Morgunblaðið - 20.01.2006, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FÓLKIÐ SEM HVERGI ER
GETIÐ Í ÁRSSKÝRSLUM
Full ástæða er til að ráðast í rann-sókn á framlagi eldri borgara tilsamfélagsins, en á miðvikudag
var undirritaður samstarfssamningur
þess efnis.
En jafnframt er ástæða til að velta fyr-
ir sér hverskonar vitnisburður það er um
íslenskt samfélag að talin sé þörf á slíkri
rannsókn.
Er gjáin orðin svona breið á milli kyn-
slóðanna í landinu?
Rannsóknin verður framkvæmd af
Rannsóknarstofu Kennaraháskóla Ís-
lands fyrir Félag eldri borgara í Reykja-
vík og er það Samband íslenskra spari-
sjóða sem styrkir verkefnið. Þó að
rannsóknin sé unnin fyrir hagsmunasam-
tök er mikilvægt að lagt sé upp með trú-
verðugar og hlutlægar forsendur, þannig
að hún verði meira en útspil á borði
stjórnmála og kjarabaráttu.
En hvað er verið að rannsaka?
Stundum mætti ráða af þjóðfélagsum-
ræðunni að við eftirlaunaaldur legði fólk
niður árar og gerðist farþegar á þjóðarf-
leyinu. Ekki nóg með það, svo gæti virst
sem eldri borgarar væru byrði á sam-
félaginu um borð; hópur ósjálfbjarga og
veikra einstaklinga, sem stöðugt gerir
kröfur um meiri umönnun, þjónustu og
fjárhagslega aðstoð.
Það gleymist iðulega í umræðunni að
stór hópur Íslendinga 67 ára og eldri er
svo gæfusamur að búa við góða heilsu,
góð kjör og taka þátt í hinu daglega lífi,
eins og Bryndís Víglundsdóttir, sem sit-
ur í undirbúningshópi Félags eldri borg-
ara í Reykjavík, benti réttilega á þegar
samstarfssamningurinn var kynntur.
Að sjálfsögðu hafa eldri borgarar mik-
ilvægu hlutverki að gegna og ekki verður
það allt metið til fjár. Nú til dags er til
dæmis algengt að báðir foreldrar vinni
úti, séu oft undir gríðarlegu álagi og lítið
megi út af bera. Þá er ómetanlegt ef
hægt er að reiða sig á aðstoð ömmu og
afa, sem geta hlaupið undir bagga og létt
álagi á heimilinu. Það gerir jafnframt
ungum foreldrum kleift að stefna hærra
og leggja meiri metnað í störf sín, en þó
er framlags afa og ömmu hvergi getið í
ársskýrslum fyrirtækja.
En það er ekki síður nauðsynlegt fyrir
börnin að njóta þess að kynnast þeirri
kynslóð sem hefur lifað tímana tvenna,
rutt veginn fyrir þjóðina úr torfbæjum
inn í tækniöldina og lagt grunninn að því
velferðarþjóðfélagi sem við búum við.
Þar komast börnin í tæri við vísdóm
reynslunnar, auðugt tungutak og gjáin
er brúuð á milli kynslóðanna.
Af þessu má ekki draga þá ályktun að
hlutverk eldri borgara felist fyrst og
fremst í því að sinna barnabörnum. Sam-
félag eldri borgara er engu síður fjöl-
breytt en annarra kynslóða og framlag
þeirra til þjóðfélagsins jafn margslungið.
Fjölmargir eldri borgarar eru með fulla
starfsorku. Sumir snúa sér að þjóðhags-
legum hugðarefnum, sem enginn tími var
fyrir með fullu starfi, og renna þannig
fleiri stoðum undir sögu, menningu og at-
hafnalíf þjóðarinnar. Sumir vinna áfram,
geta ekki hugsað sér lífið án þess eftir
langa starfsævi, eða þurfa jafnvel á því
að halda, eins og yngri kynslóðir. Sumir
taka sér hvíld eftir langa starfsævi og
huga að innviðum fjölskyldunnar. En all-
ir hafa eitthvað að gefa.
Framhjá því verður ekki horft. Þess
vegna er þörf fyrir rannsókn á framlagi
eldri borgara til þjóðfélagsins, þó ekki
væri nema fyrir umræðuna sem það
skapar.
FARSÍMINN SEM ÖRYGGISTÆKI
Ég náði að krafla í símann; vel aðmerkja gamla góða NMT-kerfið
því gemsinn var nú fokinn út í veður og
vind auk þess sem eru einhver göt í net-
inu á þessum slóðum og ég ætla að vona
að menn starfræki langdræga kerfið
þar til eitthvað annað kemur í staðinn,“
sagði Steingrímur J. Sigfússon, formað-
ur Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, er hann lýsti því hvernig
hann gat kallað á hjálp, stórslasaður
eftir að bíll hans fór margar veltur í
Bólstaðarhlíðarbrekkunni.
Frásögn flokksformannsins vekur at-
hygli á því gríðarlega mikilvæga örygg-
istæki, sem farsíminn er orðinn. Stein-
grímur J. er langt í frá sá eini, sem
hefur bjargazt af því að hann gat látið
vita af sér í farsíma. Um slíkt eru ótal
dæmi frá seinni árum.
Farsímar eru orðnir almenningseign;
Íslendingar eiga u.þ.b. einn á mann.
Farsímaþjónusta er drjúg tekjulind fyr-
ir símafélögin. Engu að síður hefur upp-
bygging dreifikerfisins staðnað á und-
anförnum árum. Þótt símafyrirtækin
hafi haft mjög vel upp úr GSM-þjónustu
við þéttbýlið hafa stjórnvöld ekki séð
sér fært að gera kröfur um að þau
byggðu jafnframt upp GSM-þjónustu í
dreifbýlinu. Þegar komið er út fyrir
þéttbýli er GSM-netið því harla glopp-
ótt. Nýlega hefur komið fram í fréttum
að tuga kílómetra kaflar á hringveg-
inum eru án GSM-sambands og til
sveita og inni á hálendinu er ekki hægt
að treysta á það. Það vill svo til að ein-
mitt þar sem þörfin fyrir símann kann
að vera mest, á fjallvegunum, eru
stærstu götin.
Við einkavæðingu Símans var ákveðið
að nota tæpan milljarð króna af sölu-
andvirðinu til að bæta GSM-þjónustu
úti um land. Ætlunin er að ljúka GSM-
væðingu á hringveginum, á helztu stofn-
vegum og á fjölmennum ferðamanna-
stöðum fyrir lok næsta árs. Sturla
Böðvarsson samgönguráðherra ferðast
nú um landið og kynnir þessi áform,
ásamt áætlunum um háhraðanetvæð-
ingu í sveitum.
Langdræga NMT-kerfið hefur oft
bjargað þeim, sem ýmist hafa ekki haft
GSM-síma við höndina eða verið utan
þjónustusvæðis GSM, eins og átti við
um Steingrím J. Nú er það orðið úrelt,
bæði kerfið sjálft og símarnir, og verður
lagt niður í árslok 2008. Ætlunin er að
bjóða tíðnisviðið út og að ný, langdræg
þjónusta verði komin í gagnið fyrir lok
næsta árs.
Í frétt hér í blaðinu 3. janúar síðast-
liðinn kom fram að eðlilegt væri talið, af
hálfu Póst- og fjarskiptastofnunar, að
miða við núverandi útbreiðslu NMT-
kerfisins þegar gerðar yrðu kröfur um
útbreiðslu nýs, langdrægs farsímakerf-
is. Í NMT-kerfinu eru hins vegar enn
gloppur, sem eftir er að fylla upp í, t.d.
á Hornströndum og hér og þar á há-
lendinu sunnan- og vestanverðu. Í landi,
þar sem fjallaferðir og útivist skipa æ
stærri sess, er eðlilegt að gera kröfu til
þess að langdrægt farsímasamband sé
um allt land, án undantekninga. Líklegt
er að á markaðinn komi símar, sem
hægt er að nota bæði fyrir núverandi
GSM-kerfi og langdrægt, stafrænt
kerfi. Þeir verða að sjálfsögðu frábær
öryggistæki, en þau munu veita falskt
öryggi ef ekki verður tryggt gott sam-
band um allt land – jafnvel á jöklum,
því að þangað leggja menn líka leið sína
núorðið.
