skólastarf stendur frammi fyrir
og mikilvægi þess að vel sé að verki
staðið. Þar mun ég einnig ræða þátt
yfirvalda og ýmsa möguleika at-
vinnulífs til að láta gott af sér leiða í
þessum efnum. Það eru forsendur
fyrir hendi til að byggja upp og
mæta nemendum á skynsamlegan
og áhrifamikinn hátt. En til þess að
svo verði þarf að vinna sameiginlega
með markhópunum og á margvísleg-
an hátt.
Með stærðfræðihugtök á hraðbergi. 10. Eystrasaltskeppnin í stærðfræði í Reykjavík. Keppendur í Alþingi.
MENNTUN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. MARS 2001 47
Iðnbúð 1, 210 Garðabæ
sími 565 8060
Nýtt Nýtt
Afskorin blóm
20% afsláttur
í mars
hópi yngri nemenda á Laugalandi
hvort og þá hvernig leikir barna
hefðu breyst frá því að kynslóðir
foreldra þeirra og ömmu og afa
voru á barnsaldri. Þessi umræða
varð síðan kveikjan að því að farið
var að lesa upp sögur úr nýrri bók
Bjarna Eiríks Sigurðssonar,
Bernskubrotum. Eins og fram kem-
ur í heiti bókarinnar er um að ræða
nokkrar bernskuminningar höf-
undar, sem man tímana tvenna.
Bjarni Eiríkur rekur minningar sín-
ar frá því hann var barn á fyrri
hluta nýliðinnar aldar, þar sem
hann bjó í sveitinni hjá ömmu sinni
og afa, á Höfn og í Hveragerði.
Brotin eru ýmist full af sársauka
eða gleðirík og hlýleg. Í sumum
þeirra er að finna vissan siðferð-
isboðskap sem á ekki síst erindi við
börn og unglinga, t.d. þann að við
berum ábyrgð gagnvart öllu lifandi,
mönnum og dýrum.
Morgunblaðið/Aðalheiður
Nemendur í 3.–7. bekk Laugalandsskóla í lífsleikninámi með kenn-
aranum Stefáni Erlendssyni og Bjarna Eiríki Sigurðssyni, sem las úr
nýrri bók sinni, Bernskubrotum.
MENNTAMÁL