Morgunblaðið - 05.05.2001, Side 42

UMRÆÐAN
42 LAUGARDAGUR 5. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
B
andarískir fjölmiðlar
keppast nú við að
leggja mat á fyrstu
100 daga George
W. Bush í embætti
forseta og sýnist sitt hverjum.
Það er hins vegar athyglisvert
að eitt af því sem einkennir
þessa fyrstu embættisdaga nýja
forsetans er að hann hefur verið
mun minna í sviðsljósinu en for-
veri hans, Bill Clinton, var þeg-
ar hann var nýfluttur í Hvíta
húsið. Komst Clinton þó þangað
með ágætum stuðningi lands-
manna, en Bush átti í mesta
basli með að hreppa embættið.
Það hefði því
mátt ætla að
Bush yrði
umdeildari og
fréttaflutn-
ingur af hon-
um meiri en
af forver-
anum.
Síðasta dag aprílmánaðar
voru birtar niðurstöður könn-
unar, sem sýna svart á hvítu að
umfjöllun um Bush fyrstu emb-
ættisdagana var 41% minni en
umfjöllun um forvera hans á
sama tímabili. Könnunin náði
reyndar aðeins til fyrstu 60
daganna, en var unnin á sama
hátt og könnun á umfjöllun um
Clinton fyrir 8 árum, þ.e. skoð-
aðar voru fréttir sömu frétta-
stofa sjónvarpsstöðva, flett upp
í sömu dagblöðunum og frétta-
tímaritunum og svo framvegis.
Fólkið sem vann könnunina
kann til verka, en það stendur
að Verkefni um vandaða blaða-
mennsku, í tengslum við blaða-
mannaskóla Kólumbíuháskóla
og Harvardháskóla. Og fólk sem
vill veg blaðamennsku sem
mestan er ekki mjög hrifið af
því hvernig fjölmiðlar hafa stað-
ið sig í umfjöllun um Bush. Í
vikunni birtist t.d. grein í dag-
blaðinu Sacramento Bee í höf-
uðborg Kaliforníu eftir koll-
egana Bill Kovach og Tom
Rosenstiel, en þeir hafa ritað
saman bók um blaðamennsku,
auk þess sem Rosenstiel stýrir
Verkefni um vandaða blaða-
mennsku.
Í greininni segja þeir að al-
menningur viti mun minna um
ríkisstjórn Bush en eðlilegt sé
eftir þriggja mánaða veldistíma.
Ástæða sé til að hafa áhyggjur
af þeirri óljósu mynd sem birt-
ist alþjóð, þegar jafnvel öfl-
ugustu dagblöð landsins haldi
nánast að sér höndum í umfjöll-
un um forsetaembættið. Þeir
vísa til að könnunin hafi m.a.
náð til stórblaðanna New York
Times og Washington Post, sem
og fréttatímaritsins Newsweek.
Newsweek hefur af ein-
hverjum ástæðum kosið að
fjalla 59% minna um fyrstu
daga Bush en fyrstu daga Clint-
on. Hverju sætir? spyrja þeir
Kovach og Rosenstiel. Er Bush
kannski leiðinlegur? Eru stefnu-
mál hans ekki jafn djörf og
Clintons? Er Bush kannski í fel-
um á skrifstofu sinni í Hvíta
húsinu, til að forðast umfjöllun?
Blaðamennirnir tveir hafna
þessum skýringum og benda á
að Bush hafi ferðast meira
fyrstu daga sína í embætti en
margur forveri hans og hann
hafi kosið að stjórna af áræði,
líkt og meirihluti þjóðarinnar
hefði veitt honum umboð til
hugmyndafræðilegra breytinga.
Og auðvitað er það hárrétt
hjá blaðamönnunum að fyrstu
dagar Bush í embætti kölluðu á
alls konar fréttaskýringar og
greinar, sem enn bólar ekkert
á. Hann náði ekki meirihluta
greiddra atkvæða og þurfti
Hæstarétt Bandaríkjanna til að
höggva á hnút kosningaklúðurs-
ins. Og sá Hæstiréttur, sem er
pólitískt skipaður, klofnaði í af-
stöðu sinni, líkt og þjóðin. Svo
mjótt var á mununum að Bush
hefði ekki átt nokkra möguleika
á embættinu ef Ralph Nader
hefði setið heima og sá fær nú
að heyra það frá demókrötum
daginn út og inn.
