Morgunblaðið - 12.11.2004, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Húsbændur og hjú?
Verulegar breyting-ar verða á gróður-fari á norðurslóð-
um í kjölfar þeirrar
hlýnunar sem vísindamenn
spá þar fram til ársins
2001. Í skýrslu norður-
skautsráðsins um hlýnun
loftslags á norðurslóðum
kemur fram að búast megi
við að skógar muni víða
vaxa þar sem nú er sífreri,
gróður verði þéttari og að
tré muni vaxa ofar í fjall-
lendi en nú. Þó er tekið
fram að þetta muni gerast
á mismunandi tíma á land-
svæðunum við norður-
skautið; þar sem jarðvegur
og aðrar aðstæður eru
heppilegar muni þessar breytingar
verða orðnar áberandi strax á
þessari öld en annars staðar geti
þróunin tekið lengri tíma. Þá er og
gert ráð fyrir að breytingar á gróð-
urfari ásamt hækkandi sjávarmáli
muni verða til þess að minnka mjög
flatarmál sífrerasvæða og það
verði minna en það hefur verið
undanfarin 21 þúsund ár að
minnsta kosti. Þetta mun þýða að
uppeldisstöðvar margra fuglateg-
unda skreppa saman og sömuleiðis
bithagar dýra sem lifa á opnum há-
sléttum norðursins. Reyndar í
sumum tilvikum það mikið að líkur
kunna að vera á að einhverjar
þessara dýrategunda deyi út en í
öðrum tilvikum munu stofnar
væntanlega minnka umtalsvert.
Ekki er einhlítt að gróður þéttist
og færist norðar með hlýnandi
loftslagi á norðurslóðum. Breyt-
ingar á loftslagi hafa áhrif á marga
þætti og innbyrðis samspil þeirra
og því ekki létt verk að gera lang-
tímaspár. Þannig benda vísinda-
menn á að sums staðar gætu
myndast eyðimerkur eða sand-
auðnir; með hækkandi hitastigi
eykst uppgufun raka og þar sem
rakamyndunin nái ekki að halda í
við aukna uppgöfun vegna hækk-
andi hitastigs geti land því þornað
og orðið að eyðimörk.
Útbreiðsla skóganna
með minnsta móti núna
Terry V. Callaghan, forstjóri við
Abisko-vísindarannsóknarstöðina í
Svíþjóð, segir að þær breytingar
sem spáð er að verði á loftslagi og
veðurfari á norðurslóðum séu
miklu meiri en menn hafi upplifað
a.m.k. síðustu 110 þúsund árin en
hann tekur fram að erfitt sé að
segja fyrir umhvernig þær muni
koma fram á einstökum landsvæð-
um. „En ef við förum aftur á móti
milljónir ára aftur í tímann eru
þær hins vegar ekki meiri. Það
voru hitabeltisskógar á norður-
skautssvæðinu og það er hægt að
finna leifar hitabeltisskóga á
Grænlandi, Svalbarða og fleiri
stöðum við Norðurskautið. Síðustu
átta þúsund árin hefur kólnað
smám saman á norðurskautssvæð-
inu og kaldasti tíminn var á litlu ís-
öldinni sem lauk fyrir rúmum
hundrað árum. Mörk skóga hafa
verið að færast niður og suður á
bóginn þannig að útbreiðsla skóg-
anna er væntanlega með minnsta
móti núna sé horft til nokkurra ár-
þúsunda. En nú lítur út fyrir að
þessi þróun muni snúast alveg við
með hlýnandi veðurfari og skóg-
arnir fari að leita norður á bóginn.
En þessar breytingar á loftslagi,
sem við spáum, munu ekki bara
verða til þess að skógurinn endur-
heimti þau svæði sem hann hefur
misst á síðustu átta þúsund árum
heldur mun hann ná miklu norðar
og hærra upp.“
Keðjuverkun sem eykur
hlýnunina enn frekar
Callaghan segir að vissulega geti
hlýnunin á norðurslóðum haft já-
kvæð áhrif en neikvæðu hliðarnar
séu margar og stórar. „Eftir því
sem skógurinn færist norður verð-
ur frjósemi jarðvegarins meiri og
þannig skapast mörg ný tækifæri.
