Morgunblaðið - 23.03.2002, Blaðsíða 46

MINNINGAR
46 LAUGARDAGUR 23. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Árný SigríðurStefánsdóttir
fæddist í Litla-
Hvammi í Mýrdal 5.
maí 1905. Hún lést á
dvalarheimilinu
Hjallatúni í Vík 19.
mars síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin Steinunn
Helga Árnadóttir
húsfreyja, f. 12.9.
1881, d. 20.8. 1964, og
Stefán Hannesson,
kennari og bóndi í
Litla Hvammi, f. 16.3.
1876, d. 30.12. 1960.
Árný var næstelst af átta systkin-
um en þau eru í aldursröð Ástríð-
ur, f. 14.10. 1903, d. 30.3. 1989,
Brandur Jón, f. 20.5. 1906, d.
15.10. 1994, Þuríður Guðrún, f.
14.10. 1907, d. 1.5. 1982, Baldur, f.
22.11. 1911, d. 10.4. 1995, Gunnar,
f. 23.7. 1915, d. 7.4. 1984, Helga, f.
19.9. 1917, dvelur nú á Hjallatúni í
Vík, Vilborg, f. 31.5. 1921, búsett í
Reykjavík. Árný giftist 26. maí
1939 Jóni Þorsteinssyni, kaup-
manni í Vík, f. 9.8. 1864, d. 27.7.
1947. Foreldrar hans voru hjónin
Guðfinna Einarsdóttir húsmóðir
og Þorsteinn Einarsson, bóndi í
Kerlingadal. Dóttir
Árnýjar og Jóns er
Jóna Sigríður Jóns-
dóttir, textílhönnuð-
ur og bankastarfs-
maður. Hún er gift
Guðmundi Eiríkssyni
bankastarfsmanni,
þau búa í Reykjavík.
Fyrri maður Jónu
var Úlfar Þormóðs-
son, rithöfundur, þau
skildu. Synir þeirra
eru Stefán stjórn-
málafræðingur, býr í
Reykjavík, Þrándur
læknir, unnusta hans
er Lotten Lidén iðjuþjálfi, þau búa
í Gautaborg, Gaukur kvikmynda-
gerðarmaður, býr í Reykjavík.
Árný ólst upp hjá foreldrum sín-
um í Litla-Hvammi og sótti barna-
skóla hjá föður sínum þar. Ung fór
hún að heiman og stundaði ýmis
störf. Um tíma var hún í garð-
yrkjuskóla í Reykjavík, einnig
sótti hún námskeið í fatasaumi.
Seinni helming ævinnar bjó Árný
með systkinum sínum Baldri og
Helgu á Hvammbóli í Mýrdal.
Útför Árnýjar fer fram frá
Skeiðflatarkirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
Þegar ég var lítill strákur var ég
sendur í sveit á sumrin að Hvamm-
bóli þar sem Árný amma mín bjó þá
ásamt Helgu systur sinni og Baldri
bróður sínum. Hvergi held ég að mér
hafi liðið eins vel og í vistinni hjá
þeim. Í sveitinni var það vani ömmu
áður en ég datt út af á kvöldin að
kenna mér að fara með bænir. Ég
man ekki eftir því að hún reyndi að
láta mig læra þær utan að. Hitt man
ég vel að bænunum fylgdu oft fal-
legar sögur eða ævintýri. Amma hélt
t.d. mjög að mér sögunum um Nonna
að ógleymdum barnasögum Eyjólfs
á Hvoli. Draugasögur sagði hún mér
ef ég bað um það sérstaklega. Yf-
irleitt var þá um að ræða lýsingu á
torkennilegum skrímslum úti í nátt-
mykrinu sem síðan kom í ljós að
hefðu aðeins verið kindur að éta kál.
Á herbergi ömmu er gluggi er vís-
ar í austurátt. Um hann streyma
geislar morgunsólarinnar inn í bæj-
arhúsið. Þá er þeir náðu svæflinum
mínum vissi ég alltaf að kominn var
tími til að fara á eftir kúnum. Ef
amma rumskaði á meðan ég var að
búa mig af stað sagði ég kannski
„góðan dag amma mín“, þá lét hún
sér aldrei nægja minna en að svara
„góðan og glaðan dag, Stefán minn
vænn“.
