Morgunblaðið - 12.11.2004, Side 32

32 FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Safnkortshafar Esso greiða aðeins kr. 3.400 í
sæti og kr. 1.900 í stæði (Auk 2000 safnkortspunkta)
VISA korthafar fá
20 % afslátt af miðaverði.
ÍSLAND er velmegunarland,
það sýna skýrslur og samanburður
við aðrar þjóðir, þar sem við
vermum toppsætin ásamt ríkustu
þjóðum heims. En af hverju stafar
öll þessi velmegun?
Vegna langs hagvaxtarskeiðs?
Það segja sumir. Vegna stöð-
ugleika í efnahagsmálum? Það
segja sumir. Vegna minni ríkisaf-
skipta af viðskiptalífinu og fækk-
unar ríkisrekinna
fyrirtækja? Svo segja
sumir. Vegna stór-
iðjuframkvæmda?
Svo segja sumir.
Vegna aukinnar al-
mennrar menntunar
landsmanna? Það
segi ég.
Íslendingar hefðu
aldrei náð þessari
stöðu í samfélagi
þjóðanna ef ekki
væru vel menntaðir
einstaklingar sem
kjósa að lifa og
starfa hér á landi, landi sínu og
þjóð til gagns. Þrátt fyrir að þeir
hefðu hugsanlega getað fengið
betur launaða vinnu erlendis.
Heilaleki (brain-drainage) mann-
auðs hefur ekki verið mikill, eins
og sumar þjóðir hafa mátt þola,
þegar best menntuðu einstakling-
arnir treysta sé ekki til að starfa í
föðurlandi sínu af ýmsum ástæð-
um.
Hér áður fyrr var menntun ekki
almenn, þeir sem gengu mennta-
veginn voru öðrum fremur börn
betri borgara og bændahöfðingja,
eða ætti ég að segja synir. Þegar
svo fámennum hópi hlotnuðust
þau lífsgæði að mennta sig voru
það þessir fáu, menntuðu ein-
staklingar sem stjórnuðu þjóð-
félaginu því sauðsvartur almúginn
bar ekkert skynbragð á það, án
allrar menntunar og upplýsingar.
Í dag sjáum við þá staðreynd
blasa við að sá sem er við stjórn-
völinn er ekki endilega betur
menntaður en stór hluti þegnanna,
enda telja þegnarnir sig þess nú
umkomna að gagnrýna stjórnvöld
og ákvarðanir þeirra af ákveðinni
þekkingu og ályktunarhæfni hins
menntaða einstaklings. Sjálfsagt
hefur verið auðveldara að stjórna
þjóðfélagi þar sem menn þurftu
ekki að hafa áhyggjur af því að
svo gott sem hver maður gæti haft
ígrundaða og vel rökstudda skoð-
un á stjórnarháttum og stjórn-
arherrum og gagnrýnt eða komið
með tillögur í krafti þess.
Þessi góða, almenna
menntun hefur orðið
til þess að hér hefur á
hjara veraldar orðið til
velferðarríki sem
stenst samanburð í
samfélagi þjóðanna og
gott betur. Og hverjir
sjá um þessa mennt-
un?
Það gera kennarar.
Á hinum ýmsu skóla-
stigum. Varla hafa
þeir verið slæmir fyrst
þetta er árangurinn?
Eitt af toppsætunum í
samfélagi velferðarríkja í heim-
inum! Kennarar geta verið stoltir
af sínu framlagi. Og þeir eiga
þakkir skildar og það að vera
metnir að verðleikum.
Það vita margir að kennsla er
innt af hendi af ákveðinni hugsjón,
og mörgum kennurum finnst af-
skaplega gaman að starfi sínu.
Það er oft stress, það er oft mikið
að gera en það er aldrei leiðinlegt!
Ekkert barn er eins og annað,
enginn bekkur eins og annar, eng-
inn dagur er eins og annar. Slíku
starfi fylgir ákveðin ögrun og í
ögruninni að leysa verkefni dags-
ins og mánaðanna og vandamál
sem koma upp er fólgin ákveðin
ánægja. En því fylgir líka álag.
Þótt kennarar þurfi ekki að hvíla
sig jafnreglulega og flugumferð-
arstjórar sér hver maður að
kennsla barna er ekki einfalt mál
og að vera með stóra hópa barna
og unglinga í skipulögðu starfi
dag hvern er heldur ekki einfalt
mál. Þess vegna er gaman að
takast á við þá ögrun. En kenn-
urum finnst að það megi líka
borga vel fyrir þetta álag og þessa
ögrun.
