Morgunblaðið - 20.01.2006, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Á UNDANFÖRUM árum hefur
verið mikil togstreita í alþjóða-
samfélaginu. Stríðsrekstur og frið-
arsamningar í nafni frelsis og frið-
ar hafa komið af stað
líflegri umræðu um
merkingu hugtaksins
lýðræði og mikilvægi
lýðræðislegra stjórn-
unarhátta. Hér á Ís-
landi státum við okkur
af því að eiga eitt
elsta lýðræðislega
kjörna þjóðþing í
heimi. Við minnumst
þess með stolti þegar
forfeður okkar hittust
á Þingvöllum en er
nóg að lifa á fornri
frægð? Viljum við
ekki líka vera stolt af því að búa
við lýðræðiskerfi sem stenst nú-
tíma kröfur?
Það eru til margar skilgreiningar
á lýðræði en flestar fela þær í sér
hugmyndina um að þeir kjörnu
fulltrúar, sem stjórna í umboði
fólksins, eigi að endurspegla sam-
setningu þjóðarinnar. Landinu hef-
ur verið skipt upp í kjördæmi svo
þingmenn komi frá ólíkum lands-
hlutum og tryggi þannig ólíka
hagsmuni ólíkra svæða. En það eru
fleiri þættir sem þarf að hafa í
huga til þess að tryggja að kjörnir
fulltrúar endurspegli þegnana. Nú
fer að líða að sveitarstjórnarkosn-
ingum og umræða um frambjóð-
endur, málefni og framtíðina er of-
arlega á baugi. Þetta er því kjörinn
tími til að líta yfir farinn veg og
skoða hvernig staða lýðræðis er á
Íslandi í dag.
Samkvæmt tölum
Hagstofunnar deilast
Íslendingar í tvo nán-
ast jafnstóra hópa,
49,9% konur og 50,1%
karlar. Fyrir síðustu
sveitarstjórnarkosn-
ingar voru 28% kjör-
inna fulltrúa konur en
72% karlar. En eftir
síðustu kosningar voru
31% kjörinna fulltrúa
konur og 69% karlar.
Þetta er aukning sem
nemur þrem prósent-
um. Oft er talað um að
jafnrétti sé náð þegar hlutföll
kynjanna eru á milli 40% og 60%
en til þess að ná því þurfa konur að
auka hlut sinn í sveitarstjórnum
um 9%. Þessi níu prósent sem upp
á vantar til að kjörnir fulltrúar í
sveitarstjórnum landsins uppfylli
þær lýðræðislegu kröfur sem við
gerum í nútíma samfélagi er ekki
óraunhæft markmið og ég vona að
við náum því í maí.
Það er mikilvægt að gera sér
grein fyrir því að jafnrétti kemur
ekki af sjálfu sér og áunnin réttindi
geta tapast sé þeirra ekki gætt. Í
ár var haldið upp á að 90 ár eru
síðan konur fengu kosningarétt og
kjörgengi. Einnig var þess minnst
að 30 ár eru liðin frá kvennafrídeg-
inum. Þessi tvenn tímamót vöktu
fólk til umhugsunar og umræðu.
Höfum við virkilega unnið að jafn-
rétti kynjanna á Íslandi í 90 ár? Er
launamunur kynjanna enn til stað-
ar, 30 árum eftir að bent var á
þetta óréttlæti með aðgerðum sem
vöktu heimsathygli? Enginn vill
óréttlæti. Enginn ætlar sér að
brjóta á öðrum en samt viðgengst
misrétti. Það eina sem þarf er vilji
til að breyta, líta í eigin barm og
spyrja hvað get ég gert? Þessi níu
prósent sem upp á vantar eru ekki
óyfirstíganlegur þröskuldur. Slíkur
árangur væri mikilvægt skref í átt
að betra samfélagi.
Ef við tökum höndum saman og
ætlum okkur að ná jafnrétti eigum
við möguleika á að ná því mark-
miði.
Nútíma lýðræði
Hugrún R. Hjaltadóttir fjallar
um lýðræði og jafnréttismál ’Það er mikilvægt aðgera sér grein fyrir því
að jafnrétti kemur ekki
af sjálfu sér og áunnin
réttindi geta tapast sé
þeirra ekki gætt.‘
Hugrún R. Hjaltadóttir
Höfundur er sérfræðingur
hjá Jafnréttisstofu.
