Morgunblaðið - 12.11.2004, Blaðsíða 58

58 FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
LEIKRIT Jónasar Árnasonar lifa
með þjóðinni enda ekki skrýtið þar
sem í þeim er tekið á þjóðareðlinu á
gamansaman hátt og alltaf með
ádeilu í bland. Fyrr í haust frum-
sýndi Leikfélag Hveragerðis Þið
munið hann Jörund og nú er það
Járnhausinn á Skaganum sem er
sýndur með glæsibrag. Verk Jón-
asar eru misjöfn en vel gerð, með lif-
andi persónusköpun og síðast en
ekki síst eru þau skreytt með vel
ortum kvæðum. Við flest verka Jón-
asar er tónlistin eftir Jón Múla og
hún ekki af verri endanum.
Járnhausinn var fyrsta sýning
Skagaleikflokksins sem heldur nú
upp á þrjátíu ára afmælið með því að
setja verkið upp aftur. Leikflokk-
urinn fékk Helgu Brögu Jónsdóttur
til að leikstýra en hún lék einmitt
sitt fyrsta hlutverk með flokknum en
það var Lína Langsokkur í upp-
færslu 1979 eins og kemur fram í
stórglæsilegu afmælisriti sem er
gefið út í tengslum við sýninguna.
Þar kemur fram að Járnhausinn
sjálfur er verndari félagsins og er
það vel til fundið. Jónas Árnason
tengdist Skagaleikflokknum og lék
með þeim og ómetanlegur sá heiður
sem minningu hans er sýnd. Járn-
hausinn er kannski ekki besta verk
þeirra bræðra en gott engu að síður.
Það fjallar um uppgang síld-
arspekúlants í litlu plássi, um
græðgina í að byggja verksmiðju
með erlendu fjármagni, um áhrifa-
girni og skammtíma gróðahyggju
bæjaryfirvalda og verkafólks sem
lætur blekkjast af miðilsfundum og
erfiða baráttu bænda gegn sölu
landsins auk þess sem ástin kraum-
ar. Verkið er ekki síður viðeigandi
nú en fyrir þremur áratugum og
tekst hópnum vel að koma ádeilunni
til skila. Það er því mikill óþarfi og
sýningunni til vansa að setja inn nú-
tímalegar talmálssetningar og vísa
til samtímans eins og með Grund-
artangaverksmiðjunni. Tónlistin í
verkinu er alveg dásamleg og ljóm-
andi vel flutt en þarna eru sígild lög
eins og Undir Stórasteini, Án þín og
Aukavinna auk margra annarra
kunnuglegra. Mikið er um skemmti-
leg dansatriði í sýningunni og aug-
ljóst að danshöfundur og leikstjóri
hafa unnið vel saman. Lifandi tónlist
er flutt af fjögurra manna hljómsveit
á sviðinu og gefur það skemmtilegan
blæ. Leikmyndin er mjög einföld í
sniðum, nokkrar síldartunnur og
kassar en tölvumyndum og ljós-
myndum er varpað á vegg til að sýna
bakgrunninn. Leikararnir eru tutt-
ugu og þrír og hefur Helga Braga
haft góða tilfinningu fyrir rýminu
sem er vel nýtt. Sýningin rennur
mjög vel og aldrei dauður punktur
auk þess sem lýsingin er prýðilega
gerð.
Nokkrar eftirminnilegar persónur
eru í sýningunni en Helga Braga
hefur unnið einna best og nákvæm-
ast með persónusköpun. Það var
gaman að sjá Garðar Geir Sig-
urgeirsson rúlla upp hinum sjálf-
umglaða og yfirborðslega Eyvindi
grúti og Steingrímur Guðjónsson
naut sín vel í hlutverki ruglaða
prestsins. Þórdís Ingibjartsdóttir
var einkar örugg og söng vel í hlut-
verki Gullu Maju og Valgeir Sig-
urðsson var afar sannfærandi sem
gleði- og gáfumaðurinn Páll Sveins-
son stud. theol. Bóndinn Vala rauða
var mjög vel leikin af Erlu Gunn-
arsdóttur og greinilegt hvernig leik-
stjórinn hefur ýtt henni út á ystu nöf
í tröllslegum háttum kerlingarinnar.
