Morgunblaðið - 18.04.2001, Blaðsíða 42

Morgunblaðið - 18.04.2001, Blaðsíða 42
UMRÆÐAN 42 MIÐVIKUDAGUR 18. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ Evrópusamtökin á Íslandi voru stofnuð í maí árið 1995. Félagið er þverpólitískur vett- vangur áhugamanna um Evrópusamvinnu og vill stuðla að upplýstum og fordómalausum um- ræðum á Íslandi um samstarf Evrópuríkja, auk þess að vinna að því að Ísland sæki um aðild að Evrópusambandinu. Evrópusamtökin eru áhugamannafélag en ekki hagsmunabanda- lag og því hefur slag- kraftur félagsins reynst mismikill eftir tímabil- um og undanfarin misseri hefur starf- semin verið með allra minnsta móti. Evrópuumræðan hefur hins verið að aukast og spurningin um framtíð Ís- lands í Evrópusamstarfinu verður sí- fellt áleitnari. Því hafa Evrópusam- tökin nú dregið upp seglin á ný og blásið til sóknar. Aðalfundur félagsins var haldinn fyrir skömmu og miðviku- daginn 25. apríl nk. stendur félagið fyrir fundi um stöðu Íslands í Evópu- samvinnunni en aðalræðumaður fundarins verður Gunnar Bolstad, formaður Evrópusamtakanna í Nor- egi. Ísland hefur markað sér bás í Evrópusam- vinnunni í gegnum Frí- verslunarsamtök Evr- ópu – EFTA – sem voru í raun stofnuð sem mót- vægi við Evrópubanda- lagið. Síðan hefur Evr- ópusambandið vaxið og dafnað en sífellt hefur kvarnast úr EFTA. Vorið 1989 hófust samn- ingaviðræður um aukið samstarf EFTA og Evrópubandalagsins sem endaði með undir- ritun EES-samningsins 1992. Samningurinn var góður en þegar bróður- partur þeirra ríkja sem eftir voru í EFTA gengu til liðs við Evrópusam- bandið 1995 varð ljóst að EES-samn- ingurinn gæti aldrei dugað til fram- tíðar og nú er svo komið að samningurinn úreldist afar hratt. Jens Stoltenberg, forsætisráðherra Noregs, lét til dæmis hafa eftir sér fyrir skömmu að Noregur myndi sækja um aðild að Evrópusamband- inu innan tveggja ára, enda væri EES-samningurinn nær úr sér geng- inn. EES-samningurinn virkaði sann- arlega sem vítamínsprauta inn í ís- lenskt efnahagslíf auk þess að stuðla að frelsi og framförum á fjölmörgum sviðum samfélagsins. Grundvallar- markmið samningsins snúast um hið fjórþætta frelsi í viðskiptum; með vörur, þjónustu og fjármagn auk óhefts frelsis launafólks til að flytja sig milli landa. EFTA-ríkin í EES fengu þar með aðgang að innri mark- aði Evrópusambandsins en rúmlega 60% af útflutningi Íslendinga fara á þann markað. Samningurinn hefur enda skilað umtalsverðu fjármagni og þekkingu í íslenskt þjóðarbú. Nú er hins vegar ljóst að breytinga á sam- starfinu er þörf, enda berast þær fréttir neðan úr álfu að Evrópusam- bandið hafi endanlega misst áhugann á EES. Talsmenn ESB hafa sagt að aðildarviðræðurnar við Austur-Evr- ópuríkin leiði til minnkandi mikilvæg- is EES. Þetta ætti svo sem ekki að koma neinum á óvart. Allt frá því bróðurpartur EFTA-ríkjanna gekk til liðs við ESB og skildi Ísland, Nor- eg og Liechtenstein ein eftir í EES hefur samningurinn í raun verið oln- bogabarn í Evrópusamvinnunni. Áð- ur voru innan vébanda EFTA þrjátíu milljónir manna sem samanlagt áttu meiri viðskipti við ESB en Bandarík- in. Nú