Réttur - 01.10.1949, Blaðsíða 27

RÉTTUR
219
skipti við íslendinga, enda tóku norskir lausakaupmenn
að venja hingað komur sínar, einkum með timburskip
til húsaviðar. í þennan mund hófu og ýmsir úr hópi
hinna frjálslyndari Norðmanna að gefa gaum sjálfstæð-
isbaráttu íslendinga. Mátti þar einnig rekja spor Jóns
Sigurðssonar, sem kom á framfæri við norsk blöð fræð-
andi greinum um deilumál Íslendinga og Dana, auk þess
sem hann skrifaðist á við eigi allfáa málsmetandi menn
í Noregi. Verður hér að geta sérstaklega eins góðkunn-
ingja hans í Björgvin, Henriks Krohn, því hann kemur
manna mest við sögu þá, sem brátt mun sögð verða.
Henrik Krohn var kaupmannssonur, fæddur 1826 í
Björgvin. Átta ára gamall fluttist hann í sveit og ólst
upp meðal sveitafólks fram yfir fermingaraldur. „Ég
var því miklu fremur sveitadrengur en bæjarbarn, og
fyrir það fæ ég aldrei þakkað himnaföðurnum nógsam-
lega“, segir hann sjálfur. Krohn var vel menntaður, víðles-
inn, ritfær í bezta lagi og skáldmæltur nokkuð. Hug-
sjónamaður var hann mikill og fágætlega óeigingjarn.
Hann tók ungur að fást við verzlun í Björgvin, og var þó
eigi sérlega hneigður til kaupsýslu. Hugur hans beindist
allur að þjóðernismálum og framförum í menningarleg-
um efnum. Barðist hann manna vasklegast fyrir öllu því,
sem norskt var, en gegn sænskum og dönskum áhrif-
um. Meðal bændastéttarinnar taldi hann sig finna traust-
asta máttarviði norsks þjóðernis.
Bændurnir höfðu bezt allra varðveitt hina fornu tungu
þjóðarinnar. Þeim var einkum til þess treystandi, að hefja
hana til vegs að nýju. Krohn varð fyrstur manna vestan
fjalls til að stofna blað á norsku landsmáli. Fórnaði hann
landsmálshugsjóninni miklum tíma og fjármunum.
Árið 1866 beitti Krohn sér fyrir stofnun félagsins
„Vestmannalaget“, en það félag hefur um langan aldur
stutt hvað mest að framgangi landsmálsins og hverskyns
þjóðernismálefna vestan fjalls í Noregi. Var Krohn form.