Réttur - 01.10.1974, Side 19

ur hitt, hvaða möguleikar og líkur eru á
að svona misbeiting ríkisvaldsins eigi sér ekki
stað í framtíðinni og síst í sambandi við
sigur sósíalisma og lýðfrelsis á Vesturlönd-
um.
Ætla verður að tvennskonar tilhneiginga
gæti þar eystra, er taka skal afstöðu til fyrri
misbeitingar og til fyrirbrigða nútíma og
framtíðar:
Onnur tilhneigingin er að breiða sem mest
yfir gamlar misgjörðir og líta með rótgró-
inni tortryggni á hverskonar nýjungar eða
afbrigði í sósíalisma og gemr hún breytst
í ofstæki og fullan fjandskap hvenær sem
er. Ennfremur að treysta fremur öllu á vald-
ið — hervaldið, agann og hlýðnina. — Tor-
tryggnin, sem leiddi til ofstækis, er upp
hrópaði um „gagnbyltingu", einkenndi af-
stöðuna til Tito 1948, til Kína síðar og
Kommúnistaflokks Tékkóslóvakíu 1968. Að
treysta á valdið gagnvart erlendri ásókn,
— frekar en virka samúð alþýðu erlendis,
— hafa Sovétríkin því miður lengst af orðið
að gera (þó var samúð alþýðu erlendis mjög
rík með þeim í borgarastyrjöldinni 1918—
21), — og það er engin tilviljun að ofsókn-
aræðið hefur gripið þar um sig einmitt á
hættulegustu tímabilunum: 1) 1936—38,
þegar nasistískt auðvald Þýskalands tók að
vígbúast af kappi og Vesturveldin lém í öllu
undan því, — 2) 1948—51, þegar Banda-
ríkin hófu kalda stríðið og voru enn ein um
það að geta ógnað með atómsprengjunum.
„Harðlínu'-stefna myndi t.d nú fá byr und-
ir báða vængi, ef hinn staurblindi afturhalds-
flokkur Strauss og annara „kristilegra demó-
krata" sigraði og næði ríkisvaldi í Vesmr-
Þýskalandi með ófyrirsjáanlegum afleiðing-
um fyrir Evrópu.
Hin tilhneigingin er að horfast í augu við
misgerðir og mistök fortíðar með þeirri sjálfs-
gagnrýni, er einkenndi bolsévikka áður fyrr
og kvað Lenín menn þá oft læra meira af
mistökum og ósigmm en af sigrunum sjálf-
um. (Slík tilhneiging var sterk á 20. og 22.
flokksþingi Kommúnistaflokks Sovétríkj-
anna). Ennfremur að hafa opin augu fyrir
hætmnni á því að sósíalisminn staðni, skiln-
ing á því að hann verður í sífellu að þróast
og viðurkenna hin ýmsu „afbrigði", sem
sósíalistísk, þó menn séu ósammála þeim
(Júgóslavía, Kína). Þessi tilhneiging mun
vaxa með aukinni mennmn og vaxandi and-
legum viðskipmm Sovétríkjanna út á við —
og á styrkleika hennar mun reyna, þegar
sósíalistísk öfl yrðu auðvaldi og afturhaldi
yfirsterkari í ýmsum Evrópulöndum
Það er nokkurnveginn ljóst að tilkoma
sósíalistískra stjórna á Vesmrlöndum (t.d. í
Frakklandi og Italíu) mundi, er sýnt væri að
þær væru fastar í sessi, leiða til vaxandi
krafna um víðtækt umræðufrelsi í komm-
únistaflokkum Póllands og Tékkóslóvakíu
sérstaklega, m. ö. orðum endurvakningu
„vorsins í Prag." Og „harðlínumönnum"
þætti þá sýnt að þess yrði skammt að bíða
að slíkar kröfugerðir kæmu upp í Sovétríkj-
unum í ríkum mæli og stofnaði í hætm því,
sem þeir telja hinn eina óbrotgjarna grund-
völl að valdi Sovétríkjanna: hinn algera aga
og einingu út á við. (Þeir gleyma að Lenín
taldi „frelsi umræðnanna" inn á við hinn
aðalgrundvöll flokksins).
Þegar svo væri komið að sterkar sósíal-
istískar stjórnir hefðu náð föstum tökum í
Vestur-Evrópu, ylti því mikið á því að gagn-
kvæmur skilningur væri milli slíkra stjórna
og sovétstjórnarinnar:
Sósíalistískar stjórnir V-Evrópu þyrftu
sem fyrr segir að skilja að það, sem áskapað
hefur sovétstjórninni þá tortryggni og hörku,
sem hún oft er ásökuð um, er ekki síst sú
staðreynd að áratugum saman voru Sovét-
ríkin sem virki, umsetið fjandmönnum, sem
211