skipta EFTA-ríkin litlu fyrir efnahag ESB. Áhrifaleysi og áhugaleysi Einn helsti galli EES-samningsins er fólginn í því að Íslendingar neyðast til að taka upp löggjöf Evrópusam- bandsins án þess að hafa raunveru- lega aðkomu að lagasetningarferlinu. Þessi aðstöðumunur lá fyrir þegar samningurinn var gerður. Að forminu til eiga Íslendingar þó möguleika á að koma að undirbúningsvinnu fram- kvæmdastjórnarinnar, þ.e. áður en hafist er handa við smíði nýrrar lög- gjafar. En eftir að fyrstu drög liggja fyrir og pólitísk umræða hefst meðal aðildarríkja getur aðgangur hins veg- ar aðeins orðið óbeinn. Ennfremur hefur það brunnið við að EFTA-ríkin í EES einfaldlega gleymist í löggjaf- arferlinu. Eftir því sem hefur fækkað í EFTA-stoð EES hefur áhugi ESB á samstarfi við EFTA eðlilega dofnað. Glöggt dæmi um þetta er áhugaleysi forystumanna ESB á að sækja fundi á vettvangi EES. Með EES-samningnum er EFTA- ríkjunum í EES tryggð nokkur að- koma að störfum framkvæmdastjórn- ar Evrópusambandsins, en síðan samningurinn var undirritaður hefur sú grundvallarbreyting orðið á starf- semi Evrópusambandsins að dregið hefur úr völdum framkvæmdastjórn- arinnar. Þannig hefur mikil valdatil- færsla átt sér stað til ráðherraráðsins og að hluta til Evrópuþingsins, en þar hafa Íslendingar enga aðkomu. Þetta hefur dregið verulega úr möguleikum EFTA-ríkjanna til að hafa áhrif á Evrópulöggjöfina, en tilskipanir ESB hafa þrátt fyrir það áhrif á öllu EES- svæðinu. Flókið ferli málamiðlana Ákvarðanatökuferlið innan ESB er flókið ferli málamiðlana milli ólíkra stofnana, hagsmuna og menningar- svæða. Af því leiðir að aðildarríkin eru mjög treg að samþykkja einhverj- ar sérlausnir til að ganga til móts við hagsmuni Íslands, Liechtenstein eða Noregs. Þessi munur er einfaldlega innbyggður í samninginn, og hefur legið fyrir frá upphafi. Ákveði Ísland að sækja um aðild að Evrópusam- bandinu er það huggun harmi gegn að við stöndum miklu betur að vígi en ríki utan EES-svæðisins. Íslensk stjórnsýsla hefur nú þegar lagað alla löggjöf landsins að þrjátíu ára upp- safnaðri arfleifð Evrópusambandsins um rekstur innri markaðar. Reynslan hefur ennfremur sýnt að smærri ríki geta haft umtalsverð áhrif í þeim málaflokkum þar sem hagsmunir þeirra eru brýnastir og þau beita sér mest. Má segja að skipulagið tryggi ekki aðeins aðgang að umræðu heldur einnig að tillit sé tekið til hagsmuna þeirra. Evrópusamtökin blása til sóknar Eiríkur Bergmann Einarsson Samtök Félagið er þverpólitísk- ur vettvangur áhuga- manna um Evrópusam- vinnu, segir Eiríkur Bergmann Einarsson, og vill m.a. stuðla að umræðum á Íslandi um samstarf Evrópuríkja. Höfundur er stjórnmálafræðingur og situr í stjórn Evrópusamtakanna. I Það er af óvæntu en illu tilefni sem ég neyðist til að setja þessar línur á blað. Tilefnið er „frétt“ er birtist á baksíðu DV þriðjudaginn 3. apríl sl. og einnig á baksíðu aukablaðs Morg- unblaðsins föstudaginn 6. apríl sl., þar sem hún var sett fram sem ein af helstu fréttum vikunnar. Gerðu hér viðkomandi blaðamenn og fjölmiðlar sig ekki einungis bera að óábyrgum vinnubrögðum og slæmu fréttamati, heldur það sem verra er, leyfðu sér að drótta að því að látinn sóma- og gæðamaður gengi aftur í sínu gamla húsi og áreitti þar gesti og gangandi. Var þess í báðum tilvikum skilmerki- lega getið, að húsið sem hýsti draug- inn væri nr. 11 við Miðstræti í Vest- mannaeyjum. Baksíðugrein DV fylgdi ljósmynd af húsinu, en Morg- unblaðsgreinin var skreytt með mynd úr kirkjugarði, þar sem greina mátti baksvip torkennilegs manns. Efnislega var frásögn blaðanna á þá leið að einn húsgesta hefði verið ávarpaður þar um miðja nótt af ókunnri rödd. Næsta dag, þegar hann lýsti málrómnum, hefðu gamlir Eyjamenn strax þekkt talanda „fyrrum íbúa hússins“. Ónafngreind- ur vígslubiskup á að hafa orðið var við mikla ókyrrð í húsinu, legið á bæn þar til dagaði og ekki treyst sér til að gista þar aðra nótt. Þriðji gest- urinn er sagður hafa séð mann stara á sig köldu augnarráði og hafi þá nætt um íbúðina þótt allir gluggar væru lokaðir. Málið er mér skylt, enda voru það móðurforeldrar mínir sem af mynd- arskap reistu húsið sem hér um ræð- ir á 6. áratug síðustu aldar. Var það bæði heimili þeirra og vinnustaður fram til þess er los kom á líf þeirra vegna eldgoss- ins 1973 og var húsið selt verkalýðsfélaginu Drífanda að loknum endurbótum árið 1976. Hefur félagið síðan haft skrifstofur á fyrstu hæð hússins en á efri hæð er or- lofsíbúð sem leigð er út tímabundið fyrir gesti. Ber staðkunn- ugum saman um það að eftir lestur fyrr- nefndra blaðagreina hafi engum þeirra blandast hugur um það að með „fyrrum íbúa húss- ins“ væri átt við Þórð Sigfús Þórð- arson, afa minn, sem lést árið 1994 og kunnur var í Vestmannaeyjum sem Þórður rakari. Hef ég og fengið það staðfest frá þeim eina heimildar- manni sem nafngreindur var í grein- unum, að við hann sé átt. Þótt það kunni vissulega að orka tvímælis að elta ólar við „fréttaflutn- ing“ sem þennan, rennur mér blóðið til skyldunnar og bágt á ég með að sitja þegjandi undir því að persóna afa míns sé með aðstoð tveggja út- breiddustu dagblaða landsins tengd við óhugnað af þeirri tegund sem fyrr var lýst. Lái mér það hver sem vill. II Öfugt við dagblöðin tvö hef ég haft fyrir því að afla mér upplýsinga um málið frá fyrstu hendi samkvæmt ábendingum heimildar- manns blaðanna. Er skemmst frá því að segja að umfjöllun þeirra stenst enga nánari skoð- un. Umræddur vígslu- biskup kannaðist ekkert við málið og gestum bar saman um að góður andi ríkti í húsinu. Ræddi ég einnig við Jón Kjartans- son, fyrrum formann verkalýðsfélagsins, sem umgekkst húsið nánast daglega frá 1976 til árs- loka 2000 og sagði hann frásagnir blaðanna vera hreinasta bull. Kvaðst Jón að vísu hafa heyrt tröllasögur um reim- leika í húsinu, en þær hefðu verið komnar á kreik löngu áður en Þórð- ur rakari kvaddi þennan heim. Má af framanskráðu ljóst vera að viðkomandi fjölmiðlar brugðust í máli þessu þeim faglegu kröfum sem gera verður til þeirra. Er þetta sann- arlega dapurleg staðreynd, sem þó er enn átakanlegri fyrir þá sök að ritstjórar DV hafa ítrekað á síðustu misserum látið í veðri vaka að þar á bæ séu iðkuð svo vönduð vinnu- brögð, að til fyrirmyndar sé fyrir aðra fjölmiðla. Hefur ritstjórinn Jón- as Kristjánsson í leiðurum sínum gagnrýnt suma fjölmiðla fyrir það sem hann kallar „kranablaða- mennsku“ og aðra fyrir „froðu- snakk“. Leggur Jónas í þessum skrifum sínum mikið upp úr þeirri reglu að fréttamaður afli fleiri en einnar sjálfstæðrar heimildar að frétt, en samkvæmt skilgreiningu Jónasar í leiðara 2. desember 2000 felst kranablaðamennska í því „að fjölmiðill fer að því leyti ekki að verklagsreglum, að hann skrúfar frá einu sjónarmiði í fréttaflutningi án þess að leita annarra sjónarmiða, ef ætla má, að þau séu til“. Óli Björn Kárason, sem einnig gegnir rit- stjórastöðu hjá DV, hefur tekið und- ir sjónarmið Jónasar og 4. desember 2000 gagnrýndi hann m.a. svokallaða „gervimiðla“, sem „telja sig þess um- komna að vega mann og annan úr launsátri þegar slíkt hentar. [ . . . ] Verst er þó að gervimiðlar og gervi- blaðamenn eru farnir að smita út frá sér og smátt og smátt er skemmt- anagildi að verða mælikvarði á ágæti fjölmiðla. Afleiðingin er sú að skilin milli frétta og afþreyingar verða æ óljósari og almenningur stendur eft- ir varnarlaus, enda gildi heiðarlegr- ar blaðamennsku vikið til hliðar“. Fleiri dæmi mætti nefna úr forystu- greinum þeirra kumpána þar sem þeir dunda sér við að grafa öðrum þá gröf sem þeir hafa nú sjálfir fallið í. III Ekki veit ég hvað vakir fyrir DV og Morgunblaðinu með birtingu efnis á borð við það sem hér um ræðir, þ.e. hvort frásögnin átti að teljast til frétta, svo sem raunar mátti ráða af framsetningunni, eða hvort um ein- falda afþreyingu var að ræða. Hvað sem því líður tel ég umfjöllun sem þessa óboðlega, svo ekki sé meira sagt. Meðan „kranablaðamennsku“ hefur ekki verið útrýmt af DV væri ritstjórum blaðsins nær að taka til í eigin ranni áður en þeir látast næst vera þess umkomnir að leiðbeina öðr- um fjölmiðlum um verklagsreglur. Hitt er annað mál að eflaust gengur ritstjórunum tveimur gott til með varnaðarorðum sínum og mættu starfsmenn Morgunblaðsins og aðrir fjölmiðlamenn að ósekju lesa skrif þeirra í áminningarskyni. Allir hljóta jú að vera sammála um það að afglöp sem þessi eiga ekki að henda fjöl- miðla sem vilja láta taka sig alvarlega. Frábið ég svo mér og mínum frek- ari ósóma af þessu tagi. Aths. ritstj.: Það skal tekið fram, að umrædd „frétt“, sem birtist á síðu, sem nefn- ist Auðlesið efni, birtist þar fyrir mis- tök. Grundvallarregla Morgunblaðsins er sú, að frumvinna fréttir blaðsins. Í þeim tilvikum að fréttir Morgun- blaðsins byggist á fréttum annarra fjölmiðla er heimilda jafnan getið. Þessi meginregla var brotin í þessu tilviki. Eins og fram kemur í grein Arnars Þórs Jónssonar var frásögn sú, sem umræddur texti var byggður á, ekki rétt. Morgunblaðið biður þá, sem hlut eiga að máli, og lesendur blaðsins velvirðingar á birtingu þessa texta. Arnar Þór Jónsson Fréttaflutningur Allir hljóta jú að vera sammála um það, segir Arnar Þór Jónsson, að afglöp sem þessi eiga ekki að henda fjölmiðla sem vilja láta taka sig alvarlega. Höfundur er lögfræðingur. Af kranablaðamönnum
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.