Árný amma mín, hvar sem ég hef
farið alltaf hef ég fundið hlýjar hugs-
anir þínar nálægt Elsku amma. Ekki
að undra þótt minningarnar um þig
sem nú skjóta upp kollinum séu
margar og góðar. Þú hefur jú alltaf
verið til staðar og þér hefur alltaf
verið svo annt um okkur, þína nán-
ustu. Margur hefur notið góðs af
hlýjunni þinni og góðvildinni sem þú
áttir svo auðvelt með að gefa af. Víst
glímdir þú við mikið skap svo ekki
fór framhjá nokkrum sem til þín
þekktu og sú barátta var þér oft fjöt-
ur um fót. En kannski var það þetta
innra stríð þitt sem gerði þig svo
næma og hlýja. Takk fyrir gott vega-
nesti, ég ætla mér að halda í það eins
lengi og ég get.
Þinn ömmudrengur
Þrándur.
Blessunin mín, ert það þú? Þetta
undurfallega ávarp sagt með þýðri
rödd Árnýjar, umlykur mig nú
ásamt fleiri fallegum orðum og nafni
mínu. Röddin ein sagði meira en orð-
in sjálf því í henni var gleðihreimur.
Nú heyrir þetta fortíðinni til. Það
setur að mér söknuð. Árný var seinni
kona föðurafa míns og þess eina sem
ég kynntist, því móðurafi minn og
báðar ömmur mínar voru látin áður
en ég fæddist. En sennilega í undir-
meðvitund minni fannst mér Árný
vera of ung til að vera kölluð amma,
en samt skipaði hún þann sess og
gott betur, hvað ástúð og umhyggju
snerti mér og mínum til handa.
Hún bar mig á höndum sér þau
sumur seinni heimsstyrjaldarinnar
sem ég fékk að dveljast hjá henni og
afa og ég er henni óumræðilega
þakklát fyrir.
Það var yndisleg tilfinning sem
bærðist í brjósti lítils ferðalangs eftir
dagsferð í rútu, þegar komið var upp
úr Grafargilinu og Víkin blasti við
því útsýnið var tilkomumikið og auk
þess voru þar vinir í varpa. Reyn-
isfjallið og drangarnir í suðvestri og
kirkjan tignarleg í suðaustri og
þorpið þar á milli. Þar fyrir utan við
ströndina svarraði oftar en ekki
brimið. Húsin sem við blöstu hétu öll
þeim nöfnum sem grópuð voru í hug-
ann sem nöfn lifandi fólks og maður
þekkti, ásamt hinum sem enn voru í
hvarfi undir Bökkunum eða „Fyrir
austan Á“, þar sem afi og Árný
bjuggu, en eftirvæntingin var hvað
mest að komast þangað, enda mikill
fagnaðarfundur, þegar því takmarki
var náð. Það var sem mitt annað
heimili og þar leið mér vel.
Árný bjó afa snyrtilegt og gott
heimili þar sem góðu gildin voru í
heiðri höfð. Þar voru mér kennd vers
og bænir. Einnig lögðu þau ríka
áherslu á nærgætni og heiðarleika til
orðs og æðis.
Ég minnist þess notalega öryggis
að vakna á morgnana og vita af þeim
nærri, einkum þegar brimskaflarnir
byltust upp að ströndinni með þung-
um gný. Ég minnist einnig kyrrlátra
kvölda þegar Árný færði afa rak-
vatnið sitt, ásamt kaffi á silfurfati í
orðsins fyllstu merkingu. Ég minnist
margra góðra gesta sem bar að
garði, nágranna og vina því ófáir áttu
erindi í búðina til afa, en hún var heill
ævintýraheimur, snyrtileg og falleg.
Hver skápur þar og skúffa geymdi
leyndardóm.
Síðla sumars 1943 fæddist Jóna,
sólargeislinn í lífi þeirra. Nokkru áð-
ur flutti ég „út undir“ að Lundi til
Rúnu, systur Árnýjar og fékk að
dvelja þar út sumarið. Þau hjónin
Rúna og Páll voru mér mjög góð og
við Steina dóttir þeirra orðnar mestu
mátar.
Þetta síðasta sumar mitt hjá afa
og Árnýju hafði heilsu afa hrakað
nokkuð og fór hnignandi.
