Morgunblaðið - 20.01.2006, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 2006 33
UMRÆÐAN
KASTLJÓS fjölmiðla hefur nú um
nokkurt skeið beinst að leikskólum.
Umræðan hefur m.a. snúist um
manneklu, launakjör, menntun og
viðhorf til þeirra sem þar starfa. Hér
verður gerð grein fyrir menntun
leikskólakennara í Kennaraháskóla
Íslands og fjallað um nám í leikskóla.
Síðan árið 1997 hefur Kenn-
araháskóli Íslands menntað leik-
skólakennara. Að leikskólakennarar
sæki menntun sína í háskóla er engin
tilviljun heldur í takt við þróun sem
átt hefur sér stað víða um heim.
Fræðimenn eru sammála um nauð-
syn þess að í nútímasamfélagi beri
að leggja áherslu á menntun kenn-
ara og er leikskólastigið þar ekki
undanskilið. Það er einnig tímanna
tákn að foreldrar gera í æ ríkari
mæli kröfur um gæði þess starfs sem
fram fer í leikskólum fyrir hönd
barna sinna.
Nám í Kennaraháskóla Íslands
Í Náms- og kennsluskrá KHÍ
(2005) kemur fram að leikskólakenn-
aranám er starfsmenntun sem miðar
að því að undirbúa nemendur til upp-
eldis- og kennslustarfa í leikskólum
og sambærilegum stofnunum fyrir
börn undir skólaskyldualdri. Námið
er 90 einingar og lýkur með B.Ed.-
prófi í leikskólafræði. Það tekur mið
af Aðalnámskrá leikskóla frá árinu
1999, lögum um leikskóla nr. 78/1994
og starfsvettvangi leikskólakennara.
Í náminu er leitast við að efla með
nemendum glögga sýn á uppeldis- og
menntahlutverk leikskólans og
tengsl hans við samfélagið. Mark-
miðið er að nemendur fái heildarsýn
á starfsemi leikskólans, hug-
myndafræði leikskólauppeldis og
það menningar- og menntahlutverk
sem leikskólinn gegnir í lífi ungra
barna. Í námi sínu kynnast nem-
endur ýmsum kenningum og aðferð-
um við kennslu og uppeldi leikskóla-
barna. Stefnt er að því að
leikskólakennaranemar rækti með
sér gagnrýnið hugarfar og verði við
námslok ábyrgir, sjálfstætt hugs-
andi og leitandi fagmenn.
Nám og kennsla leikskólabarna
Leikskólinn er lögum samkvæmt
fyrsta skólastigið. Námið sem þar
fer fram felst að stórum hluta í sið-
menntun sem fjallar t.d. um sam-
skipti milli manna, gildismat og siði.
Siðmenntun er talin vera mikilvæg
undirstaða bók- og verknáms. Það
getur verið erfitt að koma auga á og
skilja nám eða kennslu í leikskóla.
Margt af því sem þar fer fram fellur
ekki undir hugmyndir margra um
nám eða kennslu. Þær hugmyndir
snúast gjarnan um kennslubækur,
nemandann sem móttakanda og til-
tekna hegðun kennarans. Í leikskóla
er umönnun og kennsla barna órjúf-
anleg heild. Skoða verður námið út
frá heildarsýn þar sem tengsl milli
tungumáls, vitsmuna og fé-
lagsþroska eru margþætt. Fag-
mennska leikskólakennara felst m.a.
í þekkingu á þroska og þörfum barna
ásamt ígrundun og skipulagningu
starfsins. Í seinni tíð hafa fræðimenn
beint sjónum að því hvernig börn
læra og hvernig ber að styðja við
nám þeirra. Í leikskólafræði eða leik-
skólakennslu er lögð áhersla á að
barnið sé virkt og skapandi í námi
sínu. Námsaðstæður í leikskóla eru
fjölbreyttar og viðfangsefnin sem
börnin taka þátt í eru þess eðlis að
mismikið reynir á innbyrðis sam-
skipti þeirra. Helsta náms- og
þroskaleið leikskólabarnsins er leik-
ur og samskipti þess við aðra; bæði
leikfélaga og fullorðna. Í leiknum
eru tengsl milli barna í brennidepli
og í þessum námsaðstæðum þroska
börnin hvað mest samskiptafærni
sína. Innan barnahópsins fer því
fram mikilvægt nám. Það krefst fag-
mennsku að skapa börnum skilyrði
til leiks og þroska. Á leikskólastiginu
hefur náðst athyglisverður árangur í
þróun náms án aðgreiningar þar sem
komið er til móts við réttindi og þarf-
ir barna með fötlun og
barna af erlendum
uppruna. Aðferðirnar
sem kennarar beita
og þau samskipti sem
eiga sér stað hafa
áhrif á það hvað og
hvernig barnið lærir.
Þessar áherslur eru
sem rauður þráður í
námi leikskólakenn-
ara. Nemendum er
ætlað að öðlast færni í
að skipuleggja náms-
þætti leikskólans og
taka mið af leik sem megin náms- og
þroskaleið barnsins.
Í Kennaraháskóla Ís-
lands hefur að und-
anförnu staðið yfir end-
urskoðun á námi við
skólann. Í nýrri nám-
skrá er m.a. stefnt að því
að skapa enn frekari
tengsl milli menntunar
leikskólakennara og
kennara í yngstu bekkj-
um grunnskólans í þeim
tilgangi að stuðla að
betri samfellu í námi
barna.
Stöðugleiki og öryggi
í umhverfi hafa verið talin forsenda
fyrir vellíðan og námi barna. Grund-
vallarforsendur stöðugleika í skóla-
starfi felast m.a.í því að þeim sem
störfin vinna finnist þeir vera metnir
að verðleikum. Í umræðunni und-
anfarið hefur komið fram að leik-
skólakennarar telja margir hverjir
að svo sé ekki m.a. vegna starfs- og
launakjara. Langvarandi skortur á
leikskólakennurum er nú þegar
áhyggjuefni sem ýtt getur undir og
viðhaldið ójöfnuði meðal barna og
fjölskyldna þeirra.
Í dag dvelja flest börn á Íslandi,
frá tveggja til sex ára aldurs, meiri
hluta dagsins í leikskólum. Það ætti
því að vera metnaðarmál samfélags-
ins að kennarar fyrsta skólastigsins
hafi sérþekkingu á sviði uppeldis- og
menntunar ungra barna. Það er
brýnt verkefni að sporna við fækkun
leikskólakennara og gera leikskól-
ann að eftirsóknarverðum starfs-
vettvangi ungs fólks.
Fagmenntun á fyrsta skólastigi
Hrönn Pálmadóttir fjallar um
menntun leikskólakennara og
nám leikskólabarna
’Það er brýnt verkefniað sporna við fækkun
leikskólakennara og
gera leikskólann að eft-
irsóknarverðum starfs-
vettvangi ungs fólks.‘
Hrönn Pálmadóttir
Höfundur er forstöðumaður
leikskólabrautar Kennaraháskóla
Íslands.