Morgunblaðið - 23.03.2002, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 LAUGARDAGUR 23. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
FLUGMENN Flugleiðaþotunnar sem lenti í veru-
legum vandræðum við Gardermoen-flugvöll í jan-
úar létu viðhaldsstjórn félagsins vita eftir að vélin
lenti, að truflanir hefðu komið fram í aðflugsbúnaði
sem olli því að þeir þurftu að fljúga hringflug yfir
flugvöllinn og reyna lendingu á ný. Þeir gáfu á hinn
bóginn ekkert til kynna sem benti til þess að vélin
hefði tekið þær miklu dýfur sem raun ber vitni og
að hún hefði aðeins verið um 100 metrum fyrir ofan
jörðu þegar hún fór lægst.
Þetta kemur fram í viðtali við Jens Bjarnason
flugrekstrarstjóra Flugleiða.
Í Morgunblaðinu í gær var greint frá því að að-
flugsbúnaður, annaðhvort á jörðu niðri eða í flug-
vélinni, brást í aðfluginu og ákvað flugstjórinn því
að hætta við lendingu og hóf sjálfvirkt fráflug. Í
framhaldi af því tók vélin tvær krappar dýfur, í
annari beindist vélin 49 gráður niður á við þegar
mest var. Í 321 feta hæð (98 metra hæð), náði vélin
láréttu flugi á ný og hækkaði flugið bratt og vísaði
nef hennar þegar mest var 37 gráður upp á við.
Þyngdarhröðunin var þá 3,58 G en þá hafa þeir sem
voru um borð í þotunni þrýst niður í sæti sín með
næstum fjórföldu þyngdarafli.
Þormóður Þormóðsson, rannsóknarstjóri rann-
sóknarnefndar flugslysa, segir augljóst að flug-
mennirnir hefðu átt að tilkynna um atvikið til
norsku flugslysanefndarinnar þegar við lendingu í
Gardermoen. Það gerðu þeir á hinn bóginn ekki.
Samkvæmt reglugerð er flugstjórinn ábyrgur fyrir
því að tilkynna um „flugatvik og slys“ til rannsókn-
araðila, í því landi sem atvikið á sér stað. Þormóður
segir að svo virðist sem flugmennirnir hafi ekki
gert sér grein fyrir því hversu alvarlegt atvikið var.
Ekkert benti til svo alvarlegs atviks
Eftir að vélin, sem er af gerðinni Boeing 757-200,
lenti heilu og höldnu á Gardermoen kallaði flug-
stjórinn til flugvirkja sem yfirfóru aðflugsbúnaðinn
í samræmi við starfsreglur framleiðandans og
reyndist hann vera í lagi. Viðhaldsstjórn Flugleiða
fékk þá upplýsingar um að truflanir hefðu orðið í
aðflugsbúnaði en ekkert kom fram sem benti til
þess að vélin hefði orðið fyrir því mikla álagi sem
raun ber vitni. Vélinni var því flogið áfram til
Stokkhólms og síðan til Íslands þar sem hún lenti
síðdegis. Þá fyrst fékk yfirflugstjóri Flugleiða upp-
lýsingar frá flugmönnunum um að veruleg vand-
ræði hefðu orðið við aðflug að Gardermoen.
Yfirflugstjóri mat atvikið svo að það væri til-
kynningarskylt til rannsóknarnefndar flugslysa
sem var látin vita af því daginn eftir. Flugriti vél-
arinnar sem geymir upplýsingar um flugið var
jafnframt fjarlægður. Hljóðriti sem geymir upp-
tökur af samtölum flugmannanna var ekki fjar-
lægður. Hljóðritinn geymir einungis samtöl síðustu
tveggja klukkustunda af flugi vélarinnar og því
voru samtölin við Gardermoen glötuð. Hefði hljóð-
ritinn verið fjarlægður á Gardermoen hefði hann á
hinn bóginn komið að gagni.
Að sögn Jens Bjarnasonar voru upplýsingarnar
frá flugmönnunum ekki með þeim hætti að ástæða
þætti til að efast um flughæfni þotunnar. Því hafi
verið talið óhætt að láta hana fljúga næstu tvo daga
en 25. janúar, þremur dögum eftir atvikið við Gard-
ermoen, var komið að reglubundinni viðhaldsskoð-
un, svonefndri C-skoðun, sem er framkvæmd ár-
lega. Í millitíðinni höfðu hins vegar borist
upplýsingar frá farþegum og frá flugmönnunum
sjálfum sem bentu til þess að atvikið hefði verið al-
varlegra en talið var í fyrstu. Þær upplýsingar urðu
til þess að í C-skoðuninni var kannað sérstaklega
hvort vélin hefði orðið fyrir skemmdum við Gard-
ermoen. Eftir að upplýsingar úr flugrita lágu fyrir
fóru Boeing-verksmiðjurnar fram á að gerð yrði
önnur skoðun á vélinni í varúðarskyni. Niðurstaða
hennar var sú að vélin væri í fullkomnu lagi.
Bar að tilkynna atvikið strax