Það reyndi mikið á Árnýju um
þetta leyti og árin sem í hönd fóru og
reyndar afa einnig. Fögnuðurinn yfir
fallegu og tápmiklu dótturinni hlýtur
að hafa verið tregablandinn vitandi
að hann gat ekki annast hana né séð
vaxa úr grasi, því hann sjálfur var að
hníga til foldar. Afi dó 1947. Árný var
þá í blóma lífsins aðeins 42 ára göm-
ul. Hún naut stuðnings foreldra
sinna Steinunnar og Stefáns Hann-
essonar, fyrst í Litla-Hvammi og síð-
ar á nýbýlinu Hvammbóli, við upp-
eldi Jónu. Hún giftist ekki aftur og
talaði alltaf um afa með einstakri
virðingu og hlýju.
Jóna reyndist henni sannkallaður
sólargeisli og brást ekki þeim vænt-
ingum sem til hennar voru gerðar.
Síðan bætti Jóna við þremur sólar-
geislum, sem eru nú uppkomnir
menn. Þeim Stefáni, Þrándi og Gauk
og naut Árný ástúðar og umhyggju
þeirra ásamt Guðmundar eigin-
manns Jónu. Síðustu árin leyfi ég
mér að segja að Árný hafi geislað af
hamingju, þrátt fyrir dvínandi þrek.
Hún naut góðs atlætis á Hjallatúni
og naut þess að Helga systir hennar
dvaldi með henni þar síðustu árin.
Það var gott að heimsækja þær enda
ríkjand góður heimilisbragur og
gestrisni í þeirra anda.
Það var alltaf gott samband á milli
okkar Árnýjar. Hvar og hvenær sem
við hittumst, dvöldum saman eða
með bréfum. Alltaf styrktist vinátt-
an. Við Jón og börnin mín minnumst
hennar með þakklæti, einkum Dóra
Björk sem heimsótti hana að
Hvammbóli og naut þess sama og ég
forðum. Við sendum Jónu, Stefáni,
Þrándi, Gauk og Guðmundi, einnig
eftirlifandi systrum hennar Helgu og
Vilborgu okkar innilegustu samúð-
arkveðjur í þeirri trú að hún líti frá
fögrum útsýnisstað meiri fegurð en
jarðnesk augu geta greint í þeirri
vissu að þar bíða vinir í varpa sem
segja fagnandi: „Blessunin mín,
vertu velkomin.“
Guðríður Bryndís Jónsdóttir.
Látin er á Hjallatúni í Vík í Mýr-
dal Árný Sigríður Stefánsdóttir frá
Hvammbóli. Þó að mér fyndist hún
aldrei heilsuhraust var hún á 97. ald-
ursári er hún lést 19. þm.
Árný var næstelst átta barna
þeirra Steinunnar H. Árnadóttur og
Stefáns Hannessonar barnakennara
í Litla-Hvammi. Hjá föður sínum
hlaut hún þá menntun, sem hún fór
með að veganesti út í lífið.
Snemma þurftu börn og unglingar
að taka til hendinni á þessum árum
og var Árný fljótt farin að vinna að
búi foreldra sinna og sinnti öllum
verkum ekki síður utandyra en inn-
an. Hún var verkmanneskja mikil og
fékk gott orð frá fólki sem hún var
kaupakona hjá. Vitna ég þá í ummæli
sem ég heyrði síðar undan Eyjafjöll-
um og úr Borgarnesi.
Árný giftist Jóni Þorsteinssyni
kaupmanni í Vík árið 1939. Þau
bjuggu í Vík sinn búskap sem ekki
varð langur því Jón lést 1947. Var þá
eina barn þeirra sem þau áttu sam-
an, Jóna, tæplega fjögurra ára göm-
ul. En Jón átti þá þrjá syni á lífi frá
fyrra hjónabandi en hafði misst einn
son og lést fyrri kona hans árið 1935.
Þær mæðgur Árný og Jóna flutt-
ust eftir lát Jóns að Litla-Hvammi til
foreldra og systkina Árnýjar, þeirra
Baldurs og Helgu. Með þeim bjó þá
einnig Stefán sonur Ástríðar.
