Morgunblaðið - 15.04.2005, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. APRÍL 2005 33
MENNING
félagslegra breytinga síðustu ára þar
eystra haft einhver áhrif. „Þegar
kommúsnismanum, sem hafði getið
af sér mjög sterkan symbólisma þar
sem allt var sagt undir rós og gegn-
um mikið táknsæi, sleppti þá hrundi
allt og varð bersýnilegt. Í kjölfarið
fylgdi skefjalaus hákarlakapítalismi
og allt var falt og allt selt. Rússnesku
höfundarnir sem eru að ryðja sér til
rúms núna og skora eru margir að
fjalla einmitt um þetta, – hvert stefn-
ir núna, og þann hráslagalega raun-
veruleika sem blasir við Rússum í
dag.“
Stefán segir uppsetningu sína á
Terrorisma vera raunsæislega, í
anda verksins. „En við pökkum
þessu inn í umbúðir sem vonandi
vekja áhorfandann enn frekar til um-
hugsunar um sitt hlutverk í þjóð-
félaginu.“
Leiklist | Terrorismi eftir Presnyakov-bræður frumsýnt í Borgarleikhúsi í kvöld
Ábyrgðarleysi er líka pólitík
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
Hvað með heimilisofbeldi? Það má alveg heimfæra skilgreininguna á terrorisma upp á slíka hegðun. Ellert A.
Ingimundarson og Katla Margrét Þorgeirsdóttir í hlutverkum sínum í leikriti rússnesku Presnyakov-bræðranna.
Morgunblaðið/Þorkell
Þór Tulinius og Sveinn Geirsson í hlutverkum sínum í Terrorisma.
BLÁSARAOKTETTINN Hnúka-
þeyr blés sig eftirminnilega inn í ís-
lenska tónlistarsögu með frábærum
leik á sínum fyrstu tónleikum í Dóm-
kirkjunni fyrir tveimur árum. Svo
virtist sem hópurinn hefði sprottið
fullskapaður úr höfði Seifs, sam-
spilið nákvæmt og heildarsvipur
hljómsins virkilega góður. Hnúka-
þeyr endurtók leikinn á tónleikum í
Dómkirkjunni á sunnudag, og virðist
góðu heilli hafa fest sig í sessi sem
fasti meðal íslenskra tónlistarhópa.
Sú tónlist sem samin hefur verið
fyrir blásaraoktett er að stórum
hluta gleðimúsík; – divertimenti –
tónlist samin til leiks utandyra, –
fyrir fjöldann, til að njóta á góðviðr-
isdögum. Það hefði eflaust verið full-
svalt að halda þessa sumartónleika
utandyra nú, – en Hnúkaþeyr er
band sem í fullri alvöru og orðsins
fyllstu merkingu mætti bera á torg
hvar sem er þegar aðstæður leyfa, –
til dæmis á Austurvelli á sumar-
grænum sunnudagsmorgnum, svo
kaffihúsagestir og aðrir vegfarendur
við völlinn gætu notið.
Hvað um það; – Hnúkaþeyr er
öndvegishópur. Oktett Haydns lék í
höndum þeirra, mettaður léttúð og
gleði, og leikur Hnúkaþeys lipur og
músíkalskur eftir því. Annar þáttur
verksins er í tilbrigðaformi, og þar
skiptust nokkrir hljóðfæraleikarar
hópsins á að leiða stef og tilbrigði og
gerðu einkar fallega.
Fratres eftir Arvo Pärt öðlast tign
og reisn umfram dulúðina í útsetn-
ingu fyrir blásaraoktett. Það var
virkilega fallega spilað, og setti
sterkan lit á prógrammið, svo ólíkt
hinum verkunum sem það var.
Divertimento í Es-dúr eftir Gord-
on Jacob er innileg gleðimúsík, sem
hópurinn lék af miklum krafti, án
þess að draga nokkuð úr þokka
hennar og lýrísku fjöri.
Serenaða Mozarts í c-moll er
heillandi verk; – svo líflegt og fjör-
mikið, en undirtónninn þó svo trega-
blandinn og viðkvæmnislegur – allt
að því harmrænn. Þessum and-
stæðum tókst Hnúkaþey vel að skila
í dýnamískri túlkun sinni.
Þetta voru fínir tónleikar. Hljóð-
færaleikarar Hnúkaþeys kunna sitt
fag, og gott betur: þeir kunna að
spila saman, – kunna að vera eitt í
músíkinni, og gefa af sér sem heild.
Tónlistarlífið hér hefur vaxið fyrir
það að eignast þennan ágæta hóp.
TÓNLIST
Dómkirkjan
Blásaraoktettinn Hnúkaþeyr lék verk eft-
ir Haydn, Arvo Pärt, Gordon Jacob og
Mozart. Oktettinn skipa óbóleikararnir
Eydís Franzdóttir og Peter Tompkins,
klarinettuleikararnir Ármann Helgason
og Rúnar Óskarsson, hornleikararnir
Anna Sigurbjörnsdóttir og Emil Friðfinns-
son og fagottleikararnir Darri Mikaels-
son og Kristín Mjöll Jakobsdóttir. Gesta-
leikari í verki Pärts var Frank Arnink
slagverksleikari.
Kammertónleikar
Bergþóra Jónsdóttir
SPRENGJUHÓTUN á flugvelli
kemur af stað keðjuverkun og
atburðarás sem áhorfendur fylgjast
með. Að lokum er það þó ekki hótun
hryðjuverkamanna heldur afbrýði-
semi og illa upp alið barn sem valda
mesta óskundanum. Þetta er í
stórum dráttum efni leikritsins
Terrorisma eftir bræðurna Oleg og
Vladimir Presnyakov sem frumsýnt
verður á nýja sviði Borgarleikhúss-
ins í kvöld.
Presnyakov-bræðurnir hafa notið
mikillar hylli bæði í heimalandi sínu
og á Bretlandi, en þar var verkið
fyrst sýnt í Royal Court-leikhúsinu í
London. Leikritið Terrorismi var
hins vegar frumsýnt í Moskvu árið
2002. Leikstjóri verksins hér er Stef-
án Jónsson.
„Þetta er rússneskt nútímaverk.
Það má segja að Royal Court-leik-
húsið hafi uppgötvað Presnyakov
bræðurna, og þar fór verkið fyrst á
fjalirnar utan Rússlands. Frá þeim
tíma hafa þeir orðið spútnikgæjar og
fleiri verk eftir þá fylgt í kjölfarið.“
Ofbeldið í hversdagsleikanum
Stefán segir að í verkinu fjalli
bræðurnir um terrorisma í hinu
smáa sem hinu stóra. Þeir segi okkur
að líta okkur nær, og að ekki sé nóg
að bæta böl með því að benda á ann-
að verra, heldur getum við haft meiri
áhrif á keðjuverkun ofbeldis sem
byrjar í frækorni óttans í einu hjarta
og smitast út frá einstaklingnum út
um allar jarðir í gegnum hin og þessi
hugmyndakerfi, hvort sem það eru
trúarbrögð, pólitík eða annað. „Það
er svo flott hvernig þeir setja þetta
allt í samhengi. Verkið er raunsæis-
legt og aðstæður mjög hversdags-
legar. Við sjáum vinnustað, heimili,
flugvöll, almenningsgarð, – og það er
venjulegt fólk sem verið er að fjalla
um. Mórallinn er að það sé ekki endi-
lega málið að benda á vondu kallana,
eins og Osama bin Laden; þeir
spyrja hvort við séum ekki öll svolítið
samsek. Vitum við ekki að það er bú-
ið að kveikja á gasinu? Það sem gerð-
ist fyrir þetta skefjalausa ofbeldi í
New York 11. september 2001; – var
það á einhvern hátt tengt utanrík-
isstefnu Bandaríkjanna? Voru þeir
búnir að hleypa gasinu á, án þess að
við gerðum nokkuð í því? Þetta er
dæmi um það sinnuleysi sem þeir eru
að ræða í verkinu.“
Stefán bendir á að að terrorismi sé
orð sem við notum helst í stóra sam-
henginu, – og tengjum við stór ill-
virki. „En hvað með heimilisofbeldi?
Alkóhólisma? Einelti? Heimilisföður
sem beitir konu sína og börn ofbeldi
og heldur öllu í helgreipum? Það má
alveg heimfæra skilgreininguna á
terrorisma upp á slíka hegðun. Og
hvað með þá sem horfa á slíkt án
þess að hafast að? Það er þetta sem
Presnyakov-bræðurnir eru að velta
fyrir sér. Í Koddamanninum sem
verið er að sýna í Þjóðleikhúsinu er
leikskáldið að velta fyrir sér ábyrgð
listamannsins, meðan í þessu verki
er verið að fjalla um ábyrgð – ekki
bara listamanna – heldur okkar allra,
á því að horfa upp á gasið leka. Í mín-
um huga er þetta ekki bara spurning
um að veldur sá á heldur, heldur er
þetta líka spurning um samfélags-
lega ábyrgð. Það er ekki sjálfsagt að
allir geti átt byssur, – og við eigum
að hafa skoðun á því. Það er ekki
hægt að gleyma sér í forheimskri
frjálshyggju hvað það snertir og að
það sé bara spurning um þroska
hvers og eins hvað hann gerir við þá
byssu. Við þurfum að hafa sam-
félagslega skoðun á því máli.“
Mitt hlutverk að hafa skoðun
Stefán segir það sama hversu
ópólitískir listamenn þykist vera,
þeir séu alltaf að taka afstöðu á ein-
hvern hátt með verkum sínum. „Ef
listamenn firra sig ábyrgð, þá er það
líka pólitísk yfirlýsing. Verkið er bor-
ið á borð fyrir almenning, og auðvit-
að er listamaðurinn alltaf að segja
eitthvað, – hversu meðvitaður sem
hann er um það. Mér finnst mitt
hlutverk vera að hafa skoðun, og láta
gott af mér leiða í hinu stóra og
smáa. Þess vegna er ég mér meðvit-
andi um það hvað ég vil segja með
uppsetningum mínum.“
Stefán segir að rússnesk leikritun
standi vel um þessar mundir. Rússar
standi sterkum fótum í leikritun og
hafi alltaf átt sína risa á því sviði. Ef-
laust hafi þó lægðin í kjölfar sam-
eftir Oleg og Vladimir Presn-
yakov.
Leikarar: Bergur Þór Ingólfs-
son, Edda Björg Eyjólfsdóttir,
Ellert A. Ingimundarson, Gunn-
ar Hansson, Hanna María
Karlsdóttir, Harpa Arnardóttir,
Ilmur Kristjánsdóttir, Katla
María Þorgeirsdóttir, Margrét
Helga Jóhannesdóttir, Ólafur
Egill Egilsson, Sveinn Geirsson
og Þór Tulinius.
Lýsing: Halldór Örn Óskarsson.
Hljóð: Ólafur Örn Thoroddsen.
Tónlist: Helgi Hauksson.
Hár og gervi: Guðrún
Þorvarðardóttir.
Búningar: Stefanía Adolfs-
dóttir.
Leikmynd: Börkur Jónsson.
Leikstjórn: Stefán Jónsson.
Terrorismi