Morgunblaðið - 14.12.2001, Blaðsíða 54

UMRÆÐAN
54 FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR skömmu
voru kynntar frumnið-
urstöður varðandi arð-
semi lestarkerfis fyrir
fólksflutninga á milli
Keflavíkur og höfuð-
borgarsvæðisins.
Frumkönnun um arð-
semi þessarar fjárfest-
ingar er frekar lofandi
þótt erfitt geti reynst
nú að gefa sér forsend-
ur sem gilda eiga eftir
2016, þegar gert er ráð
fyrir að Reykjavíkur-
flugvöllur verði lagður
niður í núverandi
mynd. Arðsemisút-
reikningar hafa fyrst og fremst mið-
ast við fólksflutninga frá Keflavík-
urflugvelli til þéttbýlis við Sundin
blá. Því er ekki úr vegi að benda á
aðra tengda möguleika sem hug-
myndin býður uppá. Hér er átt við
efnisflutninga til höfuðborgarinnar.
Þannig háttar til að frá námusvæð-
um við Sveifluháls norður af Kleif-
arvatni er árlega flutt verulegt magn
efnis. Um er að ræða efni til bygg-
ingar mannvirkja og gatnagerðar.
Eins og nú háttar er efnið flutt með
stórtækum flutninga-
bílum og lætur nærri
að ferðir þessara öku-
tækja skipti hundruð-
um dag hvern. Í fljótu
bragði mætti ætla að
lögn brautarteina frá
Sveifluhálsi, er tengd-
ist inná fyrirhugað lest-
arkerfi á móts við
Straumsvík, væri raun-
hæfur möguleiki. Með
slíkri tenginu mætti
nær alfarið leggja nið-
ur þann flutningsmáta
sem nú er við lýði. Við
þetta skapaðist hag-
ræðing sem fælist í
meiri afköstum. Jafnframt myndi
álagi þungaflutninga létta af þjóð-
vegakerfinu og almennri umferð.
Það væri íhugunarefni að kanna
hvort eða hvernig arðsemisútreikn-
ingar við fyrirhugaðar lestarsam-
göngur á milli Reykjavíkur og Kefla-
víkur myndu breytast með þeirri
viðbót sem hér er imprað á.
Stór verkefni eru framundan sem
kerfjast byggingarefnis í stórum stíl.
Má þar nefna að í skipulagi Reykja-
víkur til ársins 2024 er gert ráð fyrir
miklum landfyllingum til suðvesturs
frá Örfirisey og að þar muni rísa
2.500 íbúða hverfi. Landfyllingar á
höfuðborgarsvæðinu hafa að mestu
byggst á efni sem dælt hefur verið af
hafsbotni skammt frá landi. Fram-
hald þeirrar efnistöku er ekki sjálf-
gefið. Landfyllingar með ströndum á
höfuðborgarsvæðinu mætti fram-
kvæma með öðrum hætti. Þannig
mætti eins nýta áðurnefnt námu-
svæði við Sveifluhálsa til að nema
vissar efnisgerðir. Þar virðist vera
ótakmarkað efni fyrir komandi kyn-
slóðir, efni sem ekki er eftirsjá í (ým-
iss konar móberg). Vissulega hafa
umhverfisspjöll verið unnin á und-
anförnum áratugum, og eru jafnvel
enn, með því að efni hefur til
skamms tíma verið numið úr tiltölu-
lega litlum en dreifðum námum.
Þannig hefur efnistaka sífellt hafist á
nýjum stað með tilheyrandi vega-
gerð og röskun á óspjallaðri náttúru.
Ef til vill mætti segja að við höfuð-
borgarsvæðið hafi stórvirkasta
„manngerð“ umhverfisröskun verið
unnin frá upphafi byggðar í landinu.
Hugmynd um grjótflutninga með
lest er ekki ný á nálinni. Það er sögu-
leg staðreynd að vegna byggingar
hafnargarðsins í Reykjavík var
fyrsta og eina járnbraut á Íslandi
lögð, fyrir um öld. Þá var grjót flutt
úr Öskjuhlíð og Skólavörðuholti nið-
ur að höfn.