Aðspurður um hvort flugmennirnir hafi brotið
starfsreglur fyrirtækisins með því að láta ekki þeg-
ar í stað vita af atvikinu, segir Jens að flugmönnum
beri að tilkynna alvarleg frávik og atvikið við Gard-
ermoen hafi vissulega verið alvarlegt. Á hinn bóg-
inn sé það háð mati hvers flugmanns fyrir sig, hvað
teljist vera alvarlegt frávik. Flugmennirnir hafi
ekki metið atvikið sem alvarlegt á þessari stundu
og þeir hafi engar efasemdir haft um að vélin væri
flughæf. Jens segir að í ljósi þess sem kom í ljós við
athugun á flugrita hafi flugmönnunum borið að til-
kynna atvikið strax. Það verði þó að hafa í huga að
flugmennirnir höfðu ekki aðstöðu til að meta atvik-
ið eftir á, þeir hafi t.a.m. ekki haft aðgang að gögn-
um í flugrita.
Farþegar sem voru í vélinni lýstu lífreynslunni
sem skelfilegri og voru sumir vissir um að þeirra
síðasta stund væri upp runnin. Ljóst er að vélin tók
miklar dýfur og skrokkur hennar hlýtur að hafa
verið undir miklu álagi. Spurður um hvernig geti
staðið á því að flugmennirnir hafi ekki talið atburð-
inn alvarlegan segir Jens að þeir hafi ekki gert sér
grein fyrir því hversu nálægt jörðu vélin fór. Að-
spurður um hvort þeir hafi ekki getað séð það út
um stjórnklefann segir Jens að flugvélinni hafi ver-
ið flogið við blindflugsaðstæður. Vegna lítils
skyggnis hafi þeir ekki getað lagt nákvæmt mat á
hæðina. Af þeim sökum hafi þeir ekki dregið réttar
ályktanir af atburðum.
Farþegar sem fóru frá borði í Noregi fengu eng-
ar skýringar á umræddu atviki en á leiðinni til
Stokkhólms tilkynnti flugstjóri farþegum að bilun í
mælitækjum hefði valdið erfiðleikum í aðflugi.
Fram hefur komið hjá talsmönnum Flugleiða að
það hafi verið mjög slæmt að farþegum hafi ekki
verið gerð grein fyrir atvikum. Betur þurfi að
standa að málum framvegis og sé þegar farið að
huga að því. Þá sé þegar farið að huga að því að
skerpa vinnureglur varðandi hvað teljist alvarleg
frávik. Þegar eftir atvikið hafi Flugleiðir hugað að
því hvernig staðið er að þjálfun flugmanna og ýms-
ar úrbætur hafi þegar verið gerðar.
Ekkert óeðlilegt við bilaðan búnað
Í bráðabirgðaskýrslu norsku flugslysanefndar-
innar kemur fram að aðflugsbúnaður hægra megin,
GPS-tæki hægra megin og sjálfstýring í miðju hafi
verið óvirk þegar vélin fór frá Keflavík. Pétur
Maack, framkvæmdastjóri flugöryggissviðs Flug-
málastjórnar, sagði í samtali við Morgunblaðið að
ekkert væri athugavert við þetta. Slíkur búnaður
sé þrefaldur í þotum af þessari gerð en aðeins er
gerð krafa um að slíkur búnaður sé tvöfaldur til að
flugmenn geti gripið til varabúnaðar verði bilunar
vart. Því skilyrði hafi verið fullnægt umrætt sinn.
Pétur bendir á að í Boeing 737, sem lengi hafi verið
notuð til millilandaflugs frá Íslandi, sé þessi bún-
aður einungis tvöfaldur. Jens Bjarnason segir enn
ekki ljóst hvort bilun hafi orðið í aðflugsbúnaði um
borð í þotunni eða hvort tæki á jörðu niðri hafi
brugðist. Ef til vill sé aldrei hægt að skera úr um
hvað hafi nákvæmlega gerst. Aðspurður um hvort
bilun í einu aðflugskerfi áður en vélin lagði af stað
hefði átt að gefa tilefni til þess að ætla að tækjabil-
un væri í hinum kerfunum, segir Jens að svo sé
ekki, kerfin séu algjörlega aðskilin.
Rannsóknarnefnd flugslysa fékk tilkynningu um
flugröskunina við Gardermoen daginn eftir atvikið,
22. janúar, og lét norsku flugslysanefndina vita
samdægurs. Rúmlega viku síðar eða 31. janúar
taldi norska nefndin að tilefni væri til að hefja rann-
sókn eftir að hafa fengið skýrslu flugstjórans í
hendur.
Að sögn Þormóðs Þormóðssonar, hefur rann-
sókn leitt í ljós að Flugleiðavélin hvarf út af radar
við Gardermoen í þann mund sem umrætt atvik
átti sér stað. Radarinn sem um ræðir mælir hraða
og flughæð flugvéla í aðflugi. Þar sem vélin datt út
af radarnum bárust engar upplýsingar frá flug-
umferðarstjórum þar sem bentu til þess að vélin
hefði lent í erfiðleikum.