ÍSLENDINGUM er nauðsynlegt
að hafa sjálfstætt og frambærilegt
háskólasjúkrahús í landinu til að
tryggja viðhald, þróun og gæði heil-
brigðiskerfis sem landsmenn gera
kröfu um og eiga rétt á samkvæmt
lögum. Á háskóla-
sjúkrahúsi er fléttað
saman í daglegu starfi
þjónustu við sjúklinga,
kennslu heilbrigð-
isstétta og vísinda-
rannsóknum.
Einfalt dæmi sýnir
þetta glöggt: Kandídat
kemur á vakt kl. 11 að
kvöldi. Fyrr um kvöld-
ið hafði komið inn
sjúklingur með mæði
og á lungnamynd sást
fjöldi lítilla hnúta. Á
morgunfundi 9 klst.
síðar er kandídatinn búinn að
skanna inn lungnamyndina, lesa sér
til í nýjustu fræðigreinum og útbúa
10 mínútna fyrirlestur um allt það
nýjasta í greiningu og meðferð í
svona tilvikum. Þetta vinnulag
verður til þess að nýjasta vitneskja
er borin fram fyrir þá sem eru í
námi auk þess sem aðrir læknar,
s.s. sérfræðingar í öðrum sér-
greinum, rifja þarna upp og eru
fræddir um það nýjasta hverju
sinni. Vinnubrögðin viðhalda og efla
menntun starfsmanna, tryggja
sjúklingum nýjustu meðferð og
gera jafnframt kröfur til kennara
um að fylgjast með og taka þátt í
menntandi umræðu. Þau eru enn
fremur undirstaða gæðaúttekta og
rannsóknarvinnu þar sem ný þekk-
ing verður til.
Á annað þúsund nemendur
Menntun heilbrigðisstétta bygg-
ist annars vegar á kennslu í grunn-
greinum og hins vegar starfsþjálfun
í heilbrigðiskerfinu. LSH er helsta
kennslustofnun hér á landi í heil-
brigðisvísindagreinum og á hverju
ári stunda um 1.100 nemendur nám
á spítalanum til undirbúnings störf-
um í heilbrigðiskerfinu. Spítalinn er
nú á um tuttugu stöðum á höf-
uðborgarsvæðinu og kennslan því
dreifð. Það hindrar verulega þróun
kennslunnar því mikilvægt er að
samþætta fræðigreinar svo nem-
endur fái heildræna mynd af gerð
og starfsemi líkamans og áhrifum
sjúkdóma á líkama og sál.
Ný heildarstefna mótuð
Mikilvægt er að ný heildarstefna
verði mótuð um
kennslu heilbrigð-
isstétta þar sem lögð
er áhersla á þverfag-
legt samstarf við úr-
lausn vandamála sjúk-
linga. Við undirbúning
að nýrri spítalabygg-
ingu hefur verið unnið
skipulega að þessu
markmiði. Háskóli Ís-
lands (HÍ) og LSH
hafa ákveðið að færa
saman kennslu þeirra
heilbrigðisstétta sem
eiga að vinna saman í
framtíðinni og grunnkennslan verð-
ur í nánari tengslum við LSH en
verið hefur, þá stofnun sem annast
mestan hluta starfsþjálfunarinnar.
Jafnframt hefur verið ákveðið að
framtíðaruppbygging Tilraunastofu
Háskóla Íslands í meinafræði að
Keldum verði á sameiginlegri lóð
LSH og HÍ. Þannig tengjast betur
þeir starfsmenn sem fremst standa
í rannsóknum í heilbrigðisvísindum
á Íslandi, þ.e. starfsmenn LSH,
starfsmenn heilbrigðisvísindadeilda
HÍ og vísindamenn á Keldum. Fyr-
irsjáanlegt er að náið samstarf
þessara hópa verði mikil hvatning
til aukinna vísindastarfa hér á landi.
Íslensk heilbrigðisvísindi og
rannsóknir í alþjóðlegu ljósi
Heilbrigðisvísindi eru alþjóðleg
og samanburður við erlendar stofn-
anir því nærtækur. Íslenskir vís-
indamenn á þessu sviði hafa verið
mjög virkir og gæði verka þeirra
ótvírætt mikil. Það sést til dæmis á
því að þeir hafa verið fremstir með-
al jafningja í birtingu vísindagreina
í erlendum fræðiritum og í þær er
mikið vitnað. Þessi árangur hefur
náðst þótt aðstæður sé oft ófull-
komnar. Vísindarannsóknir krefj-
ast sífellt aukinnar samvinnu milli
hópa starfsmanna og bættrar rann-
sóknaraðstöðu. Við því þarf að
bregðast. Tækniframfarir í heil-
brigðisvísindum byggjast á árang-
ursríkri rannsóknarvinnu. Leiðin
frá rannsóknarstofunni að rúm-
stokknum er greiðust í lifandi og
fersku háskólaumhverfi. Háskóla-
sjúkrahús eru sjúkrahús þar sem
besta tækni er hagnýtt til þjónustu
við sjúklinga. Landspítali – háskóla-
sjúkrahús hefur náð að standa und-
ir þessum merkjum og virk há-
skólastarfsemi er undirstaða þess
að hann geti enn sótt fram.
