Morgunblaðið - 12.11.2004, Blaðsíða 40

40 FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið, Kringlunni 1, 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
KOMDU sæl, Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir, menntamálaráð-
herra.
Ef lífið er hálftími þá hef ég beðið
í korter og nú er mig að bresta þol-
inmæði og því tek ég til þess ráðs
að skrifa þér opið bréf og spyrja þig
ráða.
Hvernig beðið í korter? Jú, eftir
að fólk skilji tilgang minn sem lista-
manns. Með starfi mínu og framlagi
tel ég mig hafa haft áhrif á samtíma
minn á ýmsan hátt og slíkt starf
kostar peninga. Þá peninga, sem ég
hef aflað, hef ég umsvifalaust sett
strax inn í starfið aftur. En það
þarf meira til og áratugum saman
hef ég sótt um starfslaun lista-
manna og alltaf fengið höfnun án
nokkurra skýringa.
Því tek ég til þess ráðs að skrifa
þér þetta opna bréf þar sem ég er
líka orðinn þreyttur á að bíða eftir
fundi með þér. Ég pantaði viðtals-
tíma 8. ágúst síðastliðinn og hef
ekki fengið neitt svar og nú er enn
einu sinni að renna upp tími til að
sækja um starfslaun listamanna.
Þess vegna langar mig til að leita
ráða hjá þér til að reyna að láta það
heppnast í þetta sinn. Ég óska sem
sagt leiðbeininga þinna sem æðsta
og valdamesta manns menntakerfis
okkar og spyr; hvað þarf til til að
umsókn komi til greina? Og á höfn-
un á styrk ekki að vera rökstudd?
Og ég bíð eftir svari.
Kannski þekkirðu ekki sögu mína
og þess vegna ætla ég að stikla á
mjög stóru svo þú áttir þig á mál-
inu. Það eru nefnilega 29 ár liðin
síðan ég var settur í biðstöðu, eða
kannski má kalla það úthýsingu eða
svartan lista. Ég útskrifaðist sem
leikari frá skóla Þjóðleikhússins
vorið 1970 og frá þeim tíma og fram
til 1975 lék ég í kvikmyndum, gerði
plötur með eigin söngvum, leik-
stýrði, lék í leikhúsum og sjón-
varpið gerði þætti um starf mitt.
Ég var sem sagt eftirsóttur í starfi
mínu. Öll sú eftirspurn hvarf sem
dögg fyrir sólu í ágústbyrjun 1975
og sú staða er óbreytt enn þann dag
í dag. Og lái mér hver sem vill að ég
er orðinn þreyttur á því ástandi.
Ástæðunnar er að leita í þeirri
staðreynd að ég tók upp á því að
berjast fyrir réttindum samkyn-
hneigðra árið 1975, en í þá daga var
slíkt talið vera glæpsamlegt og við
það framtak hættu plötur mínar að
seljast, og margt fólk hætti að
hlusta á tónlist mína, ég var umvaf-
inn þögn og fyrirlitningu og varð að
lokum að flýja land til að halda lífi
og heilsu. Það sýnir ástandið að það
tók mig nærri þrjú ár að koma sam-
an Samtökunum 7́8 og enn fleiri ár
þar til aðrir samkynhneigðir ein-
staklingar þorðu að koma fram und-
ir nafni og sýna andlit sín opin-
berlega. Alla daga síðan, í þessa
áratugi, hef ég staðið einn og
óstuddur að framtaki mínu sem
listamaður því eina úrræði mitt var
að fara um landið og ræða við fólkið
um fjölbreytileika mannlífsins í
gegnum söngva mína. Ég gerðist
eins manns leikhús. Ég þurfti aldrei
að nefna samkynhneigð á nafn þar
sem allir vissu að ég var samkyn-
hneigður, það hafði ekki farið fram
hjá einum einasta einstaklingi í
landinu, og hatursmenn slíks höfðu
sig vel í frammi gagnvart mér og
reynt var meira að segja að drepa
mig, svo ég tali ekki um aðrar
ávirðingar, leyndar og ljósar. Í
stuttu máli, ég fékk á mig svo
fjandsamlegan stimpil meðal manna
að hann loðir við mig ennþá. Getur
það verið ástæðan fyrir því að ég fæ
aldrei listamannalaun?
