Morgunblaðið - 20.01.2006, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
T
ónleikaröðin Tíbrá er
burðarásinn í starfsemi
Salarins.
Nú á vorönn verða
sextán tónleikar í Tí-
brárröðinni og á þeim koma fram 44
tónlistarmenn.
Í kvöld kl. 20 leika tveir breskir
píanistar, Allan Schiller og John
Humphreys fjórhent, verk eftir
meistara Vínarklassíkurinnar, Moz-
art og Schubert, í tilefni þess að nú
eru liðin 250 ár frá fæðingu Wolf-
gangs Amadeusar, eins og fram
kemur hér til hliðar.
Þriðjudaginn 31. janúar er komið
að íslenskri söngkonu, Sólrúnu
Bragadóttur, ásamt danska bariton-
söngvaranum Tomasi Lander og
Önnu Guðnýju Guðmundsdóttur
píanóleikara. Ævintýrið um sænsku
sópransöngkonuna Jenny Lind, sem
fékk viðurnefnið næturgalinn, og
danska skáldið H.C.Andersen er hér
fléttað saman með söngvum tón-
skálda þeirra tíma, og kryddað með
aríum og dúettum úr þekktum óper-
um.
Fyrstu helgina í febrúar heldur
einn eftirsóttasti fyrirlesari og
píanóprófessor Bandaríkjanna,
Nelita True, námskeið og tónleika
með spjalli. Eins og fram hefur kom-
ið er Mozart í sviðsljósinu í ár. Af því
tilefni þótti fara vel á því að fá sér-
fræðing til að spila og spjalla um
verk Mozarts. Nelita Trueá að baki
afar glæstan feril sem kennari,
konsertpíanisti, fyrirlesari og sem
dómari í alþjóðlegum keppnum. Svo
skemmtilega vill til að hún er af ís-
lenskum ættum, móðurfólk hennar
allt ættað úr Skagafirði.
Laugardaginn 11. febrúar kl. 16,
flytur ungur tenór, Jónas Guð-
mundsson, ásamt nafna sínum Jón-
asi Ingimundarsyni, fjölbreytta
dagská eftir ýmis tónskáld. Jónas
Guðmundsson hlaut viðurkenningu
úr styrktarsjóði Önnu Karólínu Nor-
dal 6. september á liðnu ári og eru
tónleikarnir haldnir í tengslum við
styrkveitinguna.
Mugison með Kasa hópnum
Mugison eða Örn Elías Guð-
mundsson verður gestur Kasa hóps-
ins miðvikudagskvöldið 22. febrúar
þar sem hann leikur tónlist sína með
kammerhópnum. Kasa hópinn að
þessu sinni skipa þau Elfa Rún
Kristinsdóttir fiðluleikari, Sigurgeir
Agnarsson sellóleikari, Helga Þór-
arinsdóttir víóluleikari, Áshildur
Haraldsdóttir flautuleikari og Nína
Margrét Grímsdóttir píanóleikari.
Ásdís Valdimarsdóttir víóluleikari
og Michael Stirling sellóleikari eiga
að baki glæsilegan starfsferil og
miðla af list sinni á tónleikum 22.
febrúar, þar sem þau leika verk eftir
Jóhannes Brahms. Með þeim á píanó
leikur Steinunn Birna Ragnars-
dóttir, sem segir það gamlan draum
þeirra þremenninga að leika verk
Brahms á tónleikum; þau séu meist-
arverk og mikil ögrun felist í því að
takast á við þau.
Jóhannes Andreasen píanóleik-
arinn færeyski, sem oft hefur leikið
á Íslandi, tekst á við Mozart og
Schumann, og frumflytur að auki
nýtt verk eftir Atla Heimi Sveinsson
á einleikstónleikum 28. febrúar.
Hanna Dóra Sturludóttir sópran
og þýski tenórinn Lothar Odinius
syngja Ítölsku ljóðabókina eftir
Hugo Wolf á tónleikum 4. mars, en
meðleikari þeirra verður Anna
Guðný Guðmundsdóttir. Í Ítölsku
ljóðabókinni eru sönglög sem
spanna öll tilbrigði ástarinnar, allt
frá mestu hamingju til djúprar ást-
arsorgar, - sum í léttum dúr, önnur á
alvarlegri nótum, eins og lífið sjálft.
Á hátíðartónleikum 11. mars fagn-
ar sellósnillingurinn Erling Blöndal
Bengtsson því að um þessar mundir
eru liðin 60 ár frá því að hann hélt
sína fyrstu tónleika, en það var ein-
mitt á Íslandi. Fyrsta og síðasta ein-
leikssvíta Bachs prýða efnisskrána,
ásamt verki eftir Atla Heimi, til-
einkað Erling, og verki eftir danska
tónskáldið Niels Viggo Bentzon. Að
auki býður Erling Blöndal upp á
meistaranámskeið í Salnum af sama
tilefni.
