Morgunblaðið - 14.12.2001, Blaðsíða 63

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 2001 63
um?“ Morgunblaðið skrifar hins
vegar í leiðara 27. nóvember:
„Á undanförnum árum hefur hvað
eftir annað komið upp neikvæð um-
ræða hér á landi í kjölfar frétta um
aukna notkun geðlyfja af ýmsu tagi.
Geðlæknar hafa sætt gagnrýni af
þessum sökum og spurt hefur verið
hvers vegna notkun þessara lyfja sé
meiri hér en í sumum nálægum lönd-
um. Í þessum umræðum hefur jafn-
vel verið gengið svo langt að tala um
þessi lyf sem „gleðipillur“.“ Þá
mæltist blaðið til þess af nokkru yf-
irlæti að fjölmiðlar, stjórnmálamenn
og embættismenn, sem fjalla um
þennan kostnaðarlið í heilbrigðis-
kerfinu gæti að sér í umfjöllun um
geðdeyfðarlyf: „Það er hvorki
ástæða til að hafa þau að gamanmáli
né gefa í skyn að læknar stuðli að of-
notkun þeirra. Það getur þvert á
móti verið til marks um að við Ís-
lendingar stöndum framar sumum
öðrum þjóðum í meðferð geðsjúkra,
að notkun þessara nýju lyfja sé meiri
hér en annars staðar.“ Morgunblað-
ið tekur þarna í sama streng og heil-
brigðisráðherra nýlega í ávarpi í
blaðinu „Okkar mál“ og formaður
Geðhjálpar í Morgunblaðinu 26.
október.
En málið snýst ekki bara um geð-
deyfðarlyf. Notkun róandi lyfja, eða
öllu heldur svefnlyfja, hefur einnig
aukist gífurlega. Árið 1991 voru þau
minna notuð hér en á öðrum Norð-
urlöndum, en nú miklu meira, kring-
um 27% meira en í því landi er næst
kemur. Ávanahætta fylgir þessum
lyfjum. Og þau slæva hæfni manna
til að stjórna bíl. Þúsundum saman
aka morgunhressir Íslendingar um
götur sljóir af lyfjum. Er það til
marks um gæði geðlækninga hér á
landi? Könnun á 16–19 ára fram-
haldsskólanemum hefur leitt í ljós að
tíundi hluti þeirra hefur einu sinni
eða oftar notað svefnlyf. Af þeim
fjölda hafa 4,6% notað þau þrisvar
eða oftar. Vitnar svefnpilluát ung-
linganna einnig um það hve fram-
arlega við stöndum í meðferð geð-
sjúkra? Ekki er víst ráð nema í tíma
sé tekið! Reyndar hefur heilbrigð-
isráðherra áhyggjur af þessu. Loks
er það staðreynd að notkun geð-
deyfðarlyfja meðal aldraðra er hlut-
fallslega mjög mikil þó tíðni þung-
lyndisraskana sé ekki meiri í þeim
hópi en annarra.
Í alvöru talað: Er ekki eitthvað
meira en lítið bogið við þetta taum-
lausa pilluát?
Geðlyfjanotkun Íslendinga hefur
sem sagt margfaldast frá því kring-
um 1993. Nákvæmlega ekkert bend-
ir hins vegar til þess að á sama tíma
hafi meðferð geðsjúkra á Íslandi
tekið þvílíkt framfarastökk að hún
hafi skotist langt fram úr öðrum
Norðurlöndum. Þvert á móti. Notk-
un annarra geðdeyfðarlyfja en SSRI
hefur staðið í stað eða aukist lítil-
lega, tíðni geðraskana hefur ekki
minnkað, sjálfsvígum ekki fækkað,
innlagnir á geðspítala og komur til
geðlækna hafa lítið breyst, öryrkjum
hefur fjölgað. Það eru reyndar
heilsugæslulæknar en ekki geðlækn-
ar sem ávísa mestu af geðdeyfðar-
lyfjum „og ætla má að þunglyndis-
raskanir hafi ekki verið greindar
nema hjá hluta þeirrra sem fengu
geðdeyfðarlyf“. (Skýrsla, bls. 4).
Gæfulegar lækningar það! Þannig
hrynur sú kenning, sem sett hefur
verið fram, að aukin neysla geð-
deyfðarlyfja sýni að þunglyndissjúk-
lingar séu nú loks að brjótast út úr
hlekkjum fordóma og þori að leita
sér lækninga. Í ljósi hinnar miklu
aukningar á róandi lyfjum og svefn-
lyfjum er það með ólíkindum að
nokkur skuli halda því blákalt fram
að hin gífurlega notkun geðdeyfðar-
lyfja sýni einna helst hve framarlega
við stöndum í meðferð geðsjúkra.
Staðreyndirnar benda fremur til
þess að geðlyf af ýmsu tagi séu hér á
landi notuð í stórum stíl, án raun-
verulegrar greiningar á geðdeyfð
eða öðrum alvarlegum geðröskun-
um, til þess einfaldlega að slá á ým-
iss konar eðlilegan sársauka og and-
streymi sem fylgir því að vera til. En
lyfsalar græða.
Og allt er gert til að þagga niður
gagnrýna umræðu um málið.
Það er ekki aðeins sjálfsagt að
spyrja hvers vegna stór hluti þjóð-
arinnar, jafnt börn sem fullorðnir, sé
orðinn háður geðlyfjum heldur ber
ábyrgum mönnum að leita heiðar-
legra svara við spurningunni í stað
þess að saka spyrjendur um for-
dóma og skilningsleysi á geðsjúkum
eða óvild í garð lyfsala.
Geðdeyfð
Er ekki eitthvað
meira en lítið, spyr
Sigurður Þór Guð-
jónsson, bogið við þetta
óseðjandi pilluát?
Höfundur er rithöfundur.
GLÓANDI GULL
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
ÍSLENSK HÖNNUN
TIL JÓLAGJAFA
Rauðarárstíg 14,
sími 551 0400
Kringlunni,
sími 568 0400
Smáralind,
535 0400
www.myndlist.is
— Halla Boga —
Pipar og salt kvarnir
Mikið úrval
Klapparstíg 44,
sími 562 3614