Ég held að fólk skilji ekki al-
mennt hve grunnskólakennurum
er misboðið með tilboði sveitarfé-
laganna og miðlunartillögu sátta-
semjara, sem var eins og sniðin
upp úr þeirri þröngu treyju. Vegið
er að virðingu starfs þeirra og
sjálfsvirðingu þeirra. Á okkar tím-
um virðist virðing fara helst eftir
því fjármagni eða verðmætum sem
þú ert fær um að skapa. Kennarar
eru greinilega ekki álitnir virðing-
arstétt, þeir skapa því líklega ekki
næg verðmæti, hvorki handa sjálf-
um sér, eða, að áliti launagreið-
enda þeirra, til handa þjóðfélag-
inu. Þvert ofan í það sem aukin
velmegun í kjölfar aukinnar
menntunar segir okkur, ef við
værum betur læs á það.
Eitt sinn, þegar ljósmæður
börðust fyrir því að fá laun fyrir
sín störf, varð einum þingmanni
að orði að það ætti að vera óþarft
að launa ljósmæður, þær hefðu
svo mikla ánægju af sínu starfi.
Mér dettur þetta stundum í hug
þegar talað er um kennara og
ánægju þeirra af starfinu. En ég
held að það séu fleiri sem hugsa
eins og þú og ég, kæri lesandi, að
230 þúsund krónur í laun árið
2007 séu engin ofrausn fyrir þrí-
tugan kennara með meistarapróf,
talsverða endurmenntun, tvöfalt
leyfisbréf og 6 ára kennslureynslu.
Honum er boðið upp á 215.000
krónur árið 2007!
Útreikningar sem sýna annað
eru bjagaðir af prósentureikningi
sem ekki stenst nánari skoðun. Og
sú launahækkun sem boðið er upp
á heldur tæplega í við verðbólgu-
spár.
Í augnablikinu hef ég þó mestar
áhyggjur af því að Íslendingar al-
mennt skilji ekki gildi menntunar
til þess að teljast til þróaðs þjóð-
félags. Það virðast fáir sjá eða
skilja tapið sem þjóðfélagið verður
fyrir þegar börnin fá ekki lög-
boðna menntun og innan við 1%
foreldra grunnskólabarna mætir á
Austurvöll til að mótmæla því.
We don’t need an education með
Pink Floyd er spilað á sumum
útvarpsstöðvum þessa dagana.
Það skyldi þó ekki vera að sá texti
lýsi viðhorfi Íslendinga til mennt-
unar?
Af hverju stafar öll
þessi velmegun?
Harpa Björnsdóttir fjallar um
menntun og kjaramál kennara ’Kennarar geta veriðstoltir af sínu framlagi.
Og þeir eiga þakkir
skildar og það að vera
metnir að verðleikum.‘
Harpa Björnsdóttir
Höfundur er myndlistarmaður
og kennari.
SELTIRNINGUR einn fjallar
með sérkennilegum hætti um kenn-
ara í greininni „Gríðarleg fagn-
aðarlæti“ í Morgunblaðinu í dag,
10. nóv., 35. bls. Ljósmynd fylgir
greininni. Óhjákvæmilegt er að
gera nokkrar athugasemdir við
skrif hans, enda opinberar hann
kennaraandúð sína og fordóma með
þeim hætti að ekki verður við unað
mótmælalaust. Tilefnið er fögnuður
ungra kennslukvenna
er þær fengu fréttir
af niðurstöðu í at-
kvæðagreiðslu um
miðlunartillögu rík-
issáttasemjara í kenn-
aradeilunni. Niður-
stöðurnar voru afar
skýrar: 93% kennara
höfnuðu tillögunni.
Gleði kvennanna er
auðskilin hverjum
manni: Grunnskóla-
kennarar höfnuðu til-
lögunni nánast einum
rómi. Það var aug-
ljóslega tilefnið. Það
hefði hins vegar ekki
orðið þeim gleðiefni ef
niðurstaðan hefði
verðið t.d. 55% gegn
tillögunni en 45%
hlynnt henni.
En Seltirningurinn
kýs að skýra gleði
kennararanna þannig
að þeir kætist yfir því
að hafa komið ungvið-
inu út á götuna aftur.
Hann fjallar og um mjög stutta
vinnuviku kennara og endalaus frí
þeirra. Við því er að búast að slíkir
menn geti ekki skilið vinnu kenn-
ara. Störf þeirra verða einfaldlega
ekki unnin frá kl. 8–16. Sömu menn
telja líklega að leikarar vinni aðeins
á sýningum og þingmenn aðeins á
fundum Alþingis. Löng reynsla mín
segir mér að það er ekki hægt að
tala á vitrænum grundvelli við slíka
menn um kennslumál.