 

 
 
    








  
 
  
    
! "#$   %& 
'
(!  ) (! * ") &

" ( )  
   

+ " &# 
,   
     (  
-(!    

 &) 

.
 /0
'
     



  
(!  ( )
'
(! " ,12& '
(!
&) 
324

  )( 
 (!   &) 

 ,
#

/

//1
1/,
5/
#

 
6"!   &#/  3174
'
(! " #$2&  


 Rannsóknarstjóri Rannsóknarnefndar flugslysa um flugatvikið við Gardermoen
Flugmennirnir hefðu átt að
meta atvikið sem alvarlegt
Sáu ekki hversu
lágt vélin flaug
ÍSLENSKT háskólasamfélag er
ekki ónæmt fyrir áhrifum „kynjun-
ar“ frekar en vísindasamfélög er-
lendis. Svo virðist sem konur þurfi
að gera meira en karlar til að sanna
sig, og rannsóknir þeirra og verk eru
litin gagnrýnni augum. Karlar fá á
hinn bóginn frekar „klapp á bakið“
fyrir verk sín og reynslu.
Þetta kemur fram í rannsókn Þor-
gerðar Þorvaldsdóttur sagn- og
kynjafræðings á „Kynlegum víddum
í dómnefndarálitum“ Háskóla Ís-
lands, og um hvort kyn umsækjenda
hafi áhrif á matsferlið og þar með
mannaráðningar við Háskólann.
Þorgerður kynnti niðurstöður sín-
ar á ráðstefnunni Konur í vísindum, í
gær í Salnum í Kópavogi. Skýrslan
var unnin fyrir Jafnréttisnefnd Há-
skóla Íslands og í henni voru skoðuð
35 kynjablönduð dómnefndarálit frá
árunum 1997–1999.
Kynið er áhrifavaldur
Meginmarkmið rannsóknar Þor-
gerðar var að rýna í þá orðræðu sem
er notuð til að fjalla um umsækjend-
ur um lektors-, dósents- og prófess-
orsstöður við Háskóla Íslands, til að
kanna hvort kyn sé hluti af túlkunar-
ramma sem beitt er við matsferlið.
Svo virðist vera, því í dómnefnd-
arálitum er karllægt málfar yfirleitt
meira áberandi, og hærra metið.
Aðrir áhrifaþættir eins og kunn-
ingjatengsl, skorar- og deildarpólitík
og/eða þjóðerni umsækjenda skiptu
einnig máli og flæktu heildarmynd-
ina.
Þorgerður raðaði einkennum
kynjunar í dómnefndarálitunum í
fimm flokka: 1) kynjað málfar, 2) úr-
dráttur og þöggun, 3) gagnrýni, að-
finnslur og leiðréttingar, 4) jaðar-
setning kynjafræðilegrar nálgunar,
5) tímaþátturinn eða líftími einstak-
lings og rannsóknartími.
„Flokkurinn „kynjað orðalag“ er
ef til vill sá augljósasti, en þar er átt
við orðalag sem byggist á eða vísar
til staðlaðra ímynda um karl-
mennsku og kvenleika,“ segir hún.
Frumlegur karl
og samviskusöm kona
Þorgerður nefndi dæmi um dóm-
nefndarálit þar sem kynjun og
áhersla á kynímyndir er áberandi.
„Klisjur um karllega hreysti voru