Þetta fólk háði nú lífsbaráttuna
saman og voru mínir næstu nágrann-
ar. Bæirnir í Litla-Hvammi voru
sambyggðir og þó ekki væri innan-
gengt milli þeirra var samgangur
mikill. Ég þá ungur að árum hljóp
þarna á milli oft á dag og var alltaf
jafn vel tekið, þó ekki hefði fólk mik-
ið pláss eða næði.
Árný var hlý í viðmóti og fylgdi oft
góðlátlegt bros. Hún ávarpaði mig
gjarnan sem „frændi sæll“ og þótti
mér það alltaf jafn notalegt.
Ég sagði að þessi hópur hefði háð
lífsbaráttuna saman og á þessum ár-
um var auk hins daglega amsturs
unnið hörðum höndum við að byggja
upp útihús og loks íbúðarhús á hæð-
inni fyrir ofan Litla-Hvamm. Árið
1957 var verkinu að mestu lokið og
tekið til við að flytja.
Ég hef minnst á það áður hvað sú
stund hefur verið mér ofarlega í
huga, og rifjast nú upp þegar ég kveð
Árnýju, er fjölskyldan fór í hægðum
sínum upp Klifið og ég í humátt á eft-
ir að fylgjast með. Stefán faðir henn-
ar hélt eftirminnilega ræðu niðri í
gamla bæ, en hann var sérstakur
ræðumaður. Baldri bróður hennar
mæltist vel í nýja húsinu og sagði
meðal annars að komið hefði verið til
sín í draumi og honum bent á að láta
bæinn heita Hvammból.
Á Hvammbóli bjó Árný alla tíð síð-
an meðan heilsa og þrek leyfði. Þær
hafa sýnt mikinn kjark systurnar
Árný og Helga með því að búa einar
á Hvammbóli eftir að Baldur bróðir
þeirra fór að Hjallatúni. Það þótti
mér kraftaverki líkast.
Mér verður nú sem oftar hugsað
til þess hversu þakkarvert starf er
unnið á Hjallatúni, en þangað lá
einnig leið Árnýjar og veit ég með
vissu að þar leið henni vel eftir atvik-
um og öll umhugsun og þjónusta eft-
ir því sem best verður á kosið. Þar
var þá fyrir Stefán systursonur Ár-
nýjar, sem áður var hér minnst á. Nú
síðustu ár hefur Helga systir hennar
einnig búið þar og veit ég að þau hafa
öll haft þar stuðning hvert af öðru.
Auk Helgu er Vilborg systir Ár-
nýjar á lífi, en þrátt fyrir að hún búi í
Reykjavík hefur hún verið mjög dug-
leg við heimsóknir á Hjallatún og
verið í stöðugu símasambandi veit
ég.
Jóna dóttir Árnýjar fór að loknu
barnaskólanámi að Skógum undir
Eyjafjöllum og lauk þaðan burtfar-
arprófi 1960. Hún hefur lengst af
verið bankastarfsmaður en listrænir
hæfileikar hennar hafa beint henni á
braut textílhönnunar. Hún bjó um
tíma suður með sjó og síðan í
Reykjavík með fyrri manni sínum og
átti með honum þrjá mannvænlega
syni, þá Stefán Þormar, Þránd og
Gauk. Seinni maður hennar er Guð-
mundur Eiríksson. Þau búa í
Reykjavík. Þrátt fyrir að Jóna hafi
lengst af búið þetta fjarri móður
sinni hefur hún alla tíð hugsað um
hana af mikilli umhyggjusemi og
ekki síst eftir að kraftar og heilsa
fóru dvínandi og hún þurfti reglulega
á dóttur sinni að halda.
Þó andlátsfregn Árnýjar kæmi
mér ekki á óvart kipptist ég við og
margar kærar minningar komu upp í
hugann.
Ég vil gera hennar hlýja ávarp að
mínu og segja frænka sæl hafðu
þökk fyrir samfylgdina.
Dóttur og fjölskyldu hennar, eft-
irlifandi systrum og öðrum aðstand-
endum bið ég Guðs blessunar á erf-
iðri saknaðarstund.
Sigurður Árnason
frá Litla-Hvammi.