Með tíð og tíma og vegna þraut-
seigju minnar að gefast ekki upp,
ávann ég mér virðingu fólks sem
hlustaði og það er svo komið í dag
að stór hópur fólks kemur á tón-
leika mína enda viðhorf manna til
samkynhneigðar stórbreytt. Ég
gerði mér strax í upphafi far um að
sýna ábyrgð í starfi mínu vitandi að
ég var eini sýnilega maðurinn sem
fór um landið og gekkst við að vera
samkynhneigður. Þessi afstaða mín
mótaði allt mitt vinnulag svo og við-
horf annarra til mín. Eina vinnan
sem ég fékk í 22 ár var sú vinna
sem ég skóp mér sjálfur. Ég hef
mátt safna saman peningum til að
gefa verk mín út sjálfstætt og listi
minn yfir höfnun fjármagnsaðila er
langur og sama er að segja um
plötuútgefendur hér á landi. Ég hef
enga „mulningsvél“ á bak við mig
og á því mjög erfitt með að koma
verkum mínum að og fá athygli í
fjölmiðlum.
Það er ekki heiglum hent að
stunda starf það sem ég hef gegnt.
Margir hafa reynt og gefist upp.
Engan veit ég sem hefur haldið
dampi jafnlengi og ég, einn og
óstuddur. Þakka ég þetta úthaldi
mínu, menntun minni og þekkingu á
eðli leikhússins, svo og móttöku og
skilningi þess fólks sem hefur sótt
tónleika mína og skilið hvað ég er
að fjalla um. Sá hópur hefur farið
stækkandi. Starf listamanns er
tímafrekt og kostnaðarsamt og
Opið bréf til
Þorgerðar Katrínar
Frá Herði Torfasyni
söngvaskáldi:
Í ÁGÚST sl. skilaði nefnd sem
forsætisráðherra skipaði til að
kanna réttarstöðu
samkynhneigðs fólks
skýrslu með nið-
urstöðum nefnd-
arstarfsins. Nið-
urstöður þessar eru
athyglisverðar og þok-
ar nokkuð í átt jafn-
réttis en gætir þó enn
fordóma og vantrausts
í garð samkyn-
hneigðra. Einhverra
hluta vegna virðist
helmingur nefnd-
armanna ekki hafa
lagt sama skilning í
hlutverk sitt ef marka
má afstöðu þeirra til
annars af tveimur
helstu umfjöllunar-
efnum nefndarinnar,
sem voru annars veg-
ar réttarstaða sam-
kynhneigðra í sambúð
og hins vegar réttur
samkynhneigðra til að
eignast og ala upp
börn. Í skipunarbréfi
nefndarinnar kemur
skýrt fram að mínu
viti að nefndin skuli
gera tillögur um úr-
bætur og benda á
nauðsynlegar aðgerðir
til þess að jafna stöðu samkyn-
hneigðra og gagnkynhneigðra í
samfélaginu.
Þó að í skýrslunni sé sérstaklega
tekið fram að enginn skoðanamunur
hafi verið hjá nefndarmönnum um
að samkynhneigðir einstaklingar
séu jafnhæfir uppalendur og gagn-
kynhneigðir þá er það niðurstaða
þriggja nefndarmanna að ekki sé
rétt að heimila ættleiðingar sam-
kynhneigðra para á erlendum börn-
um og að ekki sé rétt að aðrir en
gagnkynhneigð pör eigi aðgang að
tæknifrjóvgunum. Rök nefnd-
armannanna þriggja fyrir ættleið-
ingum á erlendum börnum eru þau
að Asíulönd leyfa ekki ættleiðingar
til samkynhneigðra og með því að
breyta lögunum muni samkyn-
hneigðir skemma fyrir gagnkyn-
hneigðum. Á það í alvöru að hafa úr-
slitaáhrif á okkar löggjöf hvað
stendur í lögum Taílands eða Kína?