En,“ leggur Callaghan áherslu á,
„eftir því sem skógurinn tekur að
vaxa norðar verður ákveðin keðju-
verkun sem verður til þess að það
hlýnar enn frekar. Skógurinn
gleypir nefnilega í sig miklu meiri
geislun og hita. Sífreri eða t.d.
heiðarnar á Íslandi eru þaktar snjó
á vetrum sem endurkastar geisl-
uninni en gleypir hana ekki í sig en
ef þar tækju að vaxa tré sem ná
langt upp fyrir yfirborð snjósins
taka þau til sín geislun og hita.
Þannig að eftir því sem skógurinn
hlýnar hækkar hitastig og trén
færa sig enn norðar o.s.frv.“
Callaghan bendir hins vegar á að
þar sem land muni þorna geti stað-
an orðið sú að tré nái ekki að þríf-
ast þannig að vissulega geti mynd-
ast trjálaus svæði sem myndu
líkjast sífrerasléttunum sem loðfíl-
ar gengu á fyrir um tíu þúsund ár-
um. „Það er mögulegt en kannski
ekki mjög líklegt að við gætum
upplifað eins konar eyðimerkur-
áhrif. Ef við lítum t.d. á Ísland, þar
sem gróður er víða lítill og hraun-
yfirborð algengt, gæti hlýnun orðið
til þess að landsvæði þornuðu
upp.“
Callaghan segir að menn hafi
einnig áhyggjur af því að eftir því
sem skógurinn færist norður á
bóginn aukist hættan á skógareld-
um, skordýraplágum o.s.frv.
„Þannig að því fer fjarri að það séu
bara góðar fréttir að það hlýni hér
á norðurslóðum. Og þá eru líka
ótalin áhrif þessarar hlýnunar á
ýmsar dýrategundir.“
Fréttaskýring | Hlýnun loftslags á
norðurheimskautssvæðunum
Skógarnir á
leið norður
Sífrerasvæðin munu skreppa saman
með umtalsverðum áhrifum á dýralíf
Terry V. Callaghan
Áhrifin á gróðurfar verða
víða sýnileg á þessari öld

Með vaxandi hlýnun á norð-
urslóðum er allt útlit fyrir að
skógar muni vaxa þar sem nú er
sífreri, að gróðurinn verði þétt-
ari og að tré muni vaxa ofar í
fjalllendi. Þetta mun þó gerast á
mismunandi tíma á norður-
skautssvæðinu. Þar sem jarð-
vegur og aðrar aðstæður eru
heppilegar verða þessar breyt-
ingar orðnar áberandi strax á
þessari öld en annars staðar get-
ur þessi þróun tekið lengri tíma.
arnorg@mbl.is
Á SÉRSTÖKUM fundi norrænna
og þýskra þingmanna í Berlín á
þriðjudag, ítrekaði Joschka Fisch-
er, utanríkisráðherra Þýskalands,
vilja Þjóðverja til
að fá fastafull-
trúa í öryggisráði
Sameinuðu þjóð-
anna.
Fischer flutti
erindi um
framtíðarþróun
Evrópusam-
bandsins (ESB),
en að framsögu
lokinni var gef-
inn kostur á fyrirspurnum. Þá
beindi Sólveig Pétursdóttir, formað-
ur utanríkismálanefndar Alþingis,
þeirri spurningu til ráðherrans
hvort spenna milli ESB-ríkja vegna
ásóknar Þjóðverja í fastasæti í ör-
yggisráðinu gæti ekki komið niður
á þróun utanríkisstefnu sambands-
ins, en Ítalir, Spánverjar og Pól-
verjar hafa lagst gegn því að Þjóð-
verjar fái fastafulltrúa og telja að ef
Evrópa eigi að fá nýtt sæti í örygg-
isráðinu þá eigi það að koma í hlut
ESB. Ennfremur spurði Sólveig
Fischer hvernig hann mæti líkur
Þjóðverja í ljósi úrslita forsetakosn-
inga í Bandaríkjunum en stjórn
Bush hefur ekki tekið vel í ósk
Þjóðverja um fastafulltrúa.
Hugmyndin um fastafulltrúa
ESB ekki raunhæf
Fischer svaraði því til að stjórn
Þýskalands þætti hugmyndin um
fastafulltrúa ESB í öryggisráðinu
allra góðra gjalda verð en þó væri
hún óraunhæf við nánari athugun.
Ef ESB fengi fastafulltrúa þá hlytu
Bretar og Frakkar að missa sín
föstu sæti en álfunni væri mun bet-
ur þjónað með þremur fastafulltrú-
um þjóðríkja í stað eins fyrir ESB.
Hvað andstöðu Bandaríkjamanna
varðar taldi Fischer að í ljósi síð-
ustu þróunar í alþjóðamálum hlyti
það að vera vilji þeirra að styrkja
hlutverk öryggisráðsins og aðkomu
SÞ að lausn alþjóðlegra deilna og
átaka. Það yrði m.a. gert með því
að veita Þjóðverjum fast sæti.
Hann minnti jafnframt á að auk
þess að vera fjölmenn þjóð legðu
Þjóðverjar til næsthæsta fjárfram-
lagið til rekstrar SÞ og þriðja
stærsta framlagið til friðargæslu-
mála.
Aðspurð segist Sólveig hafa varp-
að spurningunum fram þar sem
hún hafi verið að velta kröfu Þjóð-
verja fyrir sér í tengslum við al-
þjóðastjórnmálin. „Það að Þýska-
land sé að sækjast eftir föstu sæti í
öryggisráðinu hefur skapað
ákveðna spennu innan Evrópusam-
bandsins. Ég var því að velta fyrir
mér hvaða áhrif þessi umleitan
Þýskalands gæti haft á utanríkis-
stefnu Evrópusambandsins og sam-
band þess við önnur ríki. Mér
finnst mjög mikilvægt, ekki síst í
kjölfar forsetakosninganna í Banda-
ríkjunum þar sem Bush náði endur-
kjöri, að Bandaríkin sem stórveldi
og Evrópusambandið og Evrópa öll
nái betur saman í utanríkismálum,“
segir Sólveig og tekur fram að sjálf
hafi hún fulla trú að menn muni
leggja sig eftir bættum samskiptum
þjóðanna.
Frá stofnun SÞ hafa fimm ríki,
Bandaríkin, Rússland, Kína, Frakk-
land og Bretland, átt fastafulltrúa
með neitunarvald í öryggisráði SÞ
en lengi hefur verið rætt um að
gera umbætur á ráðinu og samsetn-
ingu þess. Þess er vænst að sérstök
nefnd sem Kofi Annan, aðalfram-
kvæmdastjóri SÞ skipaði til að gera
tillögur um umbætur, muni skila
skýrslu sinni í desember.
Þjóðverjar sækjast eftir fastafulltrúa í öryggisráði SÞ
Hefur skapað spennu
innan Evrópusambandsins
Sólveig
Pétursdóttir
STARFSSTÖÐ Landsvirkjunar í
Hrauneyjum verður lögð niður um
næstu áramót og rekstur hennar
sameinaður starfsstöðinni í Búr-
felli. Nú er heildarfjöldi starfa í
stöðvunum 56 en eftir sameiningu
er gert ráð fyrir 37 ársverkum að
sumarvinnu frátalinni. Nemur
fækkunin því 19 störfum þegar
áhrif breytinganna verða að fullu
komin fram. Er níu starfsmönnum
sagt upp nú en auk þeirra er öllum
öðrum starfsmönnum í Hrauneyj-
um og í Búrfelli boðinn starfsloka-
samningur. Kemur þetta fram í til-
kynningu frá Landsvirkjun.
Þar kemur fram að Landsvirkj-
un rekur fimm aflstöðvar á Þjórs-
ár- og Tungnaársvæðinu og til
þessa hafa verið þar tvær starfs-
stöðvar, önnur við Búrfell og hin í
Hrauneyjum. Á undanförnum
misserum hefur það verið til skoð-
unar hvort skynsamlegt geti verið
að sameina starfsstöðvarnar og
reka aflstöðvarnar fimm frá einni
starfsstöð og var í kjölfar mats-
vinnu ákveðið að sameina rekstur
aflstöðva í Þjórsá og Tungnaá.
Rekstur Hrauneyjafossstöðvar-
innar hófst árið 1981 og starfs-
stöðin í Hrauneyjum hefur verið
rekin frá þeim tíma með óbreyttri
mönnun og verklagi að mestu. Í
tilkynningunni segir að miklar
tækniframfarir hafi orðið á þeim
23 árum sem liðin eru frá því að
starfsemin hófst í Hrauneyjum.
Valið stóð á milli starfsstöðvarinn-
ar í Hrauneyjum og í Búrfelli. Sá
grundvallarmunur er á þessum
tveimur starfsstöðvum að Hraun-
eyjar eru inni á hálendinu en Búr-
fell í byggð. Starfsmannaaðstaða
er mun betri í Búrfelli en í Hraun-
eyjum og forsendur til að bæta
hana enn frekar eru allar Búrfelli í
vil.
Starfsstöð í Hrauneyjum lögð niður