Að hugsa nýja hugsun
„Vísindi eru að sjá það sem aðrir
hafa áður séð og hugsa nýja hugs-
un“ er haft eftir Nóbelsverðlauna-
hafanum Albert von Szent-Györgyi
(1937). Þau byggingaráform sem nú
eru uppi undirstrika skilning á mik-
ilvægi náinnar samvinnu sérfræð-
inga svo háskólasjúkrahús geti vax-
ið, dafnað og gegnt sínu hlutverki.
Sameiginleg uppbygging háskóla-
starfsemi og sjúkrahússtarfsemi er
nauðsynleg til að þekking og kunn-
átta fámenns hóps sérfræðinga
smáþjóðar nýtist sem best. Að
hugsa nýja hugsun er kjarni há-
skólastarfs og undirstaða þríþættr-
ar starfsemi og þjónustu háskóla-
spítala. Ánægjulegt er að nú gefst
tækifæri til þess að skipuleggja
þessa mikilvægu starfsemi í heild.
Nauðsynlegt er að nýta það til hins
ýtrasta og hafa í huga að vísindin
efla alla dáð.
Sameiningin eflir kennslu,
vísindi og rannsóknir
Kristján Erlendsson fjallar
um málefnið: „Af hverju
nýtt sjúkrahús?“ ’Þau byggingaráformsem nú eru uppi undir-
strika skilning á mik-
ilvægi náinnar sam-
vinnu sérfræðinga svo
háskólasjúkrahús geti
vaxið, dafnað og gegnt
sínu hlutverki.‘
Kristján Erlendsson
Höfundur er læknir, varadeild-
arforseti læknadeildar HÍ og fram-
kvæmdastjóri kennslu, vísinda og
þróunar á LSH.
TVEIR samverk-
andi þættir höfðu af-
gerandi áhrif á nið-
urstöðu prófkjörs
Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík og Garða-
bæ eða „ruðn-
ingsáhrif“ sem topp-
barátta þriggja
karlmanna leiddi af
sér annars vegar og
hins vegar sú athygl-
isverða staðreynd að
karlmenn voru í
minnihluta frambjóð-
enda.
Ruðningsáhrifin
Reglur prófkjörsins
voru í grundvall-
aratriðum þannig að
atkvæði í tiltekið sæti
telja upp á við, ef svo
má að orði komast, og
hafa prófkjör innan
Sjálfstæðisflokksins
jafnan verið fram-
kvæmd með þessum
hætti. Fyrir vikið hlaut frambjóð-
andi úr röðum kvenna, Laufey Jó-
hannsdóttir, 7. sæti listans þótt hún
hafi hlotið flest atkvæði allra í 2.
sætið. Ástæðan er sú að sá sem
hreppti 2. sætið var með mun fleiri
atkvæði en Laufey í 1. sætið og
„ruddi“ henni þar með niður, í Lauf-
eyjar tilviki alveg niður í 7. sæti, sök-
um atkvæðadreifingarinnar. Þetta
er einnig ein af ástæðunum fyrir því
að Ragnhildur I. Guðbjartsdóttir
endar í 5. sætinu þótt hún sé með
þriðja mesta atkvæðamagnið á bak
við sig, svo að dæmi séu nefnd.
Dreifingarmynstur atkvæða
Ruðningsáhrifin skýra þó ekki
lakan hluta kvenna nema að hluta.
Þegar rýnt er í úrslit prófkjörsins
kemur berlega í ljós mynstur sem
minnir á fléttulista, þ.e. þau sem
tóku þátt virðast hafa kosið jöfnun
höndum konur og karla í fjögur
efstu sæti. En þar sem konurnar
voru nærri helmingi fleiri en karl-
arnir dreifðust þau at-
kvæði sem konur fengu
í fjögur toppsætin á
fleiri einstaklinga.
Þetta er líklega helsta
skýringin á velgengni
karlanna í fjórum efstu
sætum listans. Þetta
segir okkur jafnframt
að innan Sjálfstæð-
isflokksins vill fólk al-
mennt að hlutur kvenna
og karla sé sem jafn-
astur, enda er það jafn-
an fosenda sig-
urstranglegasta
framboðslistans. Það
tryggir þó ekki alltaf að
prófkjör skili sig-
urstranglegustu nið-
urstöðunni.
