Morgunblaðið - 15.04.2005, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 15. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
É
g elska konuna mína,
hef alltaf haft dálæti
á konum og tel þær
skynsamlegri og
fremri okkur karl-
mönnum á mörgum sviðum. Um-
ræða um jafnréttismál getur hins
vegar oft á tíðum farið afskaplega
mikið í taugarnar á mér. Ekki
vegna þess að ég sé andvígur jafn-
rétti kynjanna, síður en svo. Hver
getur verið á móti því að kynin búi
hvarvetna við sömu aðstæður og
kjör? Vonandi enginn.
Það sem fer í taugarnar á mér er
sífelldur samanburður og jöfnuður
á konum og körlum og þau sjón-
armið að konur verði að standa
jafnfætis körlum á ÖLLUM svið-
um og helst mun framar. Að koma
þurfi konum í allar stjórn-
unarstöður og forystuhlutverk,
hvort sem það eru fyrirtæki,
stjórnmálaflokkar eða annars kon-
ar félagasamtök. Ég tel það ekki
vera málstað kvenna til fram-
dráttar að ráða eigi konur í ein-
hverjar stöður bara af því að þær
eru konur. Við eigum að meta fólk
út frá þeirra eigin hæfni og verð-
leikum, ekki eingöngu út frá kyn-
ferði. Annars erum við að tala um
misrétti, ekki jafnrétti.
Það gleymist gjarnan í um-
ræðunni, allt að því meðvitað af
sumum, að karl og kona eru ólík af
guði gerð, bæði andlega og lík-
amlega. Af þeim einföldu ástæðum
henta t.d. sum störf betur konum
en körlum, og öfugt. Sem betur fer
eru þó flest störf þannig að kynin
standa fullkomlega jöfn að vígi.
Persónulega finnst mér þó t.d. her-
mennska og sjómennska eiga bet-
ur við karla en konur en það getur
vel verið vitleysa hjá mér. Ég tel
konur t.d. hafa meira fjármálavit
en karlar, enda eru þær æ meira
að hasla sér völl í viðskiptalífinu.
Þegar viðlíka viðhorf eru höfð
uppi vill allt vitlaust verða og ef-
laust eru t.d. femínistar nú þegar
orðnir brjálaðir við lestur þessa
pistils. Hef ég sjálfsagt þegar
fengið stimpilinn „argasta karl-
remba“ með viðhorf aftan úr forn-
öld, lituð af fordómum og fáfræði.
Ég læt mig samt hafa það, við karl-
menn gerum alltof lítið af því að tjá
okkur um þessi mál, jafnvel hinir
„mjúku“ eins og ég tel mig vera.
Til hvers er verið að steypa öllu
fólki í sama mót? Af hverju leyfum
við ekki kvenleika og karlmennsku
að þrífast á eigin forsendum, án
þess að verið sé að þrýsta kynj-
unum út í eitthvað sem þau ekki
vilja eða ráða ekki við? Leyfum
konum að vera konur og körlum að
vera karlar.
Vonandi eru allir sammála því
að gríðarleg breyting til batnaðar
hefur orðið í jafnréttismálum á
undanförnum tveimur áratugum.
Konum hefur fjölgað í mörgum
starfsstéttum, menntun þeirra hef-
ur stóraukist og smátt og smátt
verða þær meira áberandi í stjórn-
unarstöðum. Hvert „vígi“ karl-
manna eftir öðru hefur verið að
falla, nú síðast staða rektors Há-
skóla Íslands, og þau eiga fleiri eft-
ir að falla.
Jafnréttisbaráttan hefur einnig
skilað sér inn á heimilin. Þannig
þótti áður fyrr fásinna að feður
væru viðstaddir fæðingu barna
sinna. Í dag þykir það hinn eðlileg-
asti hlutur. Daginn sem ég kom í
heiminn fyrir bráðum 38 árum var
faðir minn í steypuvinnu. Það varð
að koma steypunni í mótin á rétt-
um tíma! Sá litli hlyti að skila sér,
sem og hann gerði án teljandi
vandræða ef mér hefur verið sagt
satt og rétt frá!
Nú er enginn faðir maður með
mönnum nema hann sé viðstaddur
fæðingu og er það í sjálfu sér hið
besta mál. Reyndar situr alltaf
svolítið í mér viðtal sem ég tók fyr-
ir fáum árum við ljósmóður sem
stóð þá á sjötugu og var að hætta
eftir áratugalöng störf. Sagðist
hún vera algjörlega andvíg því að
feður væru viðstaddir fæðingu
barna sinna, þeir hefðu bara trufl-
andi áhrif á móðurina og samskipti
hennar við ljósmóðurina.
Ég hef orðið var við álíka sjón-
armið margra kvenna af þessari
kynslóð, sem skilur ekkert í yngri
kynsystrum sínum og þeirra hörðu
baráttu fyrir auknu jafnrétti.
Finnst þeim þá sem konum beri að
gæta bús og barna á meðan karlar
eigi að vera fyrirvinnan. Eru þessi
sjónarmið sem betur fer hverfandi.
Svo eru líka aðrar eldri konur sem
öfunda hinar yngri fyrir þá aðstoð
sem þær fá frá sambýlismönnum
sínum og eiginmönnum. Þannig
gleymi ég ekki svipnum á tveimur
eldri konum, fyrrum nágrönnum
mínum, sem komu að mér í sam-
eiginlegu þvottahúsi að taka út úr
þvottavél og hengja tauið upp til
þerris. „Hugsaðu þér, ef við hefð-
um nú átt svona karlmenn,“ sagði
önnur þeirra með í senn aðdáun og
eftirsjá á svip.
Annað lítið atvik situr í mér,
svipaðs eðlis, eða þegar eldri og
miðaldra konur, samhliða mér á
fjölskyldusamkomu, furðuðu sig á
því að ég væri að skipta á litlu dótt-
ur minni, þá nokkurra vikna gam-
alli. Allt eru þetta atvik sem sýna
og sanna að tímarnir hafa gjör-
breyst en í jafnréttisbaráttunni
verðum við að halda sönsum, hvort
sem það eru karlrembur, femínist-
ar eða aðrir. Öfgakennd viðhorf
eru baráttunni ekki til góðs. En við
karlmenn mættum láta meira
heyra í okkur um jafnréttismál.
Vaknið, áður en það verður um
seinan!
Ps. Ég hef oft spáð í af hverju
við tölum um móðurmál, móðurfé-
lög eða dótturfélög. Af hverju ekki
föðurmál, föðurfélög eða sonar-
félög? Móðurland mun þó senni-
lega aldrei koma í stað föðurlands-
ins góða…
Vaknið,
karlmenn!
Til hvers er verið að steypa öllu fólki
í sama mót? Af hverju leyfum við
ekki kvenleika og karlmennsku að
þrífast á eigin forsendum, án þess að
verið sé að þrýsta kynjunum út í
eitthvað sem þau ekki vilja eða ráða
ekki við? Leyfum konum að vera
konur og körlum að vera karlar.
VIÐHORF
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
FLEST okkar telja trú á hið
góða fagra og það að vera góður
sé göfugt. Vandamáli skýtur hins
vegar upp kollinum þegar við ætl-
um að skilgreina hið góða. Gera
verður þá greinarmun á hinu ein-
staka og hinu almenna. En rétt
eins og flestir telja listir vera af
hinu góða, er langur
vegur frá að menn
séu sammála um hvað
sé list og hverjir séu
listamenn.
Útkoman er, að
það sem einn telur
gott sér annar
vont
Ég er til dæmis af-
ar ósammála „sjálf-
stætt starfandi fræði-
manni“ sem mærði
frétta- og blaðamenn
á síðum Morgunblaðs-
ins nýlega. Tel óhæft
að stétt manna sé upphafin á
þennan einfeldningslega hátt. Ég
get tekið sem dæmi að þótt mér
sé ekkert illt kunnugt um kollega
mína, er fjarri mér að telja þá
engla á rósbleiku skýi. Engin stétt
er annarri göfugri. Fréttamenn
eru eins og við hin, munurinn er
sá að vegna návistar okkar við þá
kynnumst við þeim stundum betur
en við kærum okkur um. Sumir
þeirra telja sig nefnilega þurfa að
neyða einkaskoðunum sínum upp
á okkur, sem sjá um að fylla
launaumslag þeirra. Lái mér ein-
hver þótt ég spyrni við fótum.
Hvað manninum gekk til með
þessari hjartnæmu hugvekju skal
ósagt látið, en sem neytandi
fréttaþjónustu hentar mér betur
að fá staðreyndir, með og á móti
og draga mínar eigin ályktanir,
heldur en að þiggja pólitískar
fréttaskýringar manna sem telja
sig hafa höndlað sannleikann í
svart-hvítum heimi. Dæmin eru
ótæmandi, en ég tel mig ekki vera
að rægja starfstétt fréttamanna
þótt ég staldri við nokkur atriði
sem tengjast texta fræðimannsins
og hann telur sýna að þeir liggi
undir ósanngjörnu ámæli fyrir.
Fyrir nokkru var útnefning Paul
Wolfowitz í bankastjórastól Al-
þjóðabankans rædd í fréttaskýr-
ingarþættinum Spegillinn. Aldrei
þessu vant var boðið upp á tvö
sjónarhorn á manninn. Mig rak í
rogastans. Ég minnist þess ekki
að um Wolfowitz hafi áður verið
fjallað í fjölmiðlum á jákvæðan
hátt. Bjóst jafnvel við að hann
væri einhvers konar óargadýr með
blóðugar vígtennur og skott.
Þannig hefur umræðan verið.
Svona viðtal hefði ekki verið tekið
í þessum þætti fyrir nokkrum
mánuðum. Vonandi
eru það vorvindarnir
sem fara nú um Mið-
Austurlönd sem eru
kveikjan að þessum
sinnaskiptum, frekar
en að þeir séu bara
að reyna að má af sér
hlutdrægnistimpilinn,
nú í aðdraganda
fréttastjóraskipta.
Það væri hlálegt ef ís-
lenskir frétta- og dag-
skrármenn yrðu síð-
astir til að spyrja sig,
hvort George W.
Bush hafi kannski
haft rétt fyrir sér þegar upp er
staðið.
Hinn sjálfstæði fræðimaður seg-
ir það hlutverk fréttamanna að
standa vörð um lýðræðið þegar
stjórnmálamenn bregðast því. Það
er rétt, en ég vil bæta því við að
það er hlutverk okkar allra og
ekki bara gagnvart stjórn-
málamönnum. Hysterían í kring-
um fjölmiðlafrumvarpið hafði ekk-
ert með lýðræðisbaráttu að gera.
Hún var vopn í hagsmunabaráttu
þar sem fjölmiðlamenn misnotuðu
gróflega aðstöðu sína. Hysterían
hefur verið notuð sem baráttutæki
nú um nokkurt skeið. Fyrst prufu-
keyrð í Speglinum með aðstoð
nokkurra fréttamanna á frétta-
stofu útvarpsins snemma árs 2002,
þegar þjóðin var alin á gyð-
ingahatri sem rekja mátti beint í
frönsku pressuna. Þvílíkur spuni
var settur á svið að óhug setti að
manni. Svo langt var gengið að
þjóðkirkjan var orðin þátttakandi í
ruglinu og þurfti fréttamaður á
Stöð 2 að benda biskupi Íslands á
óhæfuna. Þar kom fréttamaður til
bjargar, en ekki vegna misviturra
stjórnmálamanna heldur vegna
dómgreindarlausra fréttamanna.
Þegar herferðinni gegn gyðingum
slotaði reyndist auðvelt að plægja
akur kjósenda fyrir sveit-
arstjórnakosningarnar og síðan
hefur þeim verið haldið á tánum.
Nú er svo komið að hysterían hef-
ur bitið í skottið á sér og frétta-
stofa RÚV í uppnámi af því að
fréttamenn fá ekki að velja sér yf-
irmann sjálfir.
Ég get ekki séð að fjölmiðla-
menn komi sérlega vel frá Hann-
esarmálinu. Sýnist reyndar að þar
hafi dagskrár- og fréttamenn enn
einu sinni misnotað aðstöðu sína.
Átta mig ekki á að það geti talist
til dyggða að ráðast á mann sem
staddur er í fleiri þúsund kíló-
metra fjarlægð og lumbra á hon-
um vikum saman án þess að hann
geti borið hönd fyrir höfuð sér. Og
út af hverju? Voru þessar gæsa-
lappir svona stórt mál í augum
þeirra? Eigum við ekki bara að
viðurkenna að þetta var trúar-
bragðastríð. Í augum þeirra sem
hæst létu á hátíð ljóssins það árið,
var það vanhelgun guðdómsins
sem Hannes hafði gert sig sekan
um.
Hver skyldu laun „sófistanna“
hafa verið í þessu máli?
Þótt ég andmæli hér þessari til-
raun fræðimannsins til að upp-
hefja á æðra plan einstaklinga af
holdi og blóði má ekki taka það
sem svo að ég sé á móti frétta- og
blaðamönnum. Flestir vanda vel
til verka. En umburðarlyndi gagn-
vart yfirgangi á ekki að líða. Grein
hins „sjálfstæða“ verður því að
teljast misviturt innlegg í lýðræð-
isumræðuna. Það er nefnilega ekki
það sama að vilja trúa einhverju
og að það sé satt. Formaður
blaðamannafélagsins brenndi sig
illilega á þessu fyrr í vetur. Hann
varð maður að meiru að horfast í
augu við að kapp hans var meira
en forsjá.
Af göfugum frétta-
mönnum og afskiptasöm-
um neytendum
Ragnhildur Kolka
fjallar um fréttamenn ’Þótt ég andmæli hérþessari tilraun fræði-
mannsins til að upphefja
á æðra plan einstaklinga
af holdi og blóði má ekki
taka það sem svo að ég
sé á móti frétta- og
blaðamönnum.‘
Ragnhildur
Kolka
Höfundur er meinatæknir.
BIRTING – hátíð ungs fólks á Ak-
ureyri – var sett að við-
stöddu fjölmenni í Ket-
ilhúsinu sl. laugardag.
Við setninguna voru
flutt tónlistaratriði og
sýnd brot úr söng-
leiknum Rígnum sem er
samstarfsverkefni VMA
og MA. Um er að ræða
vikuhátíð sem endar
með Söngkeppni fram-
haldsskólanna.
Birting er sameig-
inlegt átak ungs fólks á
Akureyri sem hefur svo
sannarlega sýnt að það
er mikill kraftur, jákvæðni og vilji
fyrir hendi hjá þessari kynslóð. Há-
tíðin á það sannarlega skilið að fjöl-
miðlar landsins fjalli um það hversu
skemmtilegt og uppbyggilegt starf
fer þar fram. Með Birtingu er ungt
fólk að breyta neikvæðri ímynd með
því að gera það jákvæða starf sem
það stundar sýnilegt. Vonandi verða
landsmönnum öllum fluttar af því
fréttir hvers ungt fólk er megnugt.
Á dagskránni er t.d. stórgóður rokk-
söngleikur, myndlista- og ljós-
myndasýningar og
ungir tónlistarmenn
leika ýmiss konar tón-
list, allt frá sígildri til
þungarokks. Há-
punkturinn er svo ef
til vill sjálf Söng-
keppni framhaldsskól-
anna en á hana flykkj-
ast framhalds-
skólanemar af öllu
landinu til að
skemmta sér saman í
sátt og samlyndi sér
til sóma. Dagskrá
Birtingar í heild er
m.a. hægt að nálgast á heimasíðu
Akureyrarbæjar, www.akureyri.is,
og einnig á síðu hátíðarinnar,
www.birting.is.
Ég vil sérstaklega benda á þetta
góða framtak þar sem stundum
gleymist að lofa og virða það sem vel
er gert og öll umræðan snýst um það
sem miður fer. Það er ánægjulegt að
verða vitni að framkvæmd sem þess-
ari og hún ber þess vitni að æska
landsins á skilið mikið hrós fyrir alla
þá góðu hluti sem hún stendur fyrir.
Ég óska framkvæmdastjórn Birt-
ingar til hamingju með glæsilega há-
tíð. Þið eruð að vinna virkilega gott
starf. Akureyringar og aðrir lands-
menn, höfum það hugfast þegar við
horfum á söngvakeppnina nk. laug-
ardagskvöld.
Bjart er yfir Akureyri
Kristján Þór Júlíusson
fjallar um samtök ungs
fólks á Akureyri ’Birting er sameigin-legt átak ungs fólks á
Akureyri sem hefur svo
sannarlega sýnt að það
er mikill kraftur, já-
kvæðni og vilji fyrir
hendi hjá þessari kyn-
slóð.‘
Kristján Þór Júlíusson
Höfundur er bæjarstjóri á Akureyri.