S
ýningin „Pure Iceland“
var opnuð í Vís-
indasafninu í London í
gærkvöldi. Sendiráð Ís-
lands í Bretlandi átti
frumkvæði að sýningunni. Á
henni er gestum safnsins kynnt
orkuframleiðsla á Íslandi og nátt-
úra landsins. Geir H. Haarde, ut-
anríkisráðherra, opnaði sýn-
inguna og var Magnús Magnússon
heiðursgestur. Fyrr um daginn
skoðaði fjöldi blaðamanna sýn-
inguna. Heather Mayfield, aðstoð-
arforstöðumaður vísindasafnsins,
er mjög ánægð með útkomuna og
segist vera orðin ansi fróð um Ís-
land.
„Í hreinskilni sagt held ég að
enskur almenningur viti ansi lítið
um landið ykkar. Ég og mitt
teymi hér á safninu vissum ekki
mikið áður en við lögðum af stað í
þetta verkefni. Okkur hefur líkað
ákaflega vel að vinna með Íslend-
ingum og hefur undirbúnings-
ferlið verið einkar frjótt og
skemmtilegt. Gestir safnsins eiga
eftir að falla fyrir þessari sýn-
ingu,“ segir Heather.
Ljóðræn vísindasýning
„Sverrir Haukur Gunnlaugsson,
sendiherra Íslands í Bretlandi,
bauð okkur á töluvert minni sýn-
ingu í París í hittifyrra og urðum
við þá öll áhugasöm um landið,
náttúru þess, fegurð og ímynd. Í
framhaldi ákváðum við að búa til
sýningu um Ísland. Við vildum
gera hana mun stærri og einbeita
okkur að Íslandi sem nútíma-
samfélagi, og leggja ríka áherslu
á metnað landsins til að verða
fyrsta vetnissamfélag í heimi. Þar
sem þetta safn er helgað vís-
indum, erum við mjög áhugasöm
um það,“ segir Heather. Sýningin
er töluvert frábrugðin öðrum sýn-
ingum safnsins að því leyti að
ekki er mikið um muni til að
skoða, og upplýsingar í formi
texta eru ekki áberandi. „Pure
Iceland“ er sett upp meira sem
upplifun, þar sem reynt er að
fanga anda Íslands með hljóði og
myndum. „Vísindasafnið er mjög
hávært safn. Hér er alltaf mikið
um að vera og mikið af fólki. Við
vildum reyna að skapa öðruvísi
stemmningu á þessari sýningu.
Áhersla var því lögð á að gera
hana ljóðrænni og með rólegra yf-
mikilvægt að finna sífellt u
nýjum leiðum til að kynna
indi,“ segir Heather.
Leiklist og vísindi
Víkingur Kristjánsson og
Örn Garðarsson sem hafa
saman í leikhópnum Vestu
sjá um leikþátt sýningarin
„Gísli Örn tók að mestu
framkvæmdahliðina og ég
stjórnina,“ segir Víkingur
ar hafa staðið yfir síðan um
mót. „Mitt hlutverk var að
leikara til að segja gestum
kyns hluti um Ísland á ske
legan og fræðandi hátt. Va
lifandi myndum frá Ísland
inga sem leikararnir klæð
sama tíma og þeir fræða g
landið. Þeir tala til dæmis
álfa, víkinga og mikið um
og vísindi, eins og vetni og
varma. Á ákveðnum tímap
brjóta þeir þetta allt sama
með stuttum skemmtilegu
þáttum. Leikararnir syngj
með ljóð, vísa í Íslendinga
urnar og leika alls kyns st
riði tengd Íslandi,“ segir V
ingur. Ráðnir hafa verið ís
og enskir leikarar í þetta v
og verða fjórir á vakt á hv
degi.
irbragði í heild. Við vildum halda
svipuðum anda og þeim sem við
upplifðum þegar við sáum sýn-
inguna í París.“
Mikið af grunnskólakrökkum
Ár hvert heimsækja yfir þrjár
milljónir manna vísindasafnið í
London og yfir 2.000 grunnskóla-
nemendur koma þangað á degi
hverjum. Safnið leggur ríka
áherslu á að hvetja ungt fólk til að
setja spurningarmerki við hluti.
„Þessi sýning á vonandi eftir að
vekja krakka til umhugsunar. Við
erum ekki að matreiða upplýs-
ingar ofan í þá, heldur erum við
að hvetja alla til að taka þátt. Það
má í raun líkja þessu við listasýn-
ingu. Mér þykir mjög ólíklegt að
svipuð sýning hafi áður verið sett
upp í vísindasafni. Við erum mjög
vön því á listasöfnum að fara inn í
fallegt og ljóðrænt umhverfi, en
það er ekki venjan í tengslum við
vísindi. Eitt af því sem við leggj-
um hve mesta áherslu á hér er að
það má nálgast vísindi á listrænan
hátt. Það er mjög mikilvægt
hvernig hlutir líta út, og hvernig
upplýsingum er komið til skila. Í
þessari sýningu notum við til
dæmis leikara til að koma vissum
upplýsingum á framfæri. Það er
Búkolla baular í
vísindasafninu í L
Leikarar sýningarinnar voru fengnir til að syngja, fara með ljóð
Eftir Jón Gunnar Ólafsson í London
jongunnar.olafsson@gmail.com
WORLD Social Forum, félagsleg
heimsráðstefna, var formlega sett í
Bamako, höfuðborg Malí, í gær.
Mörg þúsund manns gengu fylktu
liði í gegnum borgina og að fót-
boltaleikvanginum þar sem athöfn-
in fór fram. World Social Forum er
haldið í janúar ár hvert sem mót-
vægi við World Economic Forum í
Davos í Sviss og er samræðuvett-
vangur félagshreyfinga alls staðar
að úr heiminum. Að þessu sinni er
WSF haldið á þremur stöðum; í
Venesúela og Pakistan auk Malí.
Félagshreyfingarnar sem taka
þátt í WSF hafa ólík markmið eins
og sjá mátti í göngunni í gær. Þar
voru verkalýðsfélög með kröfur um
réttindi verkafólks, frelsishreyfing
Vestur-Sahara, en landið er nú
undir stjórn Marokkó, ólíkar
kvennahreyfingar og baráttuhreyf-
ingar gegn alþjóðavæðingu á for-
sendum nýfrjálshyggju.
Dagskráin hefst formlega í dag
en félagshreyfingar sem taka þátt í
WSF standa fyrir eigin fundum,
málstofum og ráðstefnum auk þess
sem sérfræðingar og áhugafólk alls
staðar að úr heiminum taka þátt í
pallborðsumræðum um mismun-
andi málefni. Fjallað verður um
stríðsrekstur, m.a. í tengslum við
stríðið í Írak, afleiðingar síðasta
fundar Alþjóða heimsvið-
skiptastofnunarinnar í Hong Kong,
alþjóðavæðingu í tengslum við fjöl-
miðlun og innflytjendamál svo fátt
eitt sé nefnt. Málefni kvenna eru
einnig ofarlega á baugi.
Eitt af fátækustu ríkjum heims
Malí er eitt af fátækustu ríkjum
heims og meirihluti íbúa er bænd-
ur. Því var ekki að undra að fyrsta
ræða WSF í Bamako skyldi vekja
athygli á bágri stöðu bómull-
arbænda í þriðja heiminum sem
eiga erfitt með að selja afurðir sín-
ar. „Við viljum ræða hvers vegna
börnin okkar yfirgefa landið okkar.
Hvers vegna kjósa þau frekar að
deyja á landamærum Evrópu en að
lifa í landinu sem þau fæddust í?“
spurði ræðukonan um leið og hún
bauð mannfjöldann velkominn til
þátttöku í WSF í Malí, 2006.
Félagshreyfingar samhæf
Eftir Höllu Gunnarsdóttur
halla@mbl.is
Ólík málefni eru til umræð
takendur á úlföldum með d
Trade Organisation en þar
innar (World Trade Organ
ilvægi sanngjarnra viðskip