Patentlausn?
Megintilgangur próf-
kjöra er að stilla upp
sterkasta framboðslist-
anum hverju sinni. Bor-
ið saman við uppstill-
ingu eru þau að flestu
leyti ef ekki öllu ákjósanlegri aðferð;
prófkjör er lýðræðislegra, opnara og
veitir hinni svokölluðu flokksforystu
aðhald. Þessi aðferð er þó ekki galla-
laus, með tilliti til m.a. kynjahlutfalls
og kostnaðar. Það eru aðrar aðferðir
reyndar ekki heldur, eins og t.d.
stækkað kjördæmaþing, skoð-
anakannanir, fléttulistar eða hvað
svo sem hefur verið bryddað upp á í
nafni aukins lýðræðis. Staðreyndin
er sú, að það er engin patentlausn til
að lýðræðinu, heldur aðeins misgóð-
ar útfærslur. Á meðan prófkjör í
þessari mynd eru enn skásta leiðin
hlýtur Sjálfstæðisflokkurinn að
styðjast við þau. Það fríar okkur
hins vegar ekki frá því að leita lýð-
ræðislegri og betri leiða, séu þær á
annað borð til.
Ruðningsáhrifin
Helga Guðrún Jónasdóttir
fjallar um prófkjör
Sjálfstæðisflokksins
Helga Guðrún
Jónasdóttir
’Megintil-gangur próf-
kjöra er að stilla
upp sterkasta
framboðslist-
anum hverju
sinni.‘
Höfundur er kynningarstjóri
B&L og sjálfstæðiskona í Kópavogi.
PRÓFKJÖR Sjálf-
stæðisflokksins í
Kópavogi er n.k.
laugardag.
Alls hafa fimmtán
manns gefið kost á
sér að þessu sinni,
sjö konur og átta
karlar, hvert öðru
betra, en í þessari
grein ætla ég ein-
göngu að minna á
konurnar og skora á
aðrar konur í Kópa-
vogi að veita þeim
gott brautargengi í
prófkjörinu. Látum
ekki slysið í Garðabæ
henda konur í Kópa-
vogi.
Það er reyndar
umhugsunarvert
hversu einkennilega
raðaðist á lista þeirra
Garðbæinga með
fullri virðingu fyrir
þeim körlum sem völdust í fjögur
efstu sætin. Mikil stemmning hef-
ur ríkt undanfarið í Sjálfstæð-
isflokknum í garð kvenna og eru
landsfundur flokksins og próf-
kjörið í Reykjavík gott dæmi um
það. Allir eru sammála um nauð-
syn þess að konur
skipi efstu sæti til
jafns við karla, en
hvað gerist í Garða-
bæ? Hvar voru konur
í Garðabæ og hvað
voru kjósendur þar yf-
irleitt að hugsa, hvað
hugsuðu t.d. konurnar
fimm hundruð sem ný-
verið tóku þátt í leið-
toganámskeiði á veg-
um flokksins þar í
bæ? Ég er nokkuð
viss um að það snerist
ekki um að setja kon-
ur til hliðar eða hvað?
Ég vona sannarlega
að kjósendur í Kópa-
vogi láti þetta ekki
gerast þar.
Sjö konur óska eftir
atkvæði þínu í mis-
munandi sæti, eflaust
þekkið þið margar
þeirra og vafalaust
hafa ykkur borist
glæsilegir kynningarbæklingar frá
þeim.
Í þessum hópi eru bæði mjög
reyndar konur annars vegar og
hins vegar nýliðar sem mikils má
vænta af. Í þessum hópi kvenna
eru konur með mikla og góða
menntun og starfsreynslu sem
mundi nýtast Kópavogsbæ vel.
Ég vænti þess að konur láti
ekki sitt eftir liggja og taki þátt í
prófkjörinu. Kjósum þær í örugg
sæti í bæjarstjórn Kópavogs.
Konur í Kópavogi
Hildigunnur Lóa Högnadóttir
fjallar um prófkjör Sjálfstæð-
isflokksins í Kópavogi
Hildigunnur Lóa
Högnadóttir
’Allir eru sam-mála um nauð-
syn þess að kon-
ur skipi efstu
sæti til jafns við
karla…‘
Höfundur er skrifstofustjóri og
fyrrverandi formaður Eddu, Félags
sjálfstæðiskvenna í Kópavogi.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið