Morgunblaðið - 05.05.2001, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 LAUGARDAGUR 5. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
sagðist ætla að beita sér fyrir því að
skoðað yrði hvað gerðist nákvæm-
lega á gjaldeyrismarkaðinum sl. mið-
vikudag þegar gengið féll um 6%.
Hann segir að það sem gerðist veki
spurningar um hvort kerfið hafi í
reyndað virkað eins og það á að gera.
Davíð sagði að á ríkisstjórnarfundi
í gær hefði verið farið almennt yfir
stöðu efnahagsmála með hliðsjón af
nýjustu tíðindum á gjaldeyrismark-
aði. „Það vekur nokkra athygli
hvernig tiltölulega lítil viðskipti með
gjaldeyri virðast hafa undið upp á sig
inni í bankakerfinu. Við ætlum að
láta skoða þetta sérstaklega því að
það eru engin rök fyrir þeim breyt-
ingum á genginu sem þarna urðu.
Það virðist vera að kerfið hafi ekki
virkað. Það er auðvitað óviðunandi ef
tæknilegir hlutir verða til þess að
órói skapast í efnahagslífinu.“
Eðlileg breyting á
stefnu Seðlabankans
Davíð sagði að það hefði verið sam-
dóma álit innlendra og erlendra sér-
fræðinga í efnahagsmálum að það
hefði verið skynsamlegt af Seðla-
banka Íslands að taka upp breytta
gengisstefnu og leggja vikmörkin af
og taka upp verðbólgumarkmið.
„Við vissum að þessi breyting
myndi að öllum líkindum leiða til þess
að það yrði meira flökt á genginu
fyrstu mánuðina á eftir. Auðvitað
hefði verið æskilegra að gera slíkar
breytingar þegar var meiri kyrrð í
þjóðfélaginu. Menn ákváðu engu að
síður að gera þetta og ég tel að þetta
hafi verið eðlileg breyting.“
Davíð sagðist ekki eiga von á að
vextir hækkuðu þrátt fyrir að verð-
bólga ykist á næstu mánuðum.
Davíð sagði engan vafa leika á því
að verkfall sjómanna hefði haft nei-
kvæð áhrif á gengismálin, en verk-
fallið skýrði ekki þessa miklu breyt-
ingu.
Davíð sagði að sér kæmi á óvart að
bensín skyldi hafa hækkað þremur
dögum eftir að það hækkaði um 7
krónur. „Viðbrögðin eru ekki svona
snögg þegar bensín lækkar á heims-
markaði. Núna hækkar verðið á
þriggja daga fresti. Það hljóta að
streyma inn birgðir hjá þeim þessa
dagana. Það eru hins vegar ekki allir
að hækka og viðskiptavinir hljóta að
beina viðskiptum til þeirra sem bjóða
lægsta verð. Það eru hin eðlilegu við-
brögð.“
Ekki forsenda fyrir svo
mikilli lækkun gengis
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra sagði að ríkisstjórnin myndi
ekki grípa til neinna aðgerða í bráð
þrátt fyrir sviptingar á gjaldeyris-
markaði.
„Við teljum að gengi krónunnar sé
orðið lægra en efnahagslegar for-
sendur standi til og það verði að sjá
betur til hvernig framvindan verður.
Sem betur fer hefur þessi lækkun
stöðvast, en við gerum okkur hins
vegar grein fyrir því að á næstunni
skiptir mjög miklu máli að sjómanna-
verkfallið leysist og gjaldeyristekjur
fari að koma inn á nýjan leik. Síðan er
það einnig mjög mikilvægt að línur
skýrist á næstunni um stórfram-
kvæmdir sem eru fyrirhugaðar hér á
landi, sérstaklega í sambandi við ál-
framleiðslu. Það er enginn vafi á að
sú starfsemi styrkir grundvöll ís-
lensks efnahagslífs, eykur fjölbreytni
og rennir þar af leiðandi styrkari
stoðum undir íslensku krónuna.“
Davíð Oddsson forsætisráðherra um gengislækkunina
Viljum skoða hvað gerð-
ist á markaðinum
Það er ekki nýtt að orðræða um
hin ýmsu mál sé lögð á vogarskál-
arnar og hún metin þar og vegin. Í
dag er nefnilega til siðs að tala
fjálglega um málflutning annarra
og dæma hann annaðhvort mál-
efnalegan ellegar ómálefnalegan.
Þeir sem fylla að eigin mati og
annarra fyrri flokkinn eru að
græða, en þeim sem skipað er í
hinn síðari að tapa.
Gerst hefur oftar en einu sinni
og oftar en tvisvar á hinu háa Al-
þingi að andstæðingar í pólitík fari
mikinn í ræðustól og brigsli hvor
öðrum um þann hræðilega glæp að
hafa verið ómálefnalegur. Að vísu
er viðurlaga við þessum ljótu brot-
um hvergi að finna – ótrúlegt en
satt – í lögum um meðferð op-
inberra mála, en það kemur ekki í
veg fyrir að ásakarnar gangi á víxl
í óopinberum réttarhöldum lög-
gjafarsamkundunnar.
Á Alþingi í vikunni gerðist það
hins vegar í upphafi þingfundar að
laust saman kunnum húmoristum
og vinum með slíkum hætti að
lengi verið í minnum haft.
Hér skal nú sögð sú saga.
Össur Skarphéðinsson, formaður
Samfylkingarinnar, kvaddi sér
hljóðs um störf þingsins og var
greinilega í vígahug. Skotmarkið
var Guðni Ágústsson landbún-
aðarráðherra og umræðuefnið vita-
skuld stóra grænmetismálið sem
svo hefur verið kallað. Lítið hafði
heyrst af viðbrögðum ráðherra við
hugmyndum nefndar sem hann
hafði skipað til að fara yfir málin
og vildi Össur fá svör hans og fyr-
irheit um aðgerðir.
Þegar hér var komið sögu héldu
þingmenn og aðrir viðstaddir enn
ró sinni, enda ekkert það gerst enn
sem benti til vígaferla eða meiri-
háttar átaka.
Það voru mistök, því ráðherrann
spratt á fætur, sólbrúnn og sælleg-
ur, og ró hans hafði greinilega ver-
ið raskað: „Allt er þetta mál enn á
vinnslustigi,“ sagði hann svo,
sperrti augun á hinn seka fóst-
bróður sinn og sagði svo: „Það er
vart hægt að eiga orðastað við
menn sem skrifa og tala eins og
háttvirtur þingmaður.“
Það var ekkert minna. En svo
kom gosið í öllu sínu veldi eftir að
talið barst að grein sem formanni
Samfylkingarinnar hafði orðið á að
rita um agúrkur og tómata:
„Eitt er að tala, þar missa menn
oft margt út úr sér. En að setjast
yfir hugverk eins og skrifaða
grein, þar geta menn vandað sig og
skrifað af meiri þekkingu en fram
hefur komið í málflutningi þessa
þingmanns. Ég hef því lítinn áhuga
á að eiga orðastað við hann um
þessi mál og segi hér eins og Hall-
björn í Njálu: „Illt er að eiga þræl
að einkavin.“ Þannig er málflutn-
ingur þessa þingmanns.“
Þegar hér var komið við sögu
var spenna hlaupin í salinn og jafn-
vel syfjuðustu þingmenn farnir að
sperra eyrun. Þeir urðu ekki fyrir
vonbrigðum með framhaldið, því
jafnhendis var Össur kominn aftur
í ræðustól; greinilega særður yfir
óvæntri meðferð: „Ég bið landbún-
aðarráðherra afsökunar á því að ég
kem ekki hingað barinn eins og
þræll í ræðustól,“ sagði hann og
bætti við að hann fyrirgæfi þó
stóru orðin. Svo sagði hann: „Hvað
gerir ráðherra? Hann kemur hing-
að í ræðustól og verður sér til
skammar vegna þess að hann hef-
ur ekki unnið heimavinnu sína,
kemur bara með köpuryrði og fer
með skútyrðum að bræðrum sínum
og vinum í hinu háa Alþingi.“
Undir lok umræðunnar þurfti
engan annan en formann þing-
flokks Samfylkingarinnar, Bryn-
dísi Hlöðversdóttur, til að skakka
leikinn. Hún endurtók spurningar
formanns síns, lét svo í ljós undrun
á viðbrögðum ráðherra en uppskar
ekkert nema blíðmælgi fyrir vikið.
„Það er allt annað að svara ljúf-
um tóni formanns þingflokks Sam-
fylkingarinnar. Þar er ekki talað
með stóryrðum eða hroka. Þar er
talað af látleysi og í vinsemd,“
sagði Guðni og horfði stíft á Össur.
Hann svaraði svo spurningunum
og átti síðan þessi fleygu lokaorð:
„Þegar málefnalegir þingmenn
eiga í hlut þá er gott að svara“.
Ráðherra ákvað svo í gær að
fara eftir tillögum nefndarinnar og
lækka tolla á grænmeti en heyrst
hefur að málið verði rætt frekar á
fundi Þingvallanefndar nk. mánu-
dag. Þó ekki af formanni hennar,
Birni Bjarnasyni mennta-
málaráðherra, heldur hinum
nefndarmönnunum tveimur. Þeir
heita Össur Skarphéðinsson og
Guðni Ágústsson...

  



Af (ó)málefnalegri umræðu og bræðravígum
EFTIR BJÖRN INGA HRAFNSSON
ÞINGFRÉTTAMANN
bingi@mbl.is
VINNUHÓPAR á vegum gatna-
málastjóra vinnur nú hörðum
höndum að allsherjarandlitslyft-
ingu á gömlu brúnum yfir Elliða-
árnar neðan Sjávarfoss. Verkinu
skal vera lokið í síðasta lagi
15.júní með tilliti til laxveiðitím-
ans að sögn Theodórs Guðfinns-
sonar tæknifræðings hjá gatna-
málastjóra.
Theodór bætti við að 15. júní
væri viðmiðunardagsetning en í
raun væri stefnt að því að ljúka
verkinu fyrr, m.a. til að styggja
ekki laxagöngur upp í ána síðustu
dagana áður en veiðitími hefst.
Framkvæmdum við eystri brú á
þannig að vera lokið 15. maí.
„Það er verið að taka þessi
gömlu mannvirki algerlega í
gegn. Þau voru orðin illa farin,
það var farið að brotna frá járni,
járn var að ryðga og umgjörðin
öll í niðurníðslu. Það er verið að
endursteypa stólpa og kanta og
laga handrið og gönguleiðir. Það
verður allt annað að sjá þetta þeg-
ar verkinu lýkur,“ sagði Theodór.
Morgunblaðið/Jim Smart
Gamla brúin fær andlitslyftingu.
Brýr lagfærðar
FORYSTUMENN stjórnarandstöð-
unnar segja að margt bendi til að
ríkisstjórnin hafi haldið þannig á
málum að hér sé að eiga sér stað
brotlending í efnahagsmálum. Össur
Skarphéðinsson, formaður Samfylk-
ingar, segir að gengislækkunin sé af-
leiðing mikils viðskiptahalla. Stein-
grímur J. Sigfússon, formaður
Vinstrihreyfingarinnar, segir að
markaðurinn taki ekki lengur mark
á yfirlýsingu stjórnvalda um að allt
sé í góðu lagi í efnahagsmálum.
Össur sagði að það sem núna væri
að koma fram væri afleiðing þess
mikla viðskiptahalla sem hér hefði
verið viðvarandi. Fall gengisins um
25% á síðustu 12 mánuðum þyrfti
ekki að koma svo mjög á óvart.
Varað við viðskiptahallanum
„Ég hef verið að segja þetta síð-
ustu misserin og menn hafa nú ekki
viljað taka það trúanlega. Það eru
ekki nema þrjár vikur síðan OECD
sendi frá sér skýrslu þar sem var
varað við gengisfalli krónunnar, en
fjármálaráðherra sendi út sérstaka
fréttatilkynningu á vefriti ráðuneyt-
isins þar sem tekið var fram að hann
væri algerlega ósammála þessu.
Þegar stjórnvöld segja að það séu
ekki efnahagslegar forsendur fyrir
þessari þróun horfa þau framhjá við-
skiptahallanum sem forsætisráð-
herra hefur sagt að væri ekki ástæða
til að hafa áhyggjur af. Annað hefur
komið á daginn. Afleiðingin er brot-
lending í efnahagsmálum.“
Össur sagðist ekki telja að von
væri á frekari gengislækkun. Hann
kvaðst hins vegar hafa áhyggjur af
verðbólgu á næstu misserum. Ef
gengislækkunin gengi ekki til baka
yrði erfiðara að veita hagkerfinu
nauðsynlega innspýtingu í formi
vaxtalækkunar. Ekki væri hægt að
útiloka að þörf yrði á vaxtahækkun.