þar notaðar til þess að ítreka hæfni
og þrek karlumsækjanda,“ segir
hún, en sagt var að hann hafi:
„Glímt af harðfylgi“, „smíðað sjálf-
ur“ og sýnt „hve duglegur hann sé að
ryðja sér braut og fara eigin leiðir
þótt þungt sé fyrir fæti“. … Þá „vík-
ur hann sér hvergi undan vandan-
um,“ er bæði „frumkvæður og frum-
legur“ enda nýtur hann „trausts
meðal lagsbræðra sinna á Norður-
löndum.“
Í umfjöllun um konu sem einnig
sótti um stöðuna, var að mati Þor-
gerðar lagt mikið upp úr því að út-
lista kvenlegar dyggðir hennar.
Konan hafði:
„Verkefni … á prjónunum“ og
„mörg járn í eldinum samtímis“ en
hún „glímir sjaldan við gátur“. Þá
hafði hún sinnt starfi sínu „af alúð“,
haft „gott auga fyrir skipulagningu“,
og átti „auðvelt með að umgangast
fólk“. Meginkostir hennar voru „ná-
kvæmni og samviskusemi“.
Svona augljós kyngering, upp-
hafning á karlmennsku og tíundun á
kvenlegum dyggðum var þó undan-
tekning í dómnefndarálitum Háskól-
ans frekar en regla. Þorgerður telur
að Háskóli Íslands hafi, með því að
leggja út í rannsókn af þessu tagi,
skipað sér í hóp með öðrum fram-
sæknum háskólastofnunum í heim-
inum þar sem jafnréttisstefna er lyk-
ilstef í ákvörðunartöku og
stefnumótun.
„Kynjað“ orðaval í
dómnefndarálitum HÍ
Vísindin
eru ekki
kynlaus
JÓN Kristjánsson heilbrigð-
isráðherra og Sigurður Guð-
mundsson landlæknir fluttu ávörp
og voru meðal þeirra sem kynntu
sér breytta starfsemi Heyrnar- og
talmeinastöðvar Íslands, HTÍ, í
gær. Á milli þeirra er Sigríður
Snæbjörnsdóttir, nýr fram-
kvæmdastjóri stöðvarinnar, sem
ásamt starfsfólkinu bauð til mót-
töku í gær og í dag verður opið
hús fyrir almenning.
Í ávarpi sínu tilkynnti heil-
brigðisráðherra hverja hann
hefði skipað í fagráð stöðv-
arinnar, samkvæmt nýjum lögum
um starfsemina, um leið og hann
lýsti yfir mikilli ánægju með hve
vel hefði tekist til við að bæta
stöðina og þjónustu hennar.
Fagráðið kemur í stað stjórnar
og það skipa Jóhannes Pálmason,
sem var áður stjórnarformaður
HTÍ, Hannes Petersen, yfirlæknir
á háls-, nef- og eyrnadeild Land-
spítalans, Þóra Másdóttir, tal-
meinafræðingur hjá Talþjálfun
Reykjavíkur, Málfríður Gunn-
arsdóttir frá Heyrnarhjálp og
Ragnar Davíðsson frá samtök-
unum Ný rödd.
Morgunblaðið/Golli
Opið hús hjá Heyrnar-
og talmeinastöðinni

Styttri bið/38–39