Þriðju helgina í mars gefur að
heyra tónleika sem hafa hlotið heitið
Þríhyrningurinn, tónlist eftir hjónin
Klöru og Róbert Schumann og vin
þeirra Jóhannes Brahms. Það eru
Auður Hafsteinsdóttir fiðluleikari,
Hulda Björk Garðarsdóttir sópran-
söngkona og Steinunn Birna Ragn-
arsdóttir píanóleikari sem flytja
fjögur stórbrotin verk þessara tón-
skálda og leiða áheyrendur inn í
ævintýraheim, þar sem andagift og
snilligáfa þessara þriggja vina er
allsráðandi.
Fiðluleikarinn ungi, Theresa Bok-
any, sem er íslensk í móðurætt en
ungversk í föðurætt, vakti verulega
athygli þegar hún lék fyrst í Salnum
fyrir tveimur árum. Fjórðu helgi
marsmánaðar leikur hún í Salnum á
ný og hefur með sér ungan og marg-
verðlaunaðan píanóleikara frá Búda-
pest, Adam György. Fyrir utan sam-
leik í þriðju sónötu Brahms leika þau
krefjandi einleiksverk eftir tvo landa
sína, Fiðlusónötu Bartóks og Ung-
verska rapsódíu og Etýðu nr. 3 eftir
Liszt.
Í byrjun apríl þreytir tenórsöngv-
arinn Ólafur Rúnarsson frumraun
sína í Salnum með tveimur ljóða-
flokkum; Dichterliebe, Ástir skálds
eftir Schumann og On this Island
eftir Benjamin Britten. Með Ólafi
leikur breski píanistinn Peter Ford,
en hann á að baki langt tónlistarnám
í fiðluleik, píanóleik og hljómsveitar-
stjórn og starfar nú sem listrænn
stjórnandi Winterbourne óperunnar
á Englandi.
Ivan Klánský spilar Beethoven
Það er mörgum kunnugt hve tón-
listarlíf Mið-Evrópu er ríkt og hefur
verið um aldir. Tékkland er þar eng-
in undantekning. Ivan Klánský er í
fararbroddi tékkneskra tónlistar-
manna og gegnir þýðingarmiklu
hlutverki í skipulagsmálum tónlist-
arlífsins í Tékklandi. Þessi fram-
úrskarandi listamaður heldur tón-
leika að kvöldi pálmasunnudags, og
leikur tvær sónötur eftir Beethoven
í cís-moll og c-moll, og verk eftir
Chopin, m.a. Grande Polonaise brill-
ante op. 22.
Perlur amerískrar sönglistar 20.
aldar, aríur, ljóð og sönglög eftir
jafn ólíka höfunda og Charles Ives
og Stephen Foster, George Gers-
hwin og Leonard Bernstein verða á
efnisskrá tónleika Hauks Páls Har-
aldssonar baritonsöngvara, sem um
árabil hefur starfað að list sinni í
Þýskalandi, lengst af í München, við
Ríkisóperuna í Bæjaralandi. Með
Hauki syngur bandarísk eiginkona
hans, Marilee Williams og samlandi
hennar, Donald Wages, aðstoð-
arhljómsveitarstjóri Zubins Metha,
leikur með þeim á píanó.
Fyrir tveimur árum bar ungverski
fiðlusnillingurinn Barnabás Kele-
men sigur úr býtum í einni kunnustu
fiðlukeppni í heimi, þeirri í Indiana-
polis í Indiana í Bandaríkjunum.
Hluti af verðlaununum var frum-
raun í Carnegie Hall í New York og
á leið sinni þangað kom hann við hér
á landi og lék í Salnum. Sumarkomu
er fagnað með tónleikum hans og
konu hans Katalin Kokas 23. apríl,
en hún er verðlaunahafi úr alþjóð-
legu Joseph Szigeti fiðlukeppninni í
Ungverjalandi.Efnisskrá tónleik-
anna er afar sérstæð og sjaldgæft
hér á landi að heyra verk fyrir tvær
fiðlur, án undirleiks.
Lokatónleikar Tíbrárraðarinnar
eru að hefð á afmælisdegi Kópavogs-
bæjar, 11. maí. Tónleikarnir nefnast
Kliður fornra strauma, og eru með
íslenskri efnisskrá, þar sem fram
koma þau Bára Grímsdóttir, Sigurð-
ur Rúnar Jónsson og Steindór And-
ersen. Allt er þetta fólk sem hefur
unnið rækilega að því að halda á lofti
íslenska tónlistararfinum. Þetta
verða þjóðlegir tónleikar; það verður
sungið og kveðið, leikið á íslensku
fiðluna og langspilið.
Tónlist | Fjörutíu og fjórir tónlistarmenn á Tíbrártónleikum í Salnum fram á sumar
Erling Blöndal
Bengtsson leikur á
hátíðartónleikum
Morgunblaðið/Kristinn
Erling Blöndal Bengtsson sellóleikari fagnar sextíu ára tónleikaafmæli
með einleikstónleikum 11. mars. Fyrstu tónleika sína hélt hann á Íslandi.
Morgunblaðið/Eggert
Kammer-Mugison. Kasa hópurinn leikur tónlist Mugisons á tónleikum 22.
febrúar, og Mugison leikur að sjálfsögðu með.
Morgunblaðið/Ásdís
Theresa Bokany spilar í mars; hún
lék hér síðast í hittifyrra.
ÞAÐ er ekki oft að tækifæri gefst
til að hlusta á fjórhentan píanó-
leik hér á landi. Á tónleikum í
Salnum í kvöld leika þeir Allan
Schiller og John Humphreys, sem
eiga að baki meira en þrjátíu ára
samstarf við hljómborðið. Þeir
leika verk eftir Vínarmeistarana
Mozart og Schubert, sem báðir
sömdu nokkuð af verkum fyrir
tvo píanóleikara.
Allan Schiller hefur frá því
hann kom fyrst fram, þá tíu ára
gamall með Halle-hljómsveitinni
undir stjórn Sir Johns Barbirolli,
átt glæstan feril. John Humphr-
eys á einnig feril að baki sem
konsertpíanisti, en er auk þess yf-
irprófessor við kammermús-
íkdeild Tónlistarháskólans í
Birmingham. Samstarf þeirra All-
ans og Johns hefur staðið um ára-
bil og viðfangsefni þeirra marg-
vísleg. Nýlega komu út á plötum
öll píanóverk Busonis fyrir tvö pí-
anó í þeirra flutningi.
Á afmælisdegi Mozarts, 27. jan-
úar, leika þeir Schiller og
Humphreys sömu efnisskrá í Wig-
more Hall í London.
Á efnisskrá kvöldsins eru Són-
ata í C-dúr, KV.521 frá 1787 eftir
Mozart, Tilbrigði um eigið stef í
As-dúr, D.813 frá 1824 eftir Schu-
bert, Adagio og fúga fyrir sjálfs-
pilandi orgel í f-moll, KV.594 frá
1790 og Fantasía fyrir sjálfspil-
andi orgel í f-moll, KV.608 1791
eftir Mozart og loks Sónata í C-
dúr, D.812 „Grand Duo“ frá 1824
eftir Schubert.
Runólfur Þórðarson skrifar í
efnisskrá tónleikanna og segir
þar meðal annars um fjórhentan
píanóleik: „Var það mikið tíðkað
á seinni hluta átjándu aldarinnar
og langt fram eftir þeirri
nítjándu. Var það notað bæði til
kennslu og til ánægju á mörgum
heimilum og þótti sjálfsagður
hlutur. Mozart samdi töluvert af
slíkri músík allt frá æskuárum
sínum til að spila með systur
sinni, Nannerl, og einnig til
kennslu síðar á ævinni.“
Og um verkin segir Runólfur:
„Þannig er um sónötuna í C-
dúr, sem hér verður flutt. Hún er
samin er Mozart var kominn á há-
tind sinn, um svipað leyti og Don
Giovanni. […]
Hin tvö verkin eftir Mozart eru
nokkuð sérstök meðal tónsmíða
hans, upphaflega samin fyrir
sjálfspilandi orgel. Þannig var að
greifi nokkur í Vínarborg, að
nafni Deyem, hélt úti safni af ým-
iss konar sjálfspilandi hljóð-
færum, þar á meðal orgelum.
Voru þessi hljóðfæri drifin áfram
af klukkumótorum. Kom Deyem
að máli við Mozart 1790 og pant-
aði hjá honum verk fyrir slíkt
orgel. Samdi hann þá Adagio og
fúgu og lauk við í desember 1790.
Líkaði greifanum verkið svo vel
að hann pantaði þegar annað
verk og varð fantasían þá til í
mars 1791. Mozart samdi verkin
þannig að þau væru spilanleg á
píanó með fjórum höndum og
þannig voru þau gefin út. […]
Franz Schubert samdi líklega
einna mest allra tónskálda tónlist
til fjórhents leiks á píanó. Er þar
að finna verk af ýmsum gerðum,
sónötur, tilbrigði, marsa, dansa
o.fl., bæði til kennslu og heima-
brúks. Þau tvö verk eftir Schu-
bert sem leikin eru á tónleikunum
voru samin sumarið 1824. Schu-
bert dvaldi frá maí fram í sept-
ember það ár hjá Esterházy-
fjölskyldunni í Zseliz í Ungverja-
landi sem heimiliskennari í tónlist
við góðan viðurgjörning. Í fjöl-
skyldunni voru nokkrar dætur og
spiluðu þær á píanó. Tilbrigðin
við eigið stef voru samin fyrir
dæturnar og urðu vinsæl meðal
þeirra. Þau eru átta að tölu, ekki
sérlega erfið í flutningi en áheyri-
leg. Um sónötuna gegnir hins-
vegar öðru. Þetta er stórt og mik-
ið verk í fjórum köflum, allt að því
sinfónískt í sniði og meðal drama-
tískustu verka Schuberts. Er ólík-
legt að nemendur hans hafi getað
gert því fullnægjandi skil það
sumarið. Verkið var ekki gefið út
fyrr en að Schubert látnum árið
1838 og hlaut þá nafnið „Grand
Duo“.“
Tuttugu fingur fagna Mozart
John Humphreys og Allan Schill-
er leika Vínarklassík fyrir gesti
Salarins og Wigmore Hall.