Sama hugrekki leikstjórans mátti
greina í vinnu hennar með Sóleyju
Bergmann Kjartansdóttur sem var
að leika sitt fyrsta hlutverk þótt
ótrúlegt sé. Hún lék ritstjórann
Andreu en sú leið var farin að breyta
karlhlutverkum ritstjórans og bæj-
arstjórans í kvenhlutverk. Sóley
glansaði í hlutverki sínu; einkum
þegar trúðsleikurinn var upp á sitt
besta, án þess þó að fara nokkurn
tíma út úr hinni fínlegu snobbkerl-
ingu. Sóley og Garðar voru auk þess
óborganlegt par. Ég óska Skaga-
leikflokknum til hamingju með góða
afmælissýningu og augljóst að
leikfélagið getur hlakkað til fram-
tíðar með svo efnilega leikara og
sterkt fólk sem stendur að starfsem-
inni.
LEIKLIST
Skagaleikflokkurinn
Járnhausinn
Höfundar: Jónas Árnason og Jón Múli
Árnason. Leikstjóri: Helga Braga Jóns-
dóttir. Tónlistarstjóri: Flosi Einarsson.
Danshöfundur: Jóhanna Árnadóttir. Lýs-
ing: Hlynur Eggertsson. Búningar: Stein-
unn Björndóttir. Grafík: Garðar Jónsson.
Sýning í Bíóhöllinni, 5. nóvember 2004.
Hrund Ólafsdóttir
F
erðir flestra í leikhúsið
eru oftast með svipuðu
sniði. Maður kaupir sér
miða, mætir stuttu áður
en sýning hefst um
kvöld, uppábúinn, fer í fatahengið,
kaupir sér ef til vill gotterí og gengur
í salinn. Situr síðan í salnum ásamt
nokkur hundruð manns og fylgist
með sýningunni – lætur töfra leik-
hússins svipta sér af gólfinu. Fer
stundum að hlæja, stundum að gráta,
stundum leiðist manni jafnvel svo að
maður sofnar! Yfirleitt, að minnsta
kosti þegar vel er gert, gengur maður
samt út með þá tilfinningu að maður
hafi upplifað eitthvað nýtt, oft töfrum
líkast. Að maður hafi ekki bara heim-
sótt leikhúsið, heldur annan heim.
Ásamt stórum hópi fólks úr fé-
lagsmiðstöðinni Gerðubergi, margir
hverjir eldri borgarar, fengu blaða-
maður og ljósmyndari Morgunblaðs-
ins tækifæri til að upplifa nýja sýn á
leikhúsið. Skyggnast baksviðs í bók-
staflegri merkingu og svipta hulunni
af ýmsum töfrabrögðum.
Töfrað með tækninni
Hópurinn, um 70 manns, bíður í
anddyri Borgarleikhússins laust fyrir
kl. 14. Margir, þar á meðal blaðamað-
ur, hafa búið sig upp á, enda gamall
og góður siður þegar í leikhús er
haldið. Fljótlega kemur til móts við
okkur Guðjón Pedersen leikhússtjóri
Leikfélags Reykjavíkur og býður alla
velkomna. „Í sölunum er oft dimmt,
þannig að við skulum ekki fara of
hratt yfir og fara varlega,“ segir hann
og síðan er haldið á vit fyrsta salarins,
Nýja sviðsins. Þar er við æfingar hóp-
ur 15 ungra fiðlustúlkna frá Akranesi,
sem halda tónleika þá um kvöldið.
Guðjón segir lauslega frá þeirri
listrænu stefnu sem einkennir Nýja
sviðið og óskar síðan eftir að fólkið fái
að heyra eitt fiðlulag. „Eigum við að
gefa okkur það að við förum ekki úr
salnum fyrr en þær hafa spilað fyrir
okkur,“ segir hann og stúlkurnar
leika fjörlegt lag við góðar und-
irtektir og mikla ljósasýningu. Á eftir
bendir Guðjón fólki á hvernig hægt er
að skapa andrúmsloft með ljósum.
„Stór hluti galdursins, fyrir utan leik-
arann sjálfan, er fólginn í tækninni,“
segir hann með réttu.
„Ég er með bréf upp á það!“
Í stað þess að ganga aftur út úr
salnum eins og venjulega er gert er
nú haldið upp á svið. Þaðan liggur
leiðin inn á smíðaverkstæði og leik-
munageymslur Borgarleikhússins.
„Þó svo að margir haldi því fram að
við sem vinnum í leikhúsi gerum það
vegna þess að við þorum ekki út í
raunveruleikann er það nú samt
þannig að við vinnum mjög praktískt
hérna,“ segir Guðjón og tekur upp lít-
ið hús sem minnir helst á dúkkuhús. Í
ljós kemur að þetta er módel af leik-
myndinni fyrir Línu Langsokk og
slíkt módel lagt til grundvallar að
langflestum sýningum leikhússins.
„Hérna er leiksýningin öll í raun búin
til, áður en hún flyst inn á sviðið.“
Það er margt sem fyrir augu ber á
verkstæðinu og vekur áhuga gest-
anna. Þar er slá með fötum, öllum
bleikum. Þar er stór steinn, sem
reynist síðan vera svo léttur að Guð-
jón á auðvelt með að lyfta honum hátt
yfir höfuð sér. Þar hangir stórt fiðr-
ildi uppi á vegg. Þar eru allir hlutir á
hjólum, og síðan er þar úrval verk-
færa eins og á fullkomnasta smíða-
verkstæði. „Ég vil fá vinnu hérna,“
segir maður nokkur í gríni. „Ég er
með bréf upp á það!“ Guðjón biður
hann vinsamlegast að mæta strax í
fyrramálið.
Ranghalar og Vesturfarar
Förinni er haldið áfram, gegnum
sali og ganga. Allt í einu stendur hóp-
urinn baksviðs á Stóra sviði Borgar-
leikhússins. Þar er verið að fylgjast
með bíómynd í tengslum við und-
irbúning sýningar, og menn fara sér
því hljótt og flýta sér í gegn.
Sem leið liggur gegnum almenning
leikaranna, kaffistofu og búnings-
herbergi er haldið inn ranghala inn á
hið hringlaga Litla svið, sem að bygg-
ingu er talið líkjast mjög leikhúsi
Shakespeares, Rósinni.
Fólk á almennt erfitt með að átta
sig á í hvaða höfuðátt er verið að
ganga. Að minnsta kosti eru bæði
blaðamaður og ljósmyndari orðin
hálfvillt og átta sig engan veginn á
hvar Morgunblaðshúsið er, þótt það
standi hinum megin við götuna. „Það
er afskaplega auðvelt að villast í
þessu húsi,“ segir Guðjón fólkinu til
hughreystingar. Og í öruggum hönd-
um starfsmanna er svosem ekkert að
óttast. Borgarleikhússtjórinn situr nú
fyrir svörum, og fær margvíslegar
spurningar. Margir koma á framfæri
þeirri beiðni að sýningar hefjist fyrr á
kvöldin, jafnvel um miðjan dag. Guð-
jón tekur öllum spurningum af
áhuga.
Ferð okkar um húsið lýkur á 3.
hæðinni, þar sem kaffi og meðlæti
bíður gestanna. Þórhildur Þorleifs-
dóttir kemur síðan og segir fólki frá
bakgrunnsrannsóknum sínum fyrir
jólaverk Borgarleikhússins, sem er
byggt á Vesturfarasögum Böðvars
Guðmundssonar, Híbýli vindanna og
Lífsins tré.
Heimsókninni lýkur með því að
gestirnir þakka fyrir sig með söng.
Vinabandið flytur tvö lög, Nú máttu
hægt um heiminn líða og Vorgyðjan
svífur. Ánægjulegri en óvenjulegri
för að þessu sinni í leikhúsið er lokið.
Óvenjuleg
för í leikhúsið
Í Borgarleikhúsinu stendur hópum leikhús-
gesta til boða að kynnast lífinu í leikhúsinu að
tjaldabaki. Inga María Leifsdóttir og Kjartan
Þorbjörnsson slógust í hóp fólks sem skoðaði
húsið í fylgd Guðjóns Pedersens leikhússtjóra.
Módel af leikmyndinni fyrir Línu Langsokk. Notkun módela við undirbún-
ing leiksýninga er afar algeng. „Við vinnum mjög praktískt hérna.“
Gestir fylgdust af áhuga með umfjöllun Þórhildar Þorleifsdóttur um Vest-
ur-Íslendinga. Þórhildur leikstýrir jólasýningu Borgarleikhússins.
Morgunblaðið/Golli
Guðjón Pedersen, leikhússtjóri Leikfélags Reykjavíkur, sveipaður töfrabirtu leikhússins.
ingamaria@mbl.is