Málið er að á Íslandi getum við haft
lög sem kveða á um jafna stöðu
samkynhneigðra og gagnkyn-
hneigðra í samfélaginu þó að As-
íubúar séu ekki nálægt því jafnlangt
á veg komnir og brjóti á mannrétt-
indum sinna þegna hvort sem þeir
eru samkynhneigðir eða ekki.
Frændur okkar Svíar breyttu þessu
fyrir tveimur árum og ekki hefur
það útilokað samstarf þeirra um
ættleiðingar til gagnkynhneigðra
frá Asíulöndunum. Svo ljóst er að
nefndarmenn þessir þurfa ekki að
óttast að við þessi samkynhneigðu
séum að skemma fyrir gagnkyn-
hneigðum.
Önnur rök hjá þessum sömu
nefndarmönnum sem að mér vega
sem samkynhneigðri móður eru þau
að börn samkynhneigðra foreldra
verði fyrir ákveðnu félagslegu álagi
og ekki sé á sálrænt álag kjörbarna
frá öðrum löndum meira leggjandi.
Hér er væntanlega verið að vísa í
fordóma samfélagsins gagnvart
bæði nýbúum og samkynhneigðum.
Í sömu skýrslu og fram
kemur að fordóma
þurfi að uppræta með
fræðslu og umræðu
sem gerir samkyn-
hneigða sýnilegri í
þjóðfélaginu ályktar
helmingurinn af nefnd-
inni að fordómum skuli
viðhaldið í íslenskri lög-
gjöf.
Og þá eru það sjón-
armið sömu nefnd-
armanna hvað varðar
tæknifrjóvganir. Að
sama skapi skiptast
skoðanir nefndarmanna
við þetta atriði eins og
ættleiðingarnar og rök-
in í þetta skipti eru þau
að hagsmunum barns-
ins til að þekkja bæði
móður og föður sé best
þjónað með því að neita
lesbískum pörum um
rétt, sem gagnkyn-
hneigðum er færður.
Ég ber nafn föður míns
en þekki hann lítið sem
ekki neitt. Ég þekki
reyndar marga sem svo
er komið fyrir enda
sýnir Íslendingabók
svo ekki verður um
villst að ekki eru allir Íslendingar
rétt feðraðir og börn getin í lausa-
leik jafnvel algengari en gengur og
gerist hjá öðrum vestrænum þjóð-
um. Hjónaskilnaðir eru tíðir hér á
Íslandi og ósjaldan rata forræð-
isdeilur foreldranna í fjölmiðlana.
Oftar en ekki er hagsmunum
barnanna best þjónað með því að
meina öðru foreldri umgengnisrétt
og hvað er þá orðið um rök nefnd-
armanna um að barn skuli þekkja
bæði föður og móður? Í barnalög-
unum er réttur barna til að þekkja
faðerni sitt undirstrikaður og þessu
beita þessir þrír nefndarmenn fyrir
sig. Á sama tíma er gagnkyn-
hneigðum pörum gefinn möguleiki á
aðstoð lækna til tæknifrjóvgunar
með gjafasæði sem sótt er til Dan-
merkur þar sem nafnleynd ríkir um
sæðisgjafana. Á sama tíma eru börn
ættleidd til landsins af gagnkyn-
hneigðum pörum og enginn mögu-
leiki á að rekja uppruna/faðerni
flestra þeirra. Á sama tíma er lesb-
ískum pörum meinaður aðgangur að
tæknifrjóvgunum af þeirri ástæðu
að barnið mun ekki þekkja faðerni
sitt? Þetta eru niðurstöður þriggja
af sex nefndarmönnum sem áttu að
gera tillögur um úrbætur og benda
á nauðsynlegar aðgerðir til þess að
jafna stöðu samkynhneigðra og
gagnkynhneigðra.