Aðstæður þegar Bush tók við
embætti voru allar með þeim
hætti, að blaðamenn hefðu átt
að hafa úr nógu að moða. Þeir
Kovach og Rosenstiel benda til
dæmis á, að á leiðarasíðum og í
bréfum lesenda sé þetta áhuga-
leysi ekki að finna. Þetta eru
einu síðurnar í bandarísku stór-
blöðunum þar sem umfjöllun er
jafn mikil um Bush nú og var
um Clinton fyrir 8 árum. Þetta
túlka greinarhöfundar svo, að
mikil umræða sé í þjóðfélaginu
um forsetann og stefnumál
hans. Sú umræða skili sér hins
vegar ekki í fréttaskýringum,
t.d. um hvaða áhrif helstu
stefnumál hans hafi á hag al-
mennings. Fyrstu tvo mánuði
hans í embætti voru frásagnir
af því tagi helmingi færri í
bandarísku fréttamiðlunum en
þegar Clinton var í Hvíta hús-
inu. Og sem dæmi má nefna að
greinar um ríkisbúskapinn sner-
ust meira um hvernig Bush færi
að því að fá þingið til að sam-
þykkja fjárveitingar en hvernig
þær ákvarðanir snertu almenn-
ing.
Þrátt fyrir allt eru ekki liðnir
nema rúmir hundrað dagar frá
því að Bush tók við völdum og
því allt eins líklegt að fjölmiðlar
taki við sér eftir slaka byrjun,
þar sem aðallega var fjallað um
hvort nýi forsetinn réði við
starfið, en væntingar til hans
voru litlar í upphafi. Kannski
veita fjölmiðlar um síðir svör
við þeim spurningum, sem Kov-
ach og Rosenstiel telja að hljóti
að brenna á bandarískum al-
menningi: Hvaða breytingar
verða gerðar í kjölfar kosn-
ingaklúðursins? Hverjar verða
afleiðingar þess að forsetinn
stjórnar eins og hann hafi mik-
inn meirihluta þjóðarinnar á
bak við sig? Hvernig stendur á
því að Bush birtist almenningi
nú sem heittrúaður íhalds-
maður, eftir að hafa gefið aðra
mynd af sér í kosningabarátt-
unni?
Frétta-
skortur?
Ástæða sé til að hafa áhyggjur af þeirri
óljósu mynd sem birtist alþjóð, þegar
jafnvel öflugustu dagblöð landsins haldi
nánast að sér höndum í umfjöllun um
forsetaembættið.
VIÐHORF
Eftir Hönnu
Katrínu
Friðriksson
hkfridriksson-
@ucdavis.edu
EITT það allra vin-
sælasta sem ferða-
menn taka sér fyrir
hendur, þegar þeir
leggja land undir fót,
er að heimsækja fal-
lega garða. Nafn eins
og Versalir, sem Lúð-
vík 14. lét byggja og
rækta á sínum tíma, er
eitt þekktasta dæmi
sem kemur upp í hug-
ann. Þann garð heim-
sækja a.m.k nokkrar
milljónir ferðalanga ef
ekki tugir milljóna á
ári hverju. Reyndar er
að finna menjar um
miklu eldri garða, m.a.
frá tíð Forn-Egypta sem voru uppi
fyrir 2–3.000 árum. Garðar hafa því
fylgt manninum í þúsundir ára og
voru til löngu áður en landnám hófst
hér á Íslandi.
Þrátt fyrir að við getum ekki stát-
að af neinum hallargörðum, eða það-
an ef eldri menjum eru til örfáir
merkilegir garðar hér á landi sem
kannski eru ekki taldir nema á
fingrum annarrar handar. Þessir
garðar verða til um aldamótin 1900
þegar þjóðmenning er að vakna í vit-
und landsmanna og sjálfstæðisbar-
áttan í hávegum.
Einn sá almerkilegasti þessara
garða er Skrúður í Dýrafirði, sem
verður til á þeim tíma þegar mögu-
leikar til ræktunar á Íslandi eru nær
alls ókannaðir. Hið sterka svipmót
Skrúðs er einstakt hér á landi og
vekur óneitanlega upp margar
spurningar.
Undanfarin ár hefur starfað
áhugahópur, sem hefur að markmiði
að tryggja framtíðarfjárhag garðs-
ins Skrúðs. Reyndar var svo komið
fyrir einum 8–9 árum, þegar áhuga-
menn hófust handa við endurnýjun
Skrúðs, að í óefni
stefndi um framtíð
hans.
Tilgangur ráðstefn-
unnar, sem haldin
verður um Skrúð í
Mörkinni 6, húsi
Ferðafélags Íslands, á
sunnudaginn kemur kl.
14:30, er annars vegar
að kynna gersemar
garðsins undir leiðsögn
hæfustu fyrirlesara og
sérfræðinga, hvers á
sínu sviði. Hins vegar
er tilgangurinn að afla
fjár til að stykja starf
og viðhald garðsins og í
því skyni verður boðið
upp á kaffiveitingar á 1.500 kr. og
um leið gefst gestum færi á að kynn-
ast þessum merkilega garði, ef til
vill frá nýju sjónarhorni. Margir
hafa aldrei séð garðinn en geta á
ráðstefnunni kynnst þeim einstöku
perlum og sérkennum sem garður-
inn hefur upp á að bjóða. Vonandi
getur ráðstefnan einnig orðið hvati
til þess að fleiri heimsæki Skrúð á
sumri komanda og bætist í þann 4–
5.000 manna hóp sem kemur þar við
á ári hverju, því að auðvitað jafnast
ekkert á við raunverulega upplifun.
Upplifun þar sem hægt er að nema
öll helstu sérkenni eldri klassískrar
garðalistar, hríslandi læk og líklega
einn elsta gosbrunn á landinu, fjöl-
breyttan gróður í fastmótuðu skipu-
lagi og margt fleira mætti nefna.
Á dagskrá ráðstefnunnar mun
m.a. Óli V. Hansson, fyrrv. garð-
yrkjuráðunautur, fjalla um berja-
runna. Jóhann Pálsson, garðyrkju-
stjóri Reykjavíkurborgar, skoðar
með fundargestum nýjan skógar-
búa. Þá mun Kristinn H. Þorsteins-
son, form. Garðyrkjufélags Íslands,
fjalla um reyniviðinn sem er ríkjandi
trjátegund í garðinum. Þá mun Jón
H. Björnsson landslagsarkitekt
fjalla um gosbrunna í íslenskri
garðlist.
Í kaffihléi munu Skrúðstónar líða
um Mörkina úr hornum Guðna
Franzsonar tónlistarmanns og í
kjölfarið hefst þáttur Hafsteinn
Hafliðason, umhverfisstjóra Ár-
borgar, þar sem hann fjallar um
matjuraræktun, sem í raun var meg-
intilgangur séra Sigtryggs þegar
hann stofnaði til garðsins, þ.e.a.s. að
kenna mönnum að meta og rækta
sjálfir matjurtir. Að lokum mun Sig-
ríður Hjartar, fyrrverandi form.
Garðyrkjufélags Íslands, fjalla um
þau merkilegu hvalbein sem eru í
Skrúði, og með vissum rökum færa
Skrúð skörinni hærra en Versali
Loðvíks, þar sem engin slík er að
finna í Frans.
Þrátt fyrir að mikil vinna hafi á
undanförnum árum verið lögð í end-
urnýjun garðsins og að verulegu
leyti í sjálfboðaliðastarfi er framtíð
Skrúðs engan veginn borgið. Nú
mun reyna á vilja og þann stuðning
sem við vonum að sé að finna meðal
ræktunarmanna, fyrrverandi nem-
enda á Núpi og þeirra sem eiga
taugar vestur og er annt um að varð-
veita það besta úr menningu síðustu
aldar. Verið velkomin á Skrúðsmót.
(Þjóð)garðurinn
Skrúður
Brynjólfur
Jónsson
Höfundur er skógfræðingur og for-
maður framkvæmdasjóðs Skrúðs.
Ræktun
Hið sterka svipmót
Skrúðs, segir Brynj-
ólfur Jónsson, er ein-
stakt hér á landi.
ÞORGILS Ámunda-
son rekstrarhagfræð-
ingur, sem starfar við
fjármálaráðgjöf, skrif-
ar mjög villandi grein í
Morgunblaðið í gær þar
sem hann fjallar um er-
lendar fjárfestingar líf-
eyrissjóðanna. Því mið-
ur er greinin full af
misskilningi og rang-
hugmyndum. Því er
nauðsynlegt að leiðrétt-
ing komi fram sem allra
fyrst.
Þorgils telur að líf-
eyrissjóðirnir, með er-
lendum fjárfestingum
sínum, beri höfuð-
ábyrgð á veikingu íslensku krónunn-
ar. Þessi fullyrðing stenst engan veg-
inn. Lífeyrissjóðirnir hafa lítið
fjárfest erlendis á þessu ári. Ýmis tíð-
indi í efnahagsmálum skýra veikingu
krónunnar, s.s. mikill viðskiptahalli,
samdráttur í veiðiheimildum sem
ákveðinn var fyrir þetta fiskveiðiár
og yfirstandandi sjómannaverkfall
sem nú hefur varað á annan mánuð.
Jafnframt berst markaðinum orð-
rómur um frekari skerðingu afla-
heimilda á næsta fiskveiðiári. Í sjálfu
sér nægja þessir áhrifaþættir einir
og sér til þess að stuðla að veikingu
krónunnar.
Það er því af og frá að lífeyrissjóð-
irnir beri ábyrgð á lækkun krónunn-
ar. Á árinu 1999 fjárfestu lífeyris-
sjóðirnir umtalsvert erlendis en á
sama tíma styrkist íslenska krónan
verulega og sama þróun hélt áfram
fram á vor á árinu 2000.
Síðan hefur dregið úr
fjárfestingum lífeyris-
sjóðanna erlendis en á
sama tíma hefur krón-
an haldið áfram að
veikjast. Veiking ís-
lensku krónunnar er
flóknara mál en svo að
hægt sé með einfaldri
fjármálaráðgjöf að gera
lífeyrissjóðina að blóra-
böggli fyrir því hvernig
komið er, enda á ferð-
inni fáranleg fullyrðing
sem stenst enga skoð-
un.
Þorgils telur eðli-
legra að lífeyrissjóðirn-
ir fjárfesti alfarið í innlendum verð-
bréfum, og tiltekur þar sérstaklega
ríkisskuldabréf, frekar en að festa
hluta af eignum sínum í erlendum
verðbréfum. Fjárfestingar lífeyris-
sjóðanna erlendis eru til þess ætlaðar
að dreifa áhættu í verðbréfasafni
sjóðanna til lengri tíma þannig að
sjóðirnir séu ekki eingöngu háðir af-
komu íslensks sjávarútvegs heldur
geti dreift áhættu sinni með fjárfest-
ingum í atvinnugreinum annarra
þjóða.
Þess má jafnframt geta að eigna-
samsetning íslensku lífeyrissjóðanna
er frábrugðin því sem þekkist í þeim
löndum sem framarlega standa í líf-
eyrismálum í Evrópu að því leyti að
hlutabréf eru hér lægra hlutfall eigna
en víða erlendis. Sama á við ef litið er
til lífeyrissjóða í Bandaríkjunum.
Erlendar fjárfestingar lífeyris-
sjóðanna eru dreifðar milli mynta og
landsvæða samkvæmt alþjóðlegum
vísitölum. Það er því beinlínis rangt
að gefa í skyn að verulegur hluti fjár-
festinga sjóðanna erlendis sé í jap-
önskum hlutabréfum, eins og gefið er
í skyn í greininni þar sem reiknuð er
verðmætisrýrnun japanskra hluta-
bréfa frá árinu 1988. Ef íslensku líf-
eyrissjóðirnir hefðu hins vegar haft
heimildir til erlendra fjárfestinga frá
árinu 1988 hefðu fjárfestingar þeirra
tvö og hálffaldast og ef miðað er við
alþjóðlega heimsvísitölu hlutabréfa
náð ávöxtun sem samsvarar 7-8% ár-
legum vöxtum á dollar og hefur þá
ekki verið tekið tillit til styrkingar
dollar gagnvart íslensku krónunni á
fyrrgreindu tímabili.
Íslensku lífeyrissjóðirnir fengu
heimildir til fjárfestinga erlendis á
árinu 1994. Þrátt fyrir að hlutabréfa-
verð hafi lækkað á síðasta ári er
ávöxtunin vel yfir vöxtum af innlend-
um ríkisskuldabréfum á viðmiðunar-
árunum 1994 til 2000. Þannig liggur
fyrir að lífeyrissjóðirnir hafa náð
mun betri ávöxtunarárangri með
fjárfestingum sínum í innlendum og
erlendum hlutabréfum að hluta en ef
eingöngu hefði verið fjárfest í ís-
lenskum verðbréfum með ríkis-
ábyrgð. Fimm ára meðalraunávöxt-
un lífeyrissjóðanna upp á ríflega 7%
segir í raun allt sem segja þarf.
Undarleg fjár-
málaráðgjöf
Hrafn
Magnússon
Höfundur er framkvæmdastjóri
Landssamtaka lífeyrissjóða.
Lífeyrissjóðir
Það er því af og frá,
segir Hrafn Magnússon,
að lífeyrissjóðirnir
beri ábyrgð á lækkun
krónunnar.