Til þess að sjá þessi skrif í al-
þjóðlegu samhengi skulum við
ímynda okkur að við værum stödd í
borginni Birmingham í Alabama.
Við keyptum þar víðlesið dagblað
og þar væri mynd af ungum
blökkukonum sem væru aug-
ljóslega glaðar og væru greinilega
að fagna einhverju mjög innilega.
Við færum svo að lesa blaðið nánar
og þar stæði að „ungu dansandi
blökkukonurnar á myndinni væru
að fagna þeim tíðindum að yngstu
skólanemendur þessa lands væru
enn komnir á götuna“. Og síðar
mætti lesa, „að á myndinni megi
líta dansandi blökkumenn, tryllta af
gleði yfir að aftur er ungviðið kom-
ið á götuna“. – Slíkur texti væri
auðvitað til háborinnar skammar
og talinn bera vitni um örgustu for-
dóma. Ég efast mjög um að hann
fengist birtur í amerískum blöðum.
– En þetta er nánast óbreyttur
texti Seltirningsins að öðru leyti en
því að í stað blökkumanna koma:
kennarar. Og hér eru þetta talin
eðlileg og fín skrif er beri vitni um
sérstaka ást á börnum.
Og Seltirningurinn sýnir lærdóm
sinn og vitnar í heimsbókmenntir
með svofelldum hætti: „„Something
is rotten in the state of Denmark“
lætur Shakespeare Hamlet Dana-
prins segja.“ Og hann bætir við að
ekki sé síður eitthvað rotið við þá
stétt, sem tekið hafi að sér að upp-
fræða æsku þessa lands. – Við
skulum láta það liggja
á milli hluta að tilvitn-
unin er röng. Hamlet
segir þetta alls ekki,
heldur Marcellus (sbr.
Hamlet Danaprins, I.
þáttur, 4. atriði). En
það er ekki aðalatriðið
að minni hyggju, enda
kæra sumir sig ekki
um að vera of ná-
kvæmir. En við skul-
um rýna í það að eitt-
hvað sé „rotið“ við
suma menn. Aldrei hef
ég heyrt sagt að það
sé eitthvað „rotið“ við
t.a.m. hjólreiðamenn,
trésmiði, rauðhærða
menn, veðurfræðinga
eða bókasafnsverði svo
að einhverjir séu
nefndir. Slíkt væri tal-
ið fráleitt og einkar
óviðfelldið. En hér á
landi telja sumir við
hæfi að segja hvað sem
er um þá sem fást við
kennslustörf.
Undanfarnar vikur hafa komið
fram þau sjónarmið að kennarar
séu sérstakir andstæðingar barna
og ungmenna og ýmsir hafa lagt
þar orð í belg, gjarnan í þeim til-
gangi að gera lítið úr kennurum.
Engu er líkara en að sumir menn
telji það til farsældar fyrir íslenska
þjóð að niðurlægja sem mest þá
sem eiga að annast kennslu og að
ýmsu leyti einnig uppeldi ungviðis-
ins.
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
menntamálaráðherra sagði m.a. á
Alþingi hinn 6. október sl. að kenn-
arastarfið væri með mikilvægustu
störfum þjóðfélagsins. Vart væri
hægt að hugsa sér meira ábyrgð-
arstarf en að vera falin umsjón
með menntun barnanna okkar.
Hún sagði og að það skipti þjóðfé-
lagið í heild miklu máli að kenn-
arastarfið teldist eftirsóknarvert og
að fyrir því væri borin tilhlýðileg
virðing.
Hér skal að lokum tekið undir
þessi orð Þorgerðar Katrínar.
Þetta mat er í raun eina færa leiðin
til þess að leysa þá alvarlegu og
dapurlegu vinnudeilu sem hér hef-
ur verið að undanförnu. Ég er þess
fullviss að farsæld okkar Íslendinga
í framtíðinni er hér í húfi.
Seltirningi
svarað
Ólafur Oddsson svarar
Magnúsi Erlendssyni
Ólafur Oddsson
’ Löng reynslamín segir mér
að það er ekki
hægt að tala á
vitrænum
grundvelli við
slíka menn um
kennslumál.‘
Höfundur er menntaskólakennari.
Jólaskeið
Ernu
kr. 6.700
Gull- og
Silfursmiðjan Erna
Skipholti 3 • sími 552 0775 • www.erna.is
Landsins
mesta úrval
Silfurbúnaður