Af öllu ofansögðu má vera ljóst að
málflutningur og rök þessara
þriggja nefndarmanna er litaður af
hræðsluáróðri og fordómum í garð
samkynhneigðra og hvað varðar
hagsmuni barnanna þá verður þeim
alltaf best þjónað með því að hæfir
foreldrar sinni uppeldishlutverkinu
burtséð frá því hvort um samkyn-
hneigt eða gagnkynhneigt fólk er að
ræða. Eða eins og kom fram í
skýrslunni og ég tiltek í upphafi
máls míns þá var enginn skoð-
anamunur hjá nefndarmönnum um
að samkynhneigðir einstaklingar
séu jafnhæfir uppalendur og gagn-
kynhneigðir.
Ég er samkynhneigð móðir
tveggja barna og trúi ekki öðru en
hæstvirtir alþingismenn muni í vet-
ur þegar málefni þessi verða rædd á
alþingi virða sjálfsögð mannréttindi
okkar samkynhneigðs fólks og stað-
festa þar með tilverurétt minn og
fjölskyldu minnar í íslensku þjóð-
félagi.
Um réttarstöðu
samkynhneigðra
Svanfríður A. Lárusdóttir
fjallar um réttindi samkyn-
hneigðra
Svanfríður A.
Lárusdóttir
’Niðurstöðurþessar eru at-
hyglisverðar og
þokar nokkuð í
átt jafnréttis en
gætir þó enn
fordóma og van-
trausts í garð
samkyn-
hneigðra.‘
Höfundur er móðir og félagi
í Samtökunum ’78.
EKKERT blaðanna hefur nú orðið
aðra ritstjórnarstefnu en annað.
Einkennin eru nokkur. Svona mis-
munandi hvort er; andúð eða hatur
á: Bandaríkjunum, Ísrael, gyð-
ingum, repúblikönum og trúrækn-
um kristnum mönnum. Þeir síðast-
nefndu eru jafnan uppnefndir
bókstafstrúarmenn eða ofsa-
trúarmenn. Sérstaklega er Bush
forseti grunaður um að trúa því
sem stendur í biblíunni og jafnvel
að láta það hafa áhrif á siðferð-
isafstöðu sína. Hafandi þekkt og
stundum umgengist eitthvað af
fólki sem trúir á Krist, þá hef ég
aldrei getað merkt þessa miklu
hættu sem af kristnu fólki stafar.
Ég býst jafnvel við að okkur hinum
væri gangan eftir Hafnarstræti
tryggari væru nokkru fleiri þess-
arar stórhættulegu trúar. Reyndar
fer nú svokallaður forystusauður
hinna kristnu, biskupinn hérna,
heldur ekki mikið fram á skilning á
þessum efnum, enda ekki um músl-
ima að tefla sem hann bað okkur að
sýna umburðarlyndi.
Dauðir gyðingar í Ísrael, jafnt
börn sem aðrir, eru nú ekki mikið
tiltökumál. – Hafa þeir ekki kallað
hermdarverkin yfir sig? Vandlæt-
ingin er geymd handa öðrum fórn-
arlömbum. Evrópumenn hafa hafist
handa við gamalkunna, aldagamla
iðju sem þeir gerðu nokkurra ára-
tuga hlé á, sem sé að kenna gyð-
ingum um allt sem aflaga fer.
Hvernig stendur á að enginn sýnir
því nokkurn skilning að þessir fáu
sem eftir voru á lífi í Evrópu hrökt-
ust þaðan í stríðslok? Þessi út-
breidda gyðingaandúð Íslendinga
sem birtist okkur í fjölmiðlunum
kemur hins vegar spánskt fyrir
sjónir. Reyndar getum við ekki ver-
ið stoltir af framkomu þáverandi
ríkisstjórnar í garð flóttamanna fyr-
ir stríð sem voru sendir héðan beint
í dauðann. Þeim mun undarlegra
finnst mér alltaf að sjá Steingrím í
fremstu röð þar sem hörðustu and-
stæðingar gyðinga koma saman.