„Trú manna á gjaldmiðil endur-
speglar jafnan trú markaðarins á
efnahagsstefnu viðkomandi ríkis-
stjórnar. Það er ljóst að ríkisstjórnin
hefur glutrað niður gjaldeyrinum og
glutrað niður þessu góðæri vegna
þess að yfirmaður efnahagsmála
neitaði að horfast í augu við viðvar-
anir efnahagssérfræðinga um að við-
skiptahallinn fæli í sér ógn við stöð-
ugleikann. Það kom í ljós að hann
hafði rangt fyrir sér og efnahagssér-
fræðingar og stjórnarandstaðan
höfðu rétt fyrir sér. Það er íslenska
þjóðin sem borgar herkostnaðinn af
mistökum ríkisstjórnarinnar.“
Össur sagði að óvissan um framtíð
sjávarútvegsins hefði átt þátt í þró-
uninni á gengismarkaði. Það væri
fleira en verkfallið sem hefði þar
áhrif. Lausafregnir frá stofnunum
sjávarútvegsráðuneytisins um yfir-
vofandi samdrátt í aflaheimildum
hefði þar einnig mikil áhrif.
Össur sagði að búið væri að setja
ákveðnar leikreglur um starfsemi
Seðlabankans og það væri mikilvægt
að halda sig við þær. Hann sagði að
Samfylkingin gerði ekki kröfu um að
stjórnvöld gripu inn í gjaldeyris-
markaðinn núna. Menn yrðu að virða
það sjálfstæði sem búið væri að veita
bankanum. Hann sagðist treysta
sérfræðingum Seðlabankans.
Tilskipanir að ofan
duga ekki lengur
Steingrímur J. Sigfússon sagði að
þróunin á gengismarkaðinum væri
alvarleg.
„Mér sýnist því miður að hin svo-
kallaða mjúka lending sem menn
hafa verið að stefna að í efnahags-
málum sé að breytast í brotlendingu.
Þetta er auðvitað mjög alvarlegt. Á
mannamáli er þetta að nálgast það
sem kallað er hrun. Það vekur at-
hygli að þetta gerist í sömu vikunni
og hin glæstu hátíðarhöld í tilefni 10
ára valdaafmælis Davíðs fóru fram. Í
því afmæli vantaði ekki fullyrðing-
arnar um að allt væri í góðu gengi í
efnahagsmálum, en það endist ekki
betur en þetta. Það sýnir að inni-
stæðulausar tilskipanir að ofan um
að hér sé allt í lagi hafa engin áhrif
lengur; markaðurinn tekur ekkert
mark á þeim.
Ég hafði strax áhyggjur af því að
þær breytingar sem ríkisstjórnin til-
kynnti í tengslum við aðalfund Seðla-
bankans væru dálítið glannalegar.
Þá var viðkvæmt ástand í efnahags-
málum, en samt var tilkynnt að
genginu yrði sleppt lausu og vextir
yrðu lækkaðir. Það fannst mér
glannalegt og fleira í kringum kynn-
inguna á því máli. Því miður finnst
mér að það sé að ganga eftir sem
maður óttaðist að þarna hafi menn
anað áfram af allt of miklu andvara-
leysi og ekki tekið alvarlega þau við-
vörunarmerki sem hafa verið að
koma úr ýmsum áttum. Nú virðist
vera að breiðast út nokkur vantrú á
að þetta sé í nógu góðu lagi.
Það er alvarlegt þegar það gerist
allt á sama tíma að gengi krónunnar
fellur og hlutabréf í mörgum grón-
ustu fyrirtækjum landsins falla veru-
lega. Fréttir berast af því að fast-
eignamarkaðurinn sé farinn að
lækka og sé verð á eignum að falla
um hundruð þúsunda eða milljónir í
viku hverri.“
Forystumenn stjórnarandstöðunnar segja ýmsar ástæður fyrir gengisfalli krónunnar
Brotlending að verða
í efnahagsmálum