Brautarteinar
frá Sveifluhálsi
til Straumsvíkur
Jóhann Helgason
Höfundur er jarðfræðingur.
Keflavíkurjárnbraut
Eins og nú háttar er
efnið flutt með stórtæk-
um flutningabílum, seg-
ir Jóhann Helgason, og
lætur nærri að ferðir
þessara ökutækja skipti
hundruðum dag hvern.
NÚ Í nóvember lauk
í Marokkó enn einni
ráðstefnunni um „lofts-
lagssamningana“ svo-
kölluðu. Þessar endur-
teknu ráðstefnur, um
höft á brennslu manna á
jarðefnaeldsneyti, eru
orðnar í sérflokki í upp-
höfnu tilgangsleysi og
skrumskælingu vísinda,
ásamt með samkomum
á nokkrum öðrum al-
þjóðlegum „vettvöng-
um“, alþjóðahvalveiði-
ráðið er þekktasta
dæmið.
Um hvað snýst málið?
Áróðurinn um hin válegu gróður-
húsaáhrif byggist á kenningum um að
maðurinn sé að spilla andrúmslofti
jarðar með því að blása út koltvísýr-
ingi frá brennslu. Margir halda að
lofthjúpur jarðar sé að fyllast af
„mengun“ af völdum manna. Þetta er
svo notað sem ástæða til þess að
reyna að koma alheimshöftum á iðn-
aðarstarfsemi.
Skyggnst á bak við áróðurinn
Þegar skyggnst er á bak við áróð-
urinn kemur eftirfarandi í ljós:
– Koltvísýringur er ekki mengun,
hann er eina fæða jurtagróðurs jarðar
og þar með manna og dýra.
Gróðurvöxtur eykst með auknum
koltvísýringi í loftinu.
– Koltvísýringsmagnið í lofthjúpn-
um hefur sveiflast gífurlega í sögu
lífsins, ekki er enn vitað hvað maðurin
getur haft mikil áhrif þar á.
– Jafnvel þó að mennirnir brenndu
á svipstundu öllu jarðefnaeldsneyti
sem til er í jörðinni mundi loftið ekki
spillast meir en svo að menn og dýr,
sem anda að sér loftinu, mundu varla
verða vör við breytinguna.
– Mennirnir geta aldrei aukið
koltvísýringinn mikið þar eð gróður-
inn og sjórinn auka upptöku hans
þegar magnið í loftinu vex.
– Ef hitinn skyldi hækka á næstu
öldum eða árþúsundum af völdum
manna yrði það búbót fyrir flesta
jarðarbúa og sérstaklega þá sem
byggja kaldari lönd.
Ný vísindaúttekt
Í nýrri bók (Global Warming, A
Guide to the Science) eftir W. Soon og
fleiri virta vísindamenn er gerð grein
fyrir vísindunum sem liggja til grund-
vallar kenningunum um gróðurhúsa-
áhrif af mannavöldum.
Þar er rakið lið fyrir lið
á hverju spárnar eru
byggðar. Það er ótrú-
legt að sjá hversu miklu
af röngum forsendum,
fölsunum og umhverfis-
öfgum hefur verið hægt
að koma inn í „vísindin“
um „gróðurhúsaáhrif-
in“. Niðurstaða vísinda-
mannanna í bókinni er
að „… það er engin
hrein sönnun til fyrir
því að koltvísýringsút-
blástur manna hafi
hnattræn áhrif á lofts-
lag…“ og „… aukinn
gróðurvöxtur ætti að vera mikill kost-
ur…fyrir mannkyn og umhverfi…“.
Hagsmunir
Það er aðallega skriffinnskubákn
gömlu heimsveldanna, Evrópusam-
bandið, sem rekur „loftslagssamn-
ingana“ áfram. Í Evrópusambandinu
ríkir stöðnun í bæði atvinnuuppbygg-
ingu og fólksfjölda, lokun iðjuvera
gerir að verkum að Evrópusamband-
ið telur sig geta minnkað koltvísýr-
ingsútblástur. Það hefur áhuga á að
setja höft á atvinnuuppbyggingu ann-
arra þjóða ef það gæti orðið til þess að
bæta aðstöðu evrópskra fyrirtækja,
en hlutur Evrópusambandsins í
heimsviðskiptunum fer þverrandi.
Flestir fyrir utan
Kyoto-sáttmálann
Þróunarlönd og stærstu þjóðir
heims og mestu koltvísýringsfram-
leiðslulöndin eru fyrir utan samkomu-
lagið. Rússar fengu nærri frítt spil á
síðustu ráðstefnu, Japanar sömuleið-
is. Evrópusambandsveldið fórnaði
flestu til þess að reyna að koma skrif-
finnskubákni eftir sinni hugmynd yfir
heimsbyggðina. Mesta iðnaðarstór-
veldið, Bandaríkin, er búið að draga
sig alfarið út úr skrípaleiknum, enda
eru þar þróuðustu vísindastofnanirn-
ar á sviði loftslags.
Ísland með í
Kyoto-sáttmálanum?
Samningamenn Íslands hafa staðið
sig manna best á þessum tilgangs-
lausu loftslagsráðstefnum. Íslending-
ar lögðu til þekkinguna þegar rætt
var um bindingu koltvísýrings i gróðri
(gróður og höf binda koltvísýring um
30 sinnum hraðar en mennirnir blása
út). Þeir hafa fengið kröfur Íslands
samþykktar að verulegu leyti.
Menn spyrja, geta Íslendingar þá
ekki samþykkt Kyoto-sáttmálann?
Því er til að svara að undanþága Ís-
lendinga var byggð á nokkurri
skammsýni og vanþekkingu, hún nær
aðeins til nokkurra orkufrekra iðnað-
arverkefna. Annar iðnaður og ýmis
starfsemi, sem hægt er að byggja upp
hérlendis, ferlisiðnaður, matvælaiðn-
aður, efnaiðnaður, olíuhreinsun (og
framtíðarnýting haugloftsíssins sem
nýlega fannst út í hafi), er ekki reikn-
uð með í íslensku undanþágunum. Ef
landbúnaður, fiskveiðar og ferða-
mennska fá að vaxa, sem allar þessar
atvinnugreinar geta gert, gætu
Kyoto-höftin komið illa niður á þeim.
Kyoto-sáttmálinn gerir nýjum fyrir-
tækjum og litlum, og fátækum þjóð-
um, erfiðara fyrir og getur stöðvað
uppbygginguna hjá þeim. Það verða
aðeins stórfyrirtækin sem geta keypt
„kvótann“. Íslendingar þekkja kvóta-
kerfi af eigin raun og ættu því ekki að
vera sérlega ginnkeyptir fyrir fleiri
slíkum. Þegar til framtíðar er litið
kemur Kyoto-sáttmálinn til með að
hamla uppbyggingu og þróun vaxandi
þjóðar á Íslandi. Af þeim ástæðum er
þjóðarnauðsyn fyrir Íslendinga að
fara að dæmi Bandaríkjanna og hafna
alfarið Kyoto-samþykktinni og þeirri
skrumskælingu vísindanna sem hún
byggist á. Það væru reginmistök að
binda nú hendur framtíðarlands-
manna með skaðlegum fjötrum.
Kyoto-samningurinn er andstæður
hagsmunum Íslendinga nú og í fram-
tíðinni.
(Frekari fróðleikur: Heimasíða
Ágústs H. Bjarnasonar: www. rt.is/
ahb/sol. Heimasíða Johns Daly í Ástr-
alíu: www.john-daly.com. Bókin „2000
árum eftir Vínlandsfund“ eftir grein-
arhöfund. Bókin „Global Warming, A
Guide to the Science“, eftir W. Soon
o.fl., The Fraser Institute, Vancou-
ver, Kanada).
Loftslagssamningar
Friðrik Daníelsson
Kyoto-sáttmálinn
Koltvísýringur er ekki
mengun, segir Friðrik
Daníelsson, hann er
eina fæða jurtagróðurs
jarðar og þar með
manna og dýra.
Höfundur er efnaverkfræðingur.
MEÐ útkomu bókar-
innar Ísland í Evrópu,
Evrópuúttekt Samfylk-
ingarinnar, urðu þátta-
skil í umræðunni um
hugsanlega aðildarum-
sókn Íslendinga að
Evrópusambandinu. Í
verkinu skilgreinir hóp-
ur sérfræðinga ítarlega
samningsmarkmið Ís-
lendinga í hugsanleg-
um aðildarviðræðum.
Því getur vönduð og
málefnaleg umræða um
kosti og galla aðildar að
Evrópusambandinu
farið fram næstu miss-
erin. Samfylkingin
kaus þá leið að ráðast í það stóra og
metnaðarfulla verkefni að vinna að
faglegri úttekt á stöðu Íslands í Evr-
ópusamstarfi. Því er nú lokið og
næsta skref er lýðræðisleg umræða
um kosti og galla aðildar.
Kostir og gallar
Á næstu mánuðum mun Samfylk-
ingin standa fyrir ýmiskonar fundum
og umræðuvökum um tengsl Íslands
og Evrópusambandsins. Að því loknu
fer fram allsherjaratkvæðagreiðsla
félaga í Samfylkingunni um hvort
flokkurinn eigi að setja aðildarum-
sókn á oddinn. Þá hafa
flokksmenn, og allir
þeir sem áhuga hafa á
málinu, gengið í gegn-
um lýðræðislega um-
ræðu um aðildarspurn-
inguna. Tengsl okkar
við Evrópu eru stórmál
fyrir hagsmuni þjóðar-
innar og ekki síst kom-
andi kynslóðir. Vegna
þess hve Evrópusam-
bandið er mikilvægur
vettvangur í samskipt-
um ríkja Evrópu verð-
ur það án vafa eitt af
veigamestu verkefnum
íslenskra stjórnmála á
næstu árum að taka af-
stöðu til þess hvort Ísland eigi að
sækja um aðild eða ekki.
Spurningar og svör
Evrópuúttektin vekur upp spurn-
ingar og kemur með svör. Það er
einkar athyglisvert að kynna sér nið-
urstöður höfunda um sjávarútvegs-
mál, fullveldismál, byggðamál og
efnahagsmál, svo eitthvað sé nefnt.
Samkvæmt niðurstöðum höfunda
mun staða sjávarútvegsins batna við
inngöngu, við fáum hluta af fullveld-
inu til baka og gríðarleg tækifæri til
atvinnuuppbyggingar á landsbyggð-
inni geta skapast við aðild. Svona
mætti lengi telja og er fjölda slíkra
dæma að finna í verkinu.
Breyttur heimur
Stjórnmálaflokkunum ber skylda
til að standa þannig að verki að við
séum tilbúin til að bregðast við
breyttum heimi á skömmum tíma.
Heimurinn bíður ekki eftir þeim sem
standa kyrrir heldur þurfum við að
vera á sífelldri hreyfingu til að verða
um ókomna framtíð í fremstu röð í
samfélagi þjóðanna. Það er óábyrg
afstaða stjórnmálamanna að horfast
ekki í augu við nýja tíma og breyttar
aðstæður á alþjóðavettvangi og vera
einfaldlega á móti, án frekari um-
ræðu. Samband Íslands við Evrópu-
sambandið er eitt af stærstu hags-
munamálum þjóðarinnar og við
þurfum og eigum að vera í stakk búin
að bregðast við breytingum með
skjótum og yfirveguðum hætti.
Evrópuúttekt Sam-
fylkingarinnar
Össur
Skarphéðinsson
ESB
Samband Íslands við
Evrópusambandið,
segir Össur Skarphéð-
insson, er eitt af stærstu
hagsmunamálum
þjóðarinnar.
Höfundur er formaður
Samfylkingarinnar.
Mörkinni 3, sími 588 0640G
læ
si
le
ga
r
gj
af
av
ör
ur
Tannstönglabox
kr. 2.470
Opið mán.-fös. frá kl. 12-18.
Lau. frá kl. 11-14.