Hitt er svo annað að ekki verða
blaðamenn sakaðir um skort á um-
burðarlyndi í öllum efnum. Konur
sem huldar eru frá hvirfli til ilja,
arkandi um strætin í borgum Evr-
ópu, eiga að hafa rétt til þess. Við
eigum sömuleiðis að sýna framandi
menningu umburðarlyndi og vest-
rænar konur að hylja sig ef þær
þurfa eitthvað að vera að rápa til
Austurlanda. Fyrir utan nú yf-
irdrepsskapinn í allri umfjöllun. –
Við eyðum stórfé í dönskukennslu á
ári hverju. Samt er eins og enginn
nenni að kynna sér mistök sem
grannþjóðir okkar gerðu í mál-
efnum innflytjenda og leiddu til
stórvandræða sem hægt hefði verið
að forðast. Útlendingaeftirlitið er
því í sífelldri vörn gagnvart fjöl-
miðlunum vegna þess að það sinnir
skyldum sínum. Hvað er að?
Reyndar er tvískinnungur vinstri-
manna ekki nýtt fyrirbæri. Þannig
hafa þeir alltaf verið, ólíkar kröfur
eftir því hver í hlut á og mestar
kröfur til þeirra sem maður hefði
haldið að þeir gætu ekki búist við
neinu af. Það sem er nýtt er að eng-
inn er til varnar. Bandaríkin eru
t.d. óalandi og óferjandi jafnt í
Mogganum og Hljóðviljanum.
Fréttakonan á Hljóðviljanum,
sem dregur hvern einasta róttæk-
ling sem hingað til lands kemur á
flot, spyr hvort Bandaríkin geti tal-
ist lýðræðisríki. Svarið er eins og
við er að búast því að viðmælandinn
er hún sjálf og hún svarar alvöru-
þrunginni röddu. Nei, þau eru á
hraðri leið þar frá. Enda kaus þetta
þekkingarsnauða fólk allt öðruvísi
en hún hefði sjálf gert. Þetta segir
sig sjálft. Svona í framhjáhlaupi;
vill þetta fólk ekki athuga hvort
heitið á bók Michaels Moores, eða
hvað hann heitir, þetta eftirlæti
þeirra, stangist á við 233. grein al-
mennra hegningarlaga, eða er
kannski einn hópur undanþeginn
vernd ákvæðisins? Kannski mætti
nú spyrja fleiri að þessu. Svo farið
sé úr einu í annað er annars gaman
að sjá að hluti þessarar grúppu,
Laxnestrúflokkurinn, þorir aldrei í
Guðberg, en hamast á Hannesi í
gríð og erg.
En það er ekki ástæða til algerr-
ar svartsýni. Skoðanasystkinum
mínum vil ég benda á að enn eru
gefin út blöð þar sem hinn nýi rétt-
trúnaður er ekki allsráðandi eða
undanslátturinn alger. Það er t.d.
svo í Danmörku heyrist mér. Þar
munu vera blöð sem enn þora að
benda vinstriintellígensunni á eilíf-
ar þversagnirnar. Hér og annars
staðar í Evrópu eru næg málefni
fyrir hendi. Mannréttindum var t.d.
aldrei ætlað að vera skjól og vörn
til að stunda afbrot þótt þeir sem
hafa fengið þau á heilann haldi það.
Nærtækt er að brýna Alþingi og
ríkisstjórn til að gera það sem gera
þarf til að gera lögreglu og dóm-
stólum aftur kleift að tryggja ör-
yggi borgaranna.
EINAR S. HÁLFDÁNARSON,
Hverafold 142,
Reykjavík.
Einstefna fjölmiðlanna
Frá Einari S. Hálfdánarsyni,
sem fjallar um blöðin og einkenni
þeirra: