Morgunblaðið - 15.04.2005, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. APRÍL 2005 37
UMRÆÐAN
Í SEINNI tíð hefur athygli beinst
nokkuð að svonefndum „geðrösk-
unum“ barna og unglinga. Eru þar
efst á blaði athyglisbrestur og at-
hyglisbrestur með ofvirkni, ADD og
ADHD.
Ljóst er að athyglisbrestur og of-
virkni eða einbeiting-
arskortur geta haft
veruleg áhrif á náms-
vinnu og námsárangur.
Ekki er óalgengt að
leitað sé bóta með
lyfjagjöfum og þá
gjarnan methylpheni-
date í einhverju formi;
rítalini eða forðatöfl-
unni concerta.
Áður en farið er að
líta á börn, sem kölluð
eru ofvirk og börn sem
sögð eru með athygl-
isbrest, sem „sjúk-
linga“ með „geðrask-
anir“, sjúklinga sem þurfi á
lyflækningum að halda, má vera að
huga mætti að ýmsu í aðbúð þeirra
og atlæti.
Eitt af því sem líta mætti á er
mataræði þeirra og möguleg áhrif
þess, sem þau láta ofan í sig, á líðan,
einbeitingu og námsárangur.
Á árunum 1979–1983 var gerð
merkileg rannsókn á áhrifum mat-
aræðis á námsárangur í grunn-
skólum New York-borgar.
Niðurstöður rannsóknarinnar
virðast hafa verið vel varðveittar og
þeim lítt flíkað.
Rannsóknin náði til 803 skóla og
var fjöldi nemenda ein milljón. Í
rannsókninni var byggt á kenn-
ingum Benjamin Feingold um mat-
aræði og áhrif þess á vöxt, viðgang
og líðan. Rannsóknin tók til mötu-
neytanna eingöngu en nesti nem-
enda sem ekki notuðu mötuneyti var
óbreytt.
Á fjögurra ára tímabili voru lit-
arefni, bragðefni og rotvarnarefni
eins og BHA og BHT fjarlægð úr
matnum og mjög dregið úr sykurn-
otkun.
Til þess að meta áhrifin af breyttu
mataræði á námsárangur tóku allir
nemendur ákveðin próf (California
Achievement Test, CAT), árlega í
þrjú ár áður en til breytinganna
kom og öll fjögur árin á meðan á
rannsókninni stóð.
Niðurstöður rannsóknarinnar
voru birtar í ritinu „The Int-
ernational Journal of Biosocial
Research“ 1986, í greininni „The
Impact of a Low Food Additive and
Sucrose Diet on Academic Perform-
ance in 803 New York Public
Schools“.
Niðurstöðurnar eru
sláandi. Á síðasta prófi
á „gamla“ fæðinu 1979
er meðalskor milljón
nemenda í þessum 803
skólum 39 stig af 100,
en eftir ár á „nýja“
fæðinu hækkar með-
alskor á prófinu 1980
upp í 47 stig af 100, eða
um 20%.
Á öðru ári hækkar
meðalskor upp í 51 stig
af 100 en á þriðja ári
rannsóknarinnar var
skipt yfir á „gamla“
fæðið til eins árs og
það ár var engin mælanleg framför,
1982 er meðalskor aftur 51 stig af
100.
Á fjórða ári er aftur skipt yfir í
„nýja“ fæðið og á prófunum 1983 er
meðalskor komið upp í 55 stig af
100.
Á árunum 1979–1983 hækkaði því
meðalárangur nemendanna í skólum
New York borgar á CAT-prófinu úr
39 stigum af 100 upp í 55 stig eða
alls um 41%.
Þá kom það fram, að við upphaf
breytinganna var árangur 124 þús-
und nemenda tveimur árum eða
meira undir aldurssvarandi árangri
en við lok rannsóknar voru aðeins 49
þúsund í þessum hópi, eða um 60%
færri!
Það vakti einnig athygli, að fyrir
breytinguna á mataræðinu sýndi
það sig að eftir því sem færri nem-
endur borðuðu í mötuneytinu þeim
mun betur kom skólinn út í sam-
ræmdu prófunum, (CAT).
Eftir breytinguna kom í ljós, að
eftir því sem fleiri borðuðu í mötu-
neyti hvers skóla, þeim mun meiri
urðu framfarir skólans á prófunum.
Þótt þessi rannsókn sé gerð í
bandarískri stórborg má ætla að
svipuð áhrif hafi óholl fæða á börn
og unglinga í dvergríkjum og jafnvel
dreifbýli þeirra.
Umrædd rannsókn er orðin nokk-
uð gömul en ég efa það stórlega að
mataræði barna og unglinga hafi
batnað til muna á þeim tíma sem lið-
inn er, fremur að við vaxandi óholl-
ustu matar hafi bæst kyrrsetur og
aukakíló.
Ég óttast að skólamötuneytin og
skólasjoppurnar séu að minnsta
kosti dottandi á verðinum og æ fleiri
máltíðir fjölda barna og unglinga
séu óhollir skyndibitar ofhlaðnir
aukaefnum, óhollri fitu og sykri.
Eðlilegt væri að skólar sýndu hér
gott fordæmi og komið verði á fót
mötuneytum með vistlegum mat-
stofum við alla skóla landsins. Vand-
að verði til skólamáltíða og standi
hollur og góður matur öllum nem-
endum til boða.
Við matargerð verði sneitt hjá
óhollum aukaefnum og sykurneysla
verði takmörkuð.
Ef marka má umrædda rannsókn
mætti þannig bæta líðan, hegðun og
árangur í námi og starfi.
Með bættri líðan og hegðun barna
og unglinga gæfust væntanlega
færri tilefni til að stimpla þau „geð-
röskuð“ og setja þau á örvandi geð-
lyf sem enginn veit hverjar afleið-
ingar geta haft.
Hér er drepið á áhrif mataræðis á
líðan, hegðun og námsárangur. Að
fleiru má hyggja áður en kemur að
sjúkdómsgreiningu og lyfjagjöf.
Öll aðbúð barna og unglinga getur
skipt sköpum, – næring, hvíld, fé-
lagslegt umhverfi, tilfinningaleg
tengsl – því svo sem líðan ræður at-
höfnum geta og dáðir breytt líðan.
Má í því sambandi benda á nýleg-
ar rannsóknir á áhrifum hreyfingar
á andlega líðan.
Matur er mannsins megin
Sturla Kristjánsson fjallar
um hugsanleg áhrif mataræðis
á líðan, „raskanir“ og náms-
árangur
’Eðlilegt væri að skólarsýndu hér gott fordæmi
og komið verði á fót
mötuneytum með vist-
legum matstofum við
alla skóla landsins.‘
Sturla
Kristjánsson
Höfundur er kennari, sálfræðingur og
Davis® leiðbeinandi og rekur LES.IS
Námsþjónustu. www.les.is
Bílgreinasambandið
Aðalfundur BGS verður haldinn á
Hótel Loftleiðum laugardaginn 16. apríl nk.
Kl. 09.00 Fundarsetning: Erna Gísladóttir, formaður BGS.
Kl. 09.15 - 10.00 Erindi: Ingólfur Bender hjá Íslandsbanka
„Góðæri í efnahagsmálum og bílgreininni
- er toppnum náð?“
Eyþór Eðvarðsson, MA vinnusálfræði
„Framúrskarandi þjónustufyrirtæki“
Kl. 10.00 - 10.45 Aðalfundur.
Dagskrá
Venjuleg aðalfundarstörf.
Kl. 10.45 - 11.00 Kaffihlé.
Kl. 11.00 - 12.30 Sérgreinafundir:
Verkstæðafundur
1. Staðlar BGS - viðurkennd verkstæði.
2. Menntamál.
3. Sölumál.
Bílamálarar og bifreiðasmiðir
1. Cabas - staða - breytingar - fræðsla.
2. Umhverfi verkstæða í dag.
a) Kröfur bílaframleiðanda.
b) Nýjungar í tækjum.
c) Menntun.
d) Umhverfiskröfur.
3. Vottun réttingaverkstæða - endurskoðun.
4. Meistaranám.
Bifreiðainnflytjendur
1. Bílasala - horfur í bílainnflutningi.
2. Birting raunverða - nýr bílavefur.
3. Vörugjöld á ökutæki - undanþágur - einföldun.
4. Önnur mál.
a) Olíugjald - reglur - eftirlit.
b) Framkvæmd BER reglna.
c) XML upplýsingar úr ökutækjaskrá.
Smurstöðvar
1. Gæðaátak á smurstöðvum.
a) Endurskoðun.
b) Eftirlit.
2. Upplýsingar og fræðsla.
3. Ábyrgð - þjónustukaup.
Varahlutasalar
1. Menntun varahlutasala.
2. Cabas kerfið.
3. Ábyrgðir - kaupalög.
4. Önnur mál.
a) XML upplýsingar.
b) Vörugjöld á varahluti - öryggisbúnaður
c) Upplýsingar - hættulegar vörur - geymsla.
Stjórn BGS.
Erna
Gísladóttir
Ingólfur
Bender
Eyþór
Eðvarðsson
AÐALFUNDUR
Aðalfundur Lífeyrissjóðs verkfræðinga
verður haldinn á Grand Hótel Reykjavík,
Sigtúni 38, föstudaginn 29. apríl 2005 kl. 17.15.
Fundarefni:
1. Skýrsla stjórnar.
2. Reikningsskil.
3. Fjárfestingarstefna.
4. Lífeyrisuppgjör pr. 31.12. 2004
- skýrsla tryggingafræðings sjóðsins.
5. Stjórnarlaun.
6. Breytingar á samþykktum.
7. Kosning tveggja manna í stjórn og eins til vara.
8. Kosning endurskoðanda og tveggja
skoðunarmanna.
9. Önnur mál.
Endurskoðaðir og undirritaðir reikningar sjóðsins, ásamt
skýrslu tryggingafræðings, munu liggja frammi á skrifstofu
sjóðsins viku fyrir aðalfund, sjóðfélögum til sýnis.
Ársreikning má einnig nálgast á heimasíðu sjóðsins
www.lifsverk.is .
Reykjavík, 14. apríl 2005.
Stjórnin.