Morgunblaðið - 14.12.2001, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
G
ANGI þær aðgerðir
eftir sem samkomulag
náðst um í gær milli
Samtaka atvinnulífs-
ins og Alþýðusam-
bands Íslands og felast í yfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar á verðbólga að
ganga mjög hratt niður á næsta ári
og verða um eða undir 3% frá upp-
hafi til loka næsta árs. Finnur Geirs-
son, formaður SA, og Grétar Þor-
steinsson, forseti ASÍ, fögnuðu báðir
niðurstöðunni í gær eftir langan að-
draganda í viðræðum aðila vinnu-
markaðarins og fulltrúa stjórnvalda,
um leiðir til að ná tökum á verð-
bólgu. Finnur lagði áherslu á mik-
ilvægi þess að um trúverðugar að-
gerðir væri að ræða.
Forystumenn Samtaka atvinnu-
lígfsins og ASÍ, þ.á m. formenn
landssambanda og stærstu aðildar-
félaga ASÍ, undirrituðu samkomu-
lagið í húsnæði ASÍ kl. 14.30 í gær.
Samtímis var birt yfirlýsing ríkis-
stjórnarinnar um þátttöku hennar í
aðgerðunum.
Skv. samanburði hagfræðinga
ASÍ eiga samstilltar aðgerðir af
þessu tagi að geta leitt til umtals-
verðrar styrkingar á gengi krónunn-
ar og mun meiri minnkunar verð-
bólgunnar en gert er ráð fyrir í
grunnspá Seðlabank-
ans um verðlagsþró-
unina á næsta ári. Jafn-
framt á með þessum
aðgerðum að takast að
verja kaupmátt launa
verkafólks, sem mun jafnvel styrkj-
ast nokkuð á næsta ári frá því sem
ella hefði orðið ef markmiðum sam-
komulagsins verður náð, (sjá með-
fylgjandi töflur).
Grétar Þorsteinsson sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að um væri að
ræða metnaðarfulla tilraun. ,,Við
höfum fulla trú á að málið gangi eft-
ir,“ sagði hann. ,,Við erum að gera
þessa strangheiðarlegu tilraun til
þess að gefa málinu færi í hálft ár,
láta á þetta reyna og við höfum
sannarlega trú á að það takist. Ef
það gerist hins vegar ekki, þá er
málið einfaldlega galopið,“ segir
Grétar. ,,Ef þetta tekst þá erum við
að verja kaupmáttinn og við kunnum
líka að vera að sækja á,“ segir hann
ennfremur.
3½% verðbólga á
næstu sex mánuðum
,,Þetta er þríhliða samstarf um að
forða öllu þjóðfélaginu frá þeirri vá
að verðbólgan festist í sessi,“ sagði
Gylfi Arnbjörnsson, framkvæmda-
stjóri ASÍ. Hann sagði að þau skila-
boð hefðu komið frá fjármálamark-
aðinum að óvissa væri um
kostnaðarþróun á næsta ári, upp-
sagnir kjarasamninga hefðu verið
yfirvofandi, og stopult innstreymi
gjaldeyris til landsins. Nú tæri tekið
á þessu öllu með þessu þríhliða sam-
komulagi sem náðst hefði og með því
væri dregið úr óvissunni. ,,Nú hafa
menn miklu hreinna borð og við spil-
um því út á markaðinn hvernig
menn vilja meta framtíðina í ljósi
þessa samkomulags. Við höfum fulla
trú á þessu og teljum okkur hafa
fengið staðfestingu á því í samtölum
við stjórnvöld, efnahagsstofnanir, að
það sé trúverðugt að við munum ná
þessu marki,“ segir Gylfi.
Aðspurður hvaða að-
gerðir það væru sem
fulltrúar launþegasam-
takanna byndu helst von-
ir við svo markmiðum
samkomulagsins yrði náð sagði Gylfi
að menn hefðu einfaldlega farið kalt
og af raunsæi yfir stöðu mála í við-
ræðunum, m.a. við stjórnvöld og
fulltrúa Seðlabankans, og lagt mat á
hvaða aðstæður væru fyrir hendi í
efnahagslífinu svo fara mætti í þessa
vegferð með það að markmiði að
styrkja gengi krónunnar og stuðla
þannig að minnkandi verðbólgu.
,,Niðurstaðan af því mati okkar er að
við munum leggja upp með verð-
bólguviðmiðun 222,5 stig,
að verðbólga verði um 3½%
sex mánuðum og að á næst
verðbólgan kannski aðei
3%. Að okkar mati er þett
ugt markmið og við teljum
að það takist. Um er að
hliða samkomulag sem fel
stjórnvöld munu meðal ann
að breytingum á lánasam
ríkissjóðs. Þau munu, án þ
sé tímasett eða ákveðnar
settar fram, stuðla að gjald
flæði á markaðina en
verða þeir fjármunir nýt
greiða niður innlend lán þ
skuldastaða ríkissjóðs au
Þetta mun svo stuðla a
vaxta á skuldabréfamark
segir Gylfi.
Hann sagði að það sem s
mestu máli væri sú stefn
sem þarna væri sett fram í
þessara þriggja aðila. Fjár
réðust síðan af aðstæðum
eyrismarkaði.
„Menn mega kal
þetta þjóðarsátt
„Við teljum yfirgnæfan
að samfélagið komi með
þessa vegferð, því það skip
öll gríðarlega miklu má
Grétar. ,,Við framkvæmdi
núna hvað mest á stjórnvö
eru jú þátttakendur í þes
höfum engar efasemdir u
ætli að fylgja málinu eftir.
um auðvitað gera það og S
vinnulífsins munu öruggl
það að því leyti sem þau ge
eru ýmsir aðrir aðilar í þ
Þríhliða samkomulag ASÍ, SA og ríkisstjórnar
„Samfélagið
okkur í þessa
Samkomulag ASÍ og Samtaka atvinnulífsins,
sem undirritað var í gær, ásamt yfirlýsingu rík-
isstjórnarinnar á að leiða til þess að draga muni
hratt úr verðbólgu, krónan styrkist og vextir
lækki. Forseti ASÍ segir mikilvægt að sam-
félagið allt taki þátt í þessari vegferð. Fram-
kvæmdastjóri SA fagnar því hversu víðtæk sátt
náðist um aðgerðirnar.
Frá undirritun samkom
arframkvæmdastjóri SA
s
Reynir á ríkis-
stjórnina að
markmið náist
FORYSTUMENN Alþýðusam-
bands Íslands og Samtaka at-
vinnulífsins undirrituðu um miðj-
an dag í gær eftirfarandi samn-
ing:
„Verðbólga hefur farið ört vax-
andi á undanförnum mánuðum.
Að óbreyttu stefnir í að verðbólga
verði utan þeirra marka sem
byggt var á við samningsgerðina
vorið 2000. Það er mikið hags-
munamál, jafnt launafólks og fyr-
irtækja, að komið verði í veg fyrir
að mikil verðbólga festist í sessi
og því nauðsynlegt að gripið verði
til mótvægisaðgerða.
Stöðugleiki á vinnumarkaði er
mikilvæg forsenda stöðugleika í
verðlags- og gengismálum. Það er
því mikilvægt framlag til aukins
stöðugleika í efnahagslífinu að
draga úr óvissu um kostnaðar- og
verðlagsþróun á næsta ári. Þró-
unin ræðst þó ekki síst af ákvörð-
unum stjórnvalda og Seðlabanka.
Að undanförnu hafa fulltrúar
að eftirfarandi samkomul
Alþýðusamband Íslan
hönd aðildarsamtaka sin
ars vegar og Samtök at
ins hins vegar hafa k
samkomulagi um eftirfar
1. Rautt strik
Samningsaðilar eru
um að verði vísitala ne
eigi hærri en 222,5 stig í
teljist verðlagsforsenda
samninga hafa staðist.
þessi forsenda ekki eru
viðkomandi kjarasamnin
segjanlegir í maí með
mánaða fyrirvara miðað
aðamót.
2. Viðbótarframl
í séreignasjóð
Samkvæmt gildandi kj
ingum er vinnuveitanda
1. janúar 2002 að greiða
framlag í séreignarsjóð
atvikum sameignarsjóð)
ASÍ og SA átt viðræður við full-
trúa ríkisstjórnar og Seðlabanka
um leiðir til að treysta stöðug-
leika og minnka verðbólgu.
Ræddar hafa verið hugmyndir um
samstilltar aðgerðir sem stuðlað
geti að hækkun gengis krónunn-
ar, minnkandi verðbólgu og lækk-
un vaxta.
Niðurstaða framangreindra við-
ræðna liggur nú fyrir, sem m.a.
kemur fram í yfirlýsingu ríkis-
stjórnar Íslands dags. 12. desem-
ber 2001. Er það mat samtakanna
að efnahagslegar forsendur séu
fyrir umtalsverðri styrkingu
krónunnar og rök fyrir því að það
gerist á allra næstu mánuðum.
Gangi það eftir og áhrif þess á
verðlag verði markverð má vænta
þess að hratt dragi úr verðbólgu á
næstunni og verðbólguforsenda
kjarasamninga standist.
Í ljósi samráðs ASÍ, SA og rík-
isstjórnar um samstilltar efna-
hagsaðgerðir hafa aðilar komist
Samningur AlþýðusambFÁTÆKT Í UPPHAFI 21. ALDAR
Örtröðin eykst hjá Mæðrastyrks-nefnd fyrir hátíðarnar þar sem
konur og karlar vinna í sjálfboðavinnu
starf í þágu fátækra á Íslandi.“
Þetta eru upphafsorð greinar sem
birtist í Morgunblaðinu í gær. Eflaust
hefur mörgum brugðið í brún við að
lesa lýsingar blaðamannsins, Sunnu
Óskar Logadóttur, sem gekk til liðs við
starfsfólk Mæðrastyrksnefndar einn
dag í vikunni.
Að fátækt sem lýst er í greininni
skuli finnast í velferðarríkinu Íslandi í
upphafi 21. aldar er ótrúlegt og engum
til sóma. Íslendingar þekkja úr sögu
landsins að allt frá landnámi barðist
hluti þjóðarinnar við sult og seyru fram
á tuttugustu öldina. Þó svo aðstæður
séu aðrar í dag er sárt til þess að hugsa
að enn í dag þurfi talsverður hópur að
leita á náðir hjálparsamtaka til þess að
geta fætt og klætt sig og sína.
Það starf sem starfsfólk Mæðra-
styrksnefndar sem og annarra hjálp-
arsamtaka vinnur í sjálfboðavinnu er
aðdáunarvert og ánægjulegt að vita af
einstaklingum sem láta sig velferð
annarra varða. Ósjálfrátt eykur það
trú á manninn að sjá slíkt starf unnið af
jafn mikilli óeigingirni og raun ber
vitni.
En til þess að hjálparsamtök geti
veitt þá aðstoð sem greinilega er þörf á
þurfa landsmenn að leggja sitt af
mörkum til að þeir sem minna megi sín
geti notið jólahátíðarinnar líkt og flest-
um þykir sjálfsagt. Mörg fyrirtæki og
einstaklingar veita hjálparsamtökum
liðsinni með ýmsum hætti og er það af
hinu góða en jafnframt á það að vera ís-
lensku þjóðinni metnaðarmál að
tryggja að enginn landsmaður þurfi að
leita á náðir hjálparsamtaka vegna fá-
tæktar.
Því eins og verslunareigandi í mið-
bænum sem hefur aðstoðað í Mæðra-
styrksnefnd fyrir jólin undanfarin ár
segir í Morgunblaðinu í gær: „Það eru
þung skrefin fyrir þessar konur hingað
inn.“
ÁHÆTTUSÖM UPPSÖGN
ABM-SÁTTMÁLANS
Ákvörðun George W. Bush, for-seta Bandaríkjanna, um aðsegja upp ABM-sáttmálanum
frá 1972 um takmörkun eldflauga-
varna er að ýmsu leyti skiljanleg, en
hún felur þó í sér talsverða áhættu.
ABM-sáttmálinn hefur í þrjá áratugi
verið einn af hornsteinum þess kerfis
takmörkunar vígbúnaðar, sem byggt
var upp í samvinnu Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna, síðar Rússlands. Upp-
haflega þjónaði sáttmálinn því hlut-
verki að tryggja gagnkvæma fælingu
með kjarnorkuvopnum; með því að eld-
flaugavarnir væru takmarkaðar, var
ekki dregið úr trúverðugleika þeirrar
ógnar, sem hvort risaveldið um sig
hafði af hinu. Sáttmálinn var lykilþátt-
ur í að viðhalda ógnarjafnvæginu.
Eftir að kalda stríðinu lauk hafa
kringumstæður að sjálfsögðu gjör-
breytzt. Bandaríkin eru ekki fyrst og
fremst upptekin af því að tryggja ógn-
arjafnvægi gagnvart Rússlandi, enda
er ekki lengur litið á rússneska kjarn-
orkuheraflann sem helztu ógnina við
öryggi Vesturlanda. Bandaríkin hafa
nú mestar áhyggjur af því að hryðju-
verkamenn og harðstjórar á borð við
þá Osama bin Laden og Saddam Huss-
ein komist yfir langdrægar eldflaugar
með kjarnorkuvopnum eða öðrum ger-
eyðingarvopnum. Margar vísbending-
ar eru um að hættan á slíku sé raun-
veruleg. Hryðjuverkaárásirnar 11.
september hafa fært mönnum heim
sanninn um að öfl andstæð Vesturlönd-
um svífast einskis, þótt vissulega hefðu
eldflaugavarnir ekki gert neitt gagn
gegn þeirri tegund árásar.
Það er því skiljanlegt að Bandaríkja-
menn vilji a.m.k. gera tilraunir með
varnir gegn langdrægum eldflaugum,
en ABM-sáttmálinn setur skorður við
slíkum tilraunum. Bandaríkin hafa átt
í viðræðum við Rússland um mögu-
leika á breytingum á samningnum eða
að nema hann úr gildi með samkomu-
lagi beggja ríkja. Rússar hafa út af fyr-
ir sig ekki útilokað neitt í þeim efnum
og hafa verið reiðubúnir að koma til
móts við Bandaríkjamenn. Enn sem
komið er hafa þeir þó ekki teygt sig
eins langt og Bandaríkin hafa krafizt
og nú gefur Bush til kynna að hann hafi
misst þolinmæðina.
Uppsögn ABM-sáttmálans er
kannski ekki eins viðkvæmt mál í sam-
skiptum Bandaríkjanna og Rússlands
og hún hefði verið fyrir aðeins fjórum
mánuðum eða svo. Eftir hryðjuverkin í
september hefur samstarf Rússlands
og Vesturlanda orðið nánara og færzt
inn á ný svið, þar sem báðir hafa talið
sig vera að kljást við sama óvin. Hætt-
an nú er þó sú, að einhliða uppsögn
ABM-sáttmálans styggi íhaldssamari
öfl í Rússlandi og geri stöðu Pútíns for-
seta erfiðari heima fyrir. Ætla má að
innan rússneska heraflans telji margir
að svara þurfi þessari ákvörðun með
einhverjum hætti, sem getur orðið til
þess að spenna fari vaxandi á alþjóða-
vettvangi.
Það er heldur ekki gott fordæmi að
Bandaríkin segi einhliða upp samningi
um takmörkun vígbúnaðar, jafnvel
þótt færa megi rök fyrir því að hann sé
úreltur. Þótt það sé ekki líklegt við nú-
verandi aðstæður í Rússlandi getur
komið til þess í framtíðinni að vísað
verði til þessarar ákvörðunar Bush og
hún notuð til að réttlæta að Rússar
hverfi einhliða frá einhverjum öðrum
samningi. Og ekki má gleyma því að
Bandaríkin og önnur vestræn ríki hafa
lagt mikið á sig til að fá ríki víða um
heim til að virða aðra samninga um
takmörkun vígbúnaðar, t.d. efna-
vopnasamninginn og samninginn um
bann við útbreiðslu kjarnorkuvopna.
Fordæmið er líka óheppilegt vegna
þeirra samninga. Það hefði verið æski-
legt, að Bandaríkin hefðu haft meiri
biðlund og freistað þess að ná sam-
komulagi við Rússland.
Fyrst eftir að stjórn Bush komst til
valda, var áberandi að hún taldi sig
geta tekið einhliða ákvarðanir um ýmis
viðfangsefni á alþjóðlegum vettvangi
án þess að taka mikið tillit til skoðana
bandamanna sinna. Eftir hryðjuverka-
árásirnar snerist þetta við og Banda-
ríkin leituðu pólitísks stuðnings og
samstöðu meðal ríkja víða um heim.
Ákvörðun Bush nú ber vott um að
strax sé farið að vinda ofan af þeirri
stefnu. Það er ekki góðs viti.