Réttur - 01.10.1980, Page 30

stóri boðberi sósíalismans, „mesti maður-
inn á meðal ísleinskra skálda“ (Sigurður
Nordal), risti svikunum 1914 níð og
kvað í „Vopnahlé“ 1915 tregabraginn
(ræga um þá fáu, er ekki brugðust:
„Hver hafa orðið forlög foringjanna
fáu, þeirra er ekki hafa brugðið
friðarmæli sín, og vildu ei svíkja
sannleikann í voða? Einn1 er myrtur,
ainnar2 fyrir sömu sök er gerður
svívirðing í eigin hóp og dæmdur,
yfirgefinn rænulaus af raunum
reikar nú sá þriðji3 um grafarbakkann.”
í ,,Bolshvikanum“ 1918 og bréfum sín-
um hafði Stephan G. heilsað rússnesku
byltingunni og óskað velfarnaðar.
I íslensku verkalýðshreylingunni hafði
frá upphafi stéttabaráttan sjálf verið höf-
uðatriðið, en sósíalisminn þó verið boð-
aður sem eina stefna verkalýðsins í öllum
blöðum hreyfingarinnar frá byrjun og af
bestu brautryðjendum hennar. „Nýja ís-
land“ Þorvarðar Þorvarðarsonar 1904.
„Alþýðnblað“ Pétnrs Gnðmundssonar
1906, „Verkamannablað“ þess sama 1912
-13 og að lokum „Dagsbrún“ Ólafs Frið-
rikssonar frá 1915 og „Alþýðublaðið“
síðan sem dagblað frá 1919 og frameftir,
báru öll þeim boðskap vitni.
Sú alda róttækninnar, sem rússneska
byltingin skóp, barst og til Islands.
Við kommúnistarnir á íslandi litum
frá upphafi á okkur sem þáttakendur í
alþjóðlegri frelsisbaráttu verkalýðsins og
annarra kúgaðra stétta og þjóða hvar í
veröld sem var.
Það var skylda hvers kommúnista, ekki
síst þeirra er einhverja menntun höfðu
hlotið, að vinna að því að vekja verkalýð-
l Jean Jauréz. - - Liebknecht. - s Keir Hardie.
222
inn til meðvitundar um mátt sinn, standa
við hlið hans í stéttabaráttunni, efla hjá
honum hæfileikana til að taka forustu á
sem flestum sviðum þjóðlífsins og ná að
lokum ríkisvaldinu úr greipum auð-
mannastéttarinnar í samfélagi við aðrar
vinnandi stéttir þjóðfélagsins.
Þorsteinn: Erlingsson og Stephan G.
höfðu sungið sósíalismann inn í sál þeirra
íslendinga, er höfðu hug og hjarta til að
meðtaka þann boðskap. öttó, Þorvarður,
Pétur, og félagar höfðu hafist banda um
myndun verklýðsfélaga og stofnun verk-
lýðsblaða. Og Ólafur Friðriksson og fé-
lagar hans lögðu smiðshöggið á þessa
hreyfimgu í sköpun 1916 með stofnun Al-
þýðusambands íslands, er um leið var
Alþýðuflokkur, er aðhylltist sósíalism-
ann, jafnaðarstelnuna.
Alþýðuflokkurinn var utan hinna
tveggja alþjóðasambanda sósíalista - þ. e.
sósíaldemókrata og kommúnista og við
kommúnistar litum svo á að við gætum
báðir, kommúnistar og sósíaldemókratar,
starfað saman í einum flokki meðan bvor
um sig virti málfrelsi hins og rétt til þess
að hafa persónuleg eða félagsleg sambönd
við viðkomandi alþjóðasambiind, án þess
að þvinga flokkinn sem heild til þess að
tengjast öðru þeirra og svipta hinn aðil-
ann skoðanafrelsi innan flokksins.
Sósíaldemókratarnir höfðu strax 1918
og 1919 tekið upp samband við danska
Sósíaldemókrataflokkinn, m.a. til þess að
fá fjárstuðning til Alþýðublaðsins. Urðu
þeir æ háðari þeim fjármálanna vegna,15
uns þar kom að þeir létu Alþýðuflokk-
inn (ASÍ) ganga í Alþjóðasamband sós-
íaldemókrata (II. Internationale) í des-
emberbyrjun árið 1926, einungis til þess
að tryggja sér fjárstuðning erlendu krat-
anna, fyrst og fremst hinna dönsku, er