Fréttablaðið - 13.12.2006, Blaðsíða 28

28 13. desember 2006 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
frá degi til dags
ÚtgáfUfÉlag: 365
ritstJÓrar: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson aÐstOÐarritstJÓrar: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir frÉttastJÓrar:
Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason fUlltrÚar ritstJÓra: Björgvin Guðmundsson og Páll
Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og
þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér
rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
UmræÐan
Ástæður þess að Hydro hætti við þátt-
töku í Reyðarálsverkefninu árið 2002
Frá því að við opnuðum skrifstofu okkar í Reykjavík í haust hef ég orðið var við að
enn eru uppi ranghugmyndir um ástæður þess
að Hydro dró sig út úr Reyðarálsverkefninu á
Reyðarfirði árið 2002. Helsti misskilningurinn
er kannski sá að Hydro hafi verið mótfallið
virkjuninni við Kárahnjúka sem Landsvirkjun
ætlaði að reisa og Hydro hafi hafnað þátttöku í verk-
efninu vegna mögulegrar neikvæðrar umræðu um
raforkuverið. Þetta er rangt.
Hydro hefur frá 1999 verið með í Dow Jones
Sustainability Index á hlutabréfamarkaðnum í New
York sem árlega metur hvaða fyrirtæki eru í fremstu
röð á sviði „sjálfbærrar þróunar“. Árið 2006 varð
Hydro í efsta sæti í öllum flokkum áliðnaðar. Það er
meðal annars því að þakka að í öllum verkefnum sem
Hydro tekur þátt í aflar fyrirtækið sér utanaðkomandi
faglegrar sérþekkingar, bæði til þess að meta umhverf-
isáhrif og hvort hægt er að ábyrgjast alla þætti hvers
verkefnis í ljósi þess sem kallað er sjálfbær þróun.
Þegar álver er byggt nær þetta mat þar af leiðandi
bæði til verksmiðjunnar sjálfrar sem og tilheyrandi
virkjunarframkvæmda.
Þannig var einnig staðið að málum í Reyðarálsverk-
efninu. Þar nýttum við okkur þjónustu alþjóðlega við-
urkennds sérfræðings með víðtæka reynslu af alþjóð-
legum verkefnum, sem sum hver höfðu verið
mjög umdeild. Í ljósi ráðlegginga þessa sér-
fræðings hvatti Hydro á sínum tíma til þess að
aðallón orkuversins yrði flutt frá Eyjabökkum
að Kárahnjúkum vegna hins mikla umhverfis-
gildis Eyjabakkanna. Það var hins vegar niður-
staða okkar, eftir að hafa vegið og metið fyrir-
liggjandi gögn, þ.á m. hið ítarlega umhverfismat
sem íslenskir sérfræðingar unnu, að virkjunin
sem nú er verið að reisa með miðlunarlóni við
Kárahnjúka væri ásættanlegur kostur.
Helsta ástæða þess að Hydro hætti við þátt-
töku í Reyðarálsverkefninu var sú að fyrirtækið stóð á
þeim tíma andspænis tveimur umfangsmiklum fjár-
festingarverkefnum á sviði áliðnaðar og hafði ekki
fjárhagslegt bolmagn til þess að framkvæma þau sam-
tímis. Hydro tók þá ákvörðun að kaupa þýska fyrir-
tækið VAW sem meðal annars færði Hydro aukna
framleiðslugetu í álvinnslu í Þýskalandi, Ástralíu og
Kanada, auk fjölbreyttra úrvinnslufyrirtækja á áli.
Þetta leiddi til þess að Hydro ákvað að fresta fram-
kvæmd Reyðarálsverkefnisins. Við urðum hins vegar
að sætta okkur við að íslensk yfirvöld voru ekki sam-
þykk þeirri frestun. Verkefnið var selt Alcoa, sem í
samstarfi við Landsvirkjun, er nú um það bil að ljúka
framkvæmdum við álversverkefnið á Austurlandi,
nokkurn veginn á sama tíma og upphaflegar áætlanir
Hydro gerðu ráð fyrir.
Höfundur er framkvæmdastjóri Norður-Atlants-
hafsskrifstofu Hydro Aluminium.
Forsendur Hydro
Þ
að hefði mátt standa betur að sölu á hlut ríkisins í
Íslenskum aðalverktökum árið 2003 samkvæmt frétta-
flutningi Fréttablaðsins undanfarna daga.
Trésmiðja Snorra Hjaltasonar hf. og JB bygginga-
félag ehf. hafa kært íslenska ríkið fyrir framkvæmd
sölunnar og telja að óeðlilega hafi verið að henni staðið. Mikil-
vægt er að þessi fyrirtæki leiti réttar síns svo að hægt sé að fá
úr því skorið hvort ásakanir þeirra eiga við rök að styðjast. Það
er brýnt hagsmunamál að vinna faglega að sölu ríkisfyrirtækja
og koma þannig í veg fyrir tortryggni í garð einkavæðingar.
Það sem forsvarsmenn Tresmiðju Snorra Hjaltasonar og
JB byggingarfélags gagnrýna meðal annars er aðkoma hóps
starfsmanna ÍAV að söluferlinu, sem jafnframt vildu kaupa hlut
ríkisins. Þeir hafi haft aðgang að upplýsingum sem ekki voru
öðrum tiltækar. Jafnframt hafi tengsl aðila, sem annaðhvort
unnu að útboðinu eða vildu kaupa hlut ríkisins, að fyrirtækinu
eða innbyrðis verið óeðlileg. Á það við um eigendur ÍAV í hópi
bjóðenda, stjórnendur félagsins, Landsbankann sem var upphaf-
lega umsjónaraðili útboðsins og Jón Sveinsson sem sat í fram-
kvæmdanefnd um einkavæðingu.
Niðurstaðan var sú að selja hlutinn hópi starfsmanna þrátt
fyrir að áhöld voru um hvort þeirra tilboð taldist gilt samkvæmt
mati Verðbréfastofunnar. Höfðu þeir fyrirvara á tilboði sínu
sem ekki var gert ráð fyrir í útboðsgögnum.
Einkavæðing ríkisfyrirtækja hefur í flestum tilfellum geng-
ið vel undanfarinn áratug en nauðsynlegt að ræða opinskátt um
það sem fer úrskeiðis. Öðruvísi lærum við ekki af reynslunni.
Það var til dæmis gagnlegt að lesa ítarlega úttekt Sigríðar
Daggar Auðunsdóttir í Fréttablaðinu í maí 2005 um söluferli
Landsbankans og Búnaðarbankans. Í þeim skrifum var leitt í
ljós að önnur sjónarmið, en að hámarka söluverð bankanna, réð
för. Það virtist skipta forystumenn stjórnarflokkanna meira
máli hverjir keyptu bankanna en að hámarka söluhagnaðinn.
Þessi umfjöllun og önnur, til dæmis í kjölfar sölu á Sements-
verksmiðju ríkisins, ýtti undir fagleg vinnubrögð við söluna á
Landssíma Íslands á síðasta ári.
Allt söluferli Landssímans var fyrir opnum tjöldum og lögð
var áhersla á gagnsæ vinnubrögð. Fjárfestar stóðu jafnfætis
þegar kom að öflun upplýsinga um fyrirtækið og allar forsendur
lágu fyrir áður en tilboðin voru opnuð í viðurvist bjóðenda og
fréttamanna. Að uppfylltum fyrirfram skilgreindum skilyrðum
fékk hæstbjóðandi að kaupa Símann. Verðið er líka sá hlutlægi
mælikvarði sem á að ráða sölu ríkisfyrirtækja.
Sérfræðingur frá Morgan Stanley sagði að þessi umfangs-
mesta einkavæðing Íslandssögunnar væri skólabókardæmi um
hvernig standa ætti að sölu ríkisfyrirtækja.
Einkavæðingin hefur leyst áður óþekktan kraft úr læðingi í
íslensku samfélagi sem allur almenningur nýtur góðs af í dag.
Mikilvægt er að vanda vel til verka svo að tortryggni almenn-
ings skjóti ekki rótum. Það verður að ríkja almenn sátt um sölu
ríkisfyrirtækja þegar ráðist verður í næsta stóra verkefni,
einkavæðingu Landsvirkjunar.
Einkavæðing hefur haft jákvæð áhrif:
Hnökrar á sölu
ríkisfyrirtækja
bJörgvin gUÐmUndssOn skrifar
Það er hverjum manni á Íslandi ljóst, að á Íslandi, og sérstak-
lega í Norðvesturkjördæmi, er það
vænlegt til árangurs í atkvæða-
veiðum að styðja með ráðum og
dáð hvalveiðar í atvinnuskyni.
Jafnljóst er það þeim, sem
eitthvað þekkja til í pólitík t.d. í
Bandaríkjunum eða Bretlandi, að
þar yrði það hverjum stjórnmála-
manni pólitískur banabiti að lýsa
yfir stuðningi við hvalveiðar (þótt
með þeim rökum væri, að þær
væru stundaðar með sjálfbærum
og ábyrgum hætti). Á þau rök
væri einfaldlega ekki hlustað
fremur en gerði forfaðir vor, Jón
Loftsson forðum, er hann tryggði
sér sess í Íslandssögunni með
þeim ummælum sínum að heyra
mætti hann erkibiskups boðskap
en væri ráðinn í að hafa hann að
engu!
Á nákvæmlega sama hátt og
almenningsálitið á Íslandi er
eindregið fylgjandi hvalveiðum, er
almenningsálitið í öðrum löndum
mótfallið þeim, og samtök
umhverfissinna eiga auðvelt með
að vekja þá andstöðu til virkra
mótmæla, hvort sem er til þess að
sniðganga íslenskar vörur í
stórmörkuðum eða sérvöldum
matgæðingaverslunum eða til þess
að krefjast þess af stjórnmála-
mönnum sínum og yfirvöldum að
þau komi á og framfylgi almennu
viðskiptabanni á Ísland og allt sem
íslenskt er.
Öllum sem fylgst hafa með
fundum Alþjóðahvalveiðiráðsins er
ljóst að þar eru rök löngu hætt að
skipta máli. Þýðingarlaust er að
skírskota til stofnsamþykkta
ráðsins um að hlutverk þess sé að
skipuleggja hvalveiðar og hafa
eftirlit með þeim innan ramma
vísindalegrar þekkingar – meiri-
hlutinn heldur áfram að ganga
þvert gegn stofnsáttmálanum og
halda fram alfriðun hvala, hvar-
vetna og ævinlega. Sérstaklega
hafa fulltrúar Bandaríkjanna á
þeim vettvangi verið ómyrkir í
máli um að þeir kæri sig kollótta
um allar álitsgerðir vísindamanna
og rök. Þeir muni líta á það sem
hlutverk sitt að tryggja um aldur
og ævi friðun hvala að öllu öðru
leyti en að leyfa nokkrum hópum
frumbyggja að veiða einhverja
örfáa hvali árlega samkvæmt
hefðum ættbálks síns.
Auk Alþjóðahvalveiðiráðsins
heyra hvalveiðar undir CITES
(Samtökin um alþjóðaviðskipti með
afurðir af tegundum í útrýmingar-
hættu). Hlutverk Cites er að skrá
slíkar tegundir og koma í veg fyrir
hvers konar alþjóðleg viðskipti með
afurðir af þeim. Samkvæmt
núverandi listum gildir 0-kvóti um
afurðir af hvölum og Cites
viðurkennir bann Alþjóðahvalveiði-
ráðsins við hvalveiðum og lítur svo
á að hvers konar viðleitni til að
versla með hvalafurðir miði að því
að grafa undan friðun hvala. En
hver framfylgir þessum boðum og
bönnum? Það er hér sem Bandarík-
in koma inn í málið.
Bandarísk yfirvöld draga
yfirleitt lappirnar í umhverfismál-
um hvers konar. Eins og til að vega
á móti því illa orði sem af þeim fer
á því sviði, hafa þau hins vegar
beitt sér af öllu afli (og gegn öllum
rökum) fyrir alfriðun hvala um
allan heim. Með lagaviðaukum við
fiskveiðalög Bandaríkjanna (Pelly
amendment, Packwood-Magnusson
amendment) hefur þingið falið
stjórnvöldum sínum vald alþjóða-
lögreglu til að framfylgja alþjóða-
samþykktum á sviði tegundavernd-
ar. Samkvæmt því ber forseta
Bandaríkjanna að lýsa yfir
viðskiptabanni þegar hann fær í
hendur frá viðskiptaráðherra
sínum staðfest vottorð þess efnis að
land eða lönd séu að draga úr virkni
alþjóðasamþykkta um verndun
tegunda, með veiðum friðaðra
tegunda eða verslun með afurðir af
þeim. Bandaríkjaforseti hefur
svigrúm til þess að ákveða hversu
víðtækt viðskiptabannið er, en frá
1992 hefur hann heimildir til að láta
það ná til allra viðskipta viðkom-
andi landa.
Bandaríkjamenn hafa líka farið
sér hægt gagnvart okkur meðan við
stunduðum eingöngu hrefnuveiðar
í vísindaskyni og torguðum
afurðunum innanlands. En nú má
búast við að gamanið fari að kárna.
Það er efalaust enginn hörgull á
þingmönnum á Bandaríkjaþingi,
sem eru reiðubúnir að vinna sig í
áliti hjá kjósendum sínum með því
að hóta Japönum viðskiptaþvingun-
um, ef þeir verða til þess að yfir-
lýstar hvalveiðar í atvinnuskyni
hefjist að nýju eftir 20 ára hlé, með
því að vera opinn markaður fyrir
hvalafurðir frá öðrum þjóðum. Og
Japanir eru þekktir að því að vega
vandlega hagsmuni sína og taka
ævinlega meiri hagsmuni fram yfir
minni. Hér á landi verða menn hins
vegar þjóðhetjur með því að standa
á réttinum, hvað sem tautar og
raular, og öllum hagsmunum
(öðrum en Kristjáns Loftssonar)
líður.
Viðskiptastríð við USA?
bJarne
reinhOldt
Hvalveiðar
ÓlafUr hannibalssOn
Í dag |
stór dagur
Framsóknarmenn bíða þess með
ofvæni að laugardagurinn 16.
desember renni upp en þá verður
flokkurinn níræður. Framsóknarflokk-
urinn var stofnaður á Alþingi og fer
því vel á að Jón Sigurðsson formaður
minnist tímamótanna í alþingishús-
inu við Austurvöll á afmælisdaginn.
Jón er þrettándi formað-
ur flokksins frá stofnun
og hafa formenn því
setið að meðaltali
í rétt tæp sjö ár.
Hermann Jónasson var
manna lengst formað-
ur eða í átján ár en tveir,
Ásgeir Ásgeirsson og
Sigurður Krist-
insson, sátu í
eitt ár hvor.
elstur
Framsóknarflokkurinn er elsti starf-
andi stjórnmálaflokkur landsins en
Sjálfstæðisflokkurinn var stofnaður
1929. Saman mynda þessir lang-
elstu flokkar landsins ríkisstjórn og
eru stjórnarandstöðuflokkarnir þrír
eins og smábörn í samanburðinum.
Frjálslyndi flokkurinn var stofnaður
í nóvember 1998 og VG þremur
mánuðum síðar – í febrúar 1999.
Stofnfundur Samfylkingarinnar var
árið 2000 en hún bauð fram til þings
sem kosningabandalag ári áður.
margrét vestur?
Í dag verður haldinn
miðstjórnarfundur
Frjálslynda flokksins.
Þar á bæ hafa menn
verið að fara yfir
málin, enda sérlega ófriðlegt meðal
frjálslyndra upp á síðkastið. Heyrst
hefur að Margrét Sverrisdóttir hug-
leiði nú krók á móti bragði fyrir næstu
kosningar. Til greina komi að hún rífi
sig upp úr Reykjavíkinni og bjóði fram
í fyrsta sæti í Norðvestur-kjördæmi
en þar situr fyrir sjálfur formaðurinn
Guðjón Arnar. Margrét er ættstór
vestra og vilja fróðir menn
meina að hún eigi
ekki síður stuðning
fólks þar en Guðjón
Arnar. Það er svo til
að styrkja söguna að
Margrét var fyrir vestan
um síðustu helgi.
bjorn@frettabladid.is
klemenens@fretta-
bladid.is