Um miðbik síðustu aldar lágu
saman leiðir tveggja kvenna í Mýr-
dalnum. Önnur var rúmlega fertug,
hin á fyrsta ári. Með þeim tókst fljótt
einlæg og góð vinátta sem hélst alla
tíð eða þar til sú eldri, Árný Sigríður
lést þann 19. þessa mánaðar. Nú,
þegar komið er að kveðjustund er
leitað á vit minninga sem samofnar
eru lífi beggja. Sú sem ritar og sú
sem ritað er um mætast þannig í síð-
asta sinn í minningabrotum sagna-
ritarans.
Árný Sigríður var hluti af lífi mínu
frá því ég man fyrst eftir mér á heim-
ili móðurforeldra minna í Litla-
Hvammi. Henni á ég undurmargt að
þakka, samverustundir, umhyggju
og hlýju ásamt stuðningi og hvatn-
ingu við allt sem ég tók mér fyrir
hendur. Ávarp hennar var annað-
hvort „heillin mín“ eða „Steinunn
mín blessuð“. Árum saman unnum
við hlið við hlið úti í flekk og við
mjaltir kvölds og morgna. Þess á
milli sinntum við árstíðabundnum
verkum eins og að reyta fýl eða taka
upp rófur. Fulltrúar tveggja kyn-
slóða við störf sem flest heyra nú
sögunni til.
Af Árnýju lærði ég að æðrast ekki
þótt flekkurinn virstist ná að
minnsta kosti út að sjóndeildarhring,
en hrífurnar aðeins tvær; að öll verk
vinnast á endanum, eingöngu mis-
hratt. Sjálf var hún vinnusöm, fór sér
að engu óðslega, fylgdi jöfnum hraða
og var fylgin sér. Víst er að framlag
Árnýjar til búsins að Litla-Hvammi
og síðar á Hvammbóli verður seint
fullmetið eða þakkað að verðleikum.
Þótt Árný væri hæglát og hlægi
sjaldan hátt hafði hún góða kímni-
gáfu. Í sumarleyfum, langt fram eftir
ævinni henti Árný góðlátlegt gaman
að lánleysi frænku sinnar í ástamál-
um. Á hverju ári var farið yfir stöðu
mála í sveitinni en eftir því sem tím-
inn leið varð æ ljósar að allir vænleg-
ustu drengir sveitarinnar voru úr
greipum gegnir. Að lokum kvað
Árný uppúr með að allt væri þetta
sennilega af hinu góða því „þú hefðir
heldur engan tíma, heillin mín, til
þess að sinna eiginmanni og heim-
ilisstörfum, eins miklum ábyrgðar-
störfum og þú ert alltaf hlaðin“. Að
þessari niðurstöðu fenginni var um-
ræðunni beint inn á faglegri brautir.
Þessi viðbrögð lýsa vel þeirri til-
hneigingu Árnýjar að varpa ætíð
sem hagstæðustu ljósi á viðmælanda
sinn. Gilti þá einu þótt sveigja þyrfti
veruleikann örlítið til.
Árný átti löngum við vanheilsu að
stríða. Hún átti sínar erfiðu stundir
og oft var hún ósátt við sjálfa sig fyr-
ir að vera sínu fólki öðruvísi en hún
vildi vera. Á þeim stundum dugði
einlægur vilji hennar til góðrar
breytni ekki til. Sjálfsþekking henn-
ar og þær kröfur sem hún gerði til
sjálfrar sín í samskiptum gátu því
valdið henni hugarangri. Kröfurnar
um andlegt atgervi minnkuðu ekki
með árunum. Um jólin 1998 var hún
afar lasburða og mundi oft ekki
heimsóknir ættingja sinna og vina.
Inn á milli ræddi hún þó við gesti
sína og kvartaði þá yfir hrakandi
heilsu. „Ég er ekki söm og ég var-
,“sagði hún þá og þótti miður, „mér
hefur hrakað, ekki síst svona and-
lega hliðin, minnisleysi og fleira þess
háttar.“ Hún átti erfitt með að sætt-
ast á að ef til vill væri þetta ekki
meira en vænta mætti hjá mann-
eskju á tíræðisaldri.
ÁRNÝ SIGRÍÐUR
STEFÁNSDÓTTIR
Minningarkort
Hjartaverndar
535 1825
Gíró- og greiðslukortaþjónusta
Allt til
fermingar
sími 462 2900
Blómin
í bænum