Morgunblaðið - 20.01.2006, Blaðsíða 54

54 FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Kjartan Guð-mundur Magn-
ússon fæddist í
Cambridge, Eng-
landi, 20. mars
1952. Hann lést á
heimili sínu 13. jan-
úar síðastliðinn.
Foreldrar hans eru
Helga Vilhjálmsson,
f. 15. ágúst 1926, og
Magnús Magnús-
son, f. 19. október
1926. Systkini
Kjartans eru Magn-
ús Már Magnússon,
aðalritari Alþjóðlega Jöklarann-
sóknafélagsins í Cambridge,
Englandi, f. 12. júlí 1954, og Mar-
grét Þorbjörg Magnúsdóttir,
sjúkraþjálfari á Grensásdeild
Landspítalans, f. 23. mars 1957.
Hinn 29. september 1973
kvæntist Kjartan Maríu G. Haf-
steinsdóttur tækniteiknara, f. 7.
september 1950. Foreldrar henn-
ar eru Guðný Steingrímsdóttir, f.
14. ágúst 1924, og Hafsteinn S.
Tómasson, f. 27. febrúar 1922, d.
28. maí 1967. Dóttir þeirra er
Erna Kjartansdóttir, f. 22. ágúst
1977. Maður Ernu er George
Leite, f. 16. desember 1980. Dótt-
ir þeirra er Sofia Lea, f. 18. ágúst
2004.
Kjartan varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík
1972, lauk B.Sc.
(Hons.) prófi í hag-
nýtri stærðfræði
frá University of St.
Andrews í Skot-
landi 1976, M.Sc.
prófi í stærðfræði-
legri stýrifræði frá
University of War-
wick 1977 og dokt-
orsprófi í sömu
grein 1983.
Hann var sér-
fræðingur á Raun-
vísindastofnun Há-
skólans 1980–1990,
dósent í hagnýtri stærðfræði við
raunvísindadeild Háskóla Íslands
1990–1996 og prófessor í sömu
grein frá 1996. Rannsóknir
Kjartans fólust einkum í beitingu
stærðfræði við líffræðileg við-
fangsefni, gerð stærðfræðilíkana
fyrir dýrastofna, svo sem hvala,
fiska og fugla, og samspili þeirra,
og stjórnun endurnýjanlegra
auðlinda. Kjartan hafði frá
barnsaldri mikinn áhuga á fugl-
um og leitaði nýrra tegunda um
allt land og allan heim, en fuglar
komu einnig inn í rannsóknar-
störf hans og skrif, svo sem rjúpa
og fálki og fuglar við Þingvalla-
vatn.
Útför Kjartans verður gerð frá
Dómkirkjunni í Reykjavík í dag
og hefst athöfnin klukkan 15.
Þegar Kjartan hafði barizt í sex ár
við þann sjúkdóm sem loks batt enda
á jarðvist hans eftir misjafnt gengi í
því grimma stríði var honum sagt að
nú væri svo komið að ekki væri hægt
að gera meira til lækningar. Þá svar-
aði hann: Ég er búinn að sjá marga
staði í heiminum, og flesta fugla him-
insins.
Í þessu stríði var löngum mikil tví-
sýna og blakti oft vonin á skari. Hinir
færustu og hollustu læknar og
hjúkrunarfólk reyndi allt honum til
bjargar, sjálfur barðist hann hversu
sem gegndi og var stærstur þegar
mest reyndi og sárast. Aldrei slakn-
aði hugprýði Kjartans, og ég veit
ekki til þess hann hafi nokkurn tím-
ann kvartað. Eiginkona hans, Mæja,
studdi hann af alefli alla leið.
Erfitt er að finna orð. Ég lýt höfði
í aðdáun og virðingu fyrir þessum
frænda mínum sem allir unnu hug-
ástum sem honum kynntust. Aðrir
eru færari að rekja glæstan feril
hans sem stærðfræðings, vísinda-
manns og kennara. Ég hef líka heim-
ildir fyrir því að hann var manna
fremstur og afkastamestur fugla-
skoðara og því áhugamáli sínu sinnti
hann meðfram störfum sínum hve-
nær sem sjúkdómurinn leyfði honum
og linnti hvergi sókn. Ég lít út um
gluggann og sé strjála hópa flögra
hjá eins og þeir séu að leita í hragl-
andanum að skjóli og snjóinn skefur
um naktar trjágreinarnar sem
hverfa í fjúkið af og til. Það er orðið
langt síðan ég var að horfa út um
sama gluggann á annarri árstíð; þá
var sumar. Ég sé Kjartan systurson
minn úti á götu skima til himins og
hvarfla sjónum um sviðið úti hátt og
lágt. Ég fór út og fékk hann inn í
kaffi og á leiðinni sagði hann að hann
hefði spurn af fugli sem fáir hefðu
séð hér um slóðir. Ég leiddi hann inn
í vinnuherbergið mitt sem þá var
misjafnlega fært vegna bóka og
handrita og þá sat hinn óvænti
vængjaði gestur stilltur á grein fyrir
utan gluggann eins og hann ætti von
á þessum fundi.
Kjartan fæddist fyrstur barna-
barna foreldra minna. Foreldrar
hans stunduðu háar menntir í mið-
stöð vísinda og fræða í Cambridge.
Ég brá mér úr deiglu minni úr París
að heimsækja þau og sjá frumburð
þeirra Helgu systur minnar og
Magnúsar. Ég held að ég hafi verið
fyrstur úr frændgarði að líta þennan
bjarta svein. Alltaf þótti mér og þyk-
ir hafa fylgt mikil birta þessum
frumburði nýrrar kynslóðar og hve-
nær sem ég hef hitt hann hefur mér
aldrei þótt dvína vænleikur. Í hóg-
værð bjarmaði af innra atgervi hans.
Því meiri vandi er að kveðja þegar af
miklu er að taka í tilfinningum. Nú
hefur þessi góði drengur farið í friði.
Öllum harmdauði sem honum kynnt-
ust en hugsvölun fólgin í björtum
minningum og nærandi um fjölgáf-
aðan og óvenjulegan mann, yfirlæt-
islausan og fjarri vammi. Frændur
og vinir horfa á eftir honum hverfa
vængjaðan upp í heiðríkju, ofar
hreggi og hríðum og heimsins vá.
Hann skildi við óbeygður alls og
heill, bjartur og fagur.
Thor Vilhjálmsson.
Svanurinn er floginn.
Föstudagsmorgunninn í fyrri viku
var fagur. Uppstytta milli þrúgandi
hryðja. Sólin skein á lágum ferli sín-
um. Snjór var á jörðu og allt varð
heilagt. Þá lyfti hinn ljúfi svanur,
Kjartan Guðmundur, vængjum sín-
um og flaug burtu frá okkur. Hann,
vinur fuglanna, átti kannski stefnu-
mót við fugla himinsins, einhverja
þeirra sem hann hafði ekki séð áður.
Kannski hvíslar hann að Mæju sinni
frásögn af þeim fundi og hún finnur
mynd í einstöku safni þeirra af fugla-
myndum. Kannski heyra Mæja og
Erna þyt af vængjataki svansins.
Kannski.
Þennan föstudagsmorgun lauk
fimm ára stríði Kjartans við krabba-
mein. Í þessu stríði skiptust á skin og
skúrir, tímabundnir sigrar; síðan
helgaði sjúkdómurinn sér stærri
hlut. Það voru stundir bjartsýni með
ótrúlegri lífsorku en í kjölfarið
dimmar stundir ósigra. Þá bugaðist
hann ekki, en sagði: Ég geri það sem
þarf.
Maður undraðist á þessu baráttu-
skeiði þolgæði og kjark Kjartans.
Sama má segja um hina styrku eig-
inkonu hans, Mæju, sem ásamt Ernu
dóttur þeirra, Georg og sólargeisla
þeirra allra, Sófíu Leu, voru öflugar
stoðir í þessu langa stríði.
Góðu tímabilin nýttu Mæja og
Kjartan til að sinna helstu áhuga-
málum sínum, eftir því sem starf
hans leyfði, en það voru fuglar
heimsins og fuglaskoðun. Þau ferð-
uðust víða um veröldina, til fjar-
lægra landa og leituðu uppi sjald-
séða fugla, viðuðu að sér djúptækri
þekkingu á lífi manna og náttúrunni,
fuglum og dýrum. Kjartan var þegar
í barnæsku mjög forvitinn um dýrin,
sérstaklega fuglana. Ég man þegar
við hjónin vorum í heimsókn hjá for-
eldrum hans í Princeton og fórum í
ökuferð. Gleði litla drengsins sem þá
var á þriðja ári var mikil þegar þeir
feðgar fundu hinn litfagra fugl Scar-
let Tanager.
Kjartan var afbragðsmaður, en
það orð notar maður sparlega. Hann
var greindur og hógvær, staðfastur
og þolinmóður, hafði leiftrandi
kímnigáfu, forvitinn um náunga sinn,
frændfólk og vini. Fjölþætt áhuga-
mál hans stækkuðu umhverfið og
hlutdeild í þeim veitti tryggum vin-
um og fjölskyldu góðar stundir.
Mæja og Kjartan eiga fallegt heimili,
ríkt af bókum sem allar eru vel
valdar.
Mjög náið samband var milli
Kjartans og Ernu dóttur hans alla
tíð. Og dóttir Ernu og Georgs er sól-
argeisli sem með einu brosi birtir allt
rými.
Mæja mín, Erna, Georg og Sofia
Lea, elsku systir mín, mágur og fjöl-
skylda. Í farteskinu eigum við alltaf
minningar sem við vekjum þegar
dimmir í huga. Far vel, Kjartan
frændi minn, við Lillý kveðjum þig.
Guðmundur W. Vilhjálmsson.
Fyrir rúmlega þrjátíu árum birtist
María, litla systir Bjössa, í dyra-
gættinni með hávaxinn ljóshærðan
kærasta. Þar var Kjartan mættur.
Stóribróðir var ekki alltaf hrifinn af
þeim piltum sem gáfu henni hýrt
auga, en Kjartan hlaut strax náð fyr-
ir augum stóra bróður og með okkur
Kjartani tókst vinátta, sem átti eftir
að endast þar til yfir lauk. Kjartan er
fallinn frá, langt um aldur fram.
Maja og Kjartan giftu sig um
haustið 1973 og raunar byrjaði
hjónabandið næstum með ósköpum,
því ekki vildi betur til en svo að brúð-
guminn klemmdi sig á bílhurð og
þurfti að fara með hann á slysavarð-
stofuna til að gera að sárum hans og
það rétt stóðst á endum, að hann
næði í kirkjuna og sitt eigið brúð-
kaup. Hjónaband þeirra Maríu og
Kjartans var hamingjuríkt og far-
sælt.
Þau fluttu til St. Andrews í Skot-
landi fljótlega eftir vígsluna þar sem
Kjartan stundaði nám. Bjuggu í
gömlu hlöðnu steinhúsi utan við bæ-
inn sem hét Cast Farm. Þetta var al-
vöru skoskt hús sem var kynt með
arinkyndingu og voru kol aðaleldi-
viðurinn, annan eldivið sóttu þau
hjón út í nærliggjandi skóg. Hitinn
var nýttur vel að skoskum sið og til
dæmis passað vandlega að loka öll-
um dyrum því mikilvægt var að
missa ekki hitann milli herbergja.
Það var glatt á hjalla á Cast Farm
og gestkvæmt. Við hjónin heimsótt-
um þau oft og ferðuðumst með þeim
um Skotland. Kjartan var náttúru-
unnandi og hafði sérstakan áhuga á
fuglum og lifnaðarháttum þeirra.
Hann var gríðarlega fróður um allt
sem sneri að fuglalífi, þekkti alla
fugla og öll fuglahljóð.
Þessi áhugi hans var smitandi og
kenndi okkur að njóta ferðalaga
bæði innanlands og utan á allt annan
hátt en við höfðum áður gert. Alltaf
var skyggnst eftir fuglum og farið á
ótrúlegustu staði þar sem frést hafði
af einhverjum sérstökum fugli eða
flækingsfuglum.
En sorgin knúði dyra í mars 1976
þegar dóttir þeirra, Helga María,
lést aðeins nokkurra klukkustunda
gömul. Hún var jarðsett í St. And-
rews. Unga parið var harmi slegið.
Svo háttaði til að við vorum með
þeim þessa erfiðu daga og dáðumst
við að samheldni þeirra og kærleika
á þessum erfiða tíma.
Síðar þetta sama ár fluttu þau til
Royal Leamington Spa í Warwick-
skíri á Englandi, þegar Kjartan hóf
nám við Warwick-háskóla, og síðla
sumars 1977 fæddist sólargeislinn
þeirra, dóttirin Erna.
Vinátta og áhugamál eiga sér eng-
in landamæri og voru þau hjón ekki
síður gestrisin þar en þau höfðu ver-
ið í Skotlandi og í heimsóknum til
þeirra voru aftur kannaðar ókunnar
slóðir og leitaðir uppi fuglar og villt
dýr. Þar lágu áhugamál Kjartans og
þessum leiðöngrum var haldið
áfram, eftir að þau hjónin fluttu heim
til Íslands. Þær voru ófáar ferðirnar
og fuglaskoðanirnar sem þeir Kjart-
an og Bjössi fóru saman.
Kjartan naut lífsins og náttúrunn-
ar og lifði lífinu lifandi og þegar veik-
indin gerðu vart við sig aftur í haust,
og ljóst var hvert stefndi, var Kjart-
an sjálfum sér samkvæmur, sagðist
hafa notið þess sem hann hafði kosið
helst, yndislegrar fjölskyldu, sam-
bands síns við dýr og ósnortna nátt-
úru og ferðalaga til framandi staða.
Þar var hans lífsnautn, þar var hans
lán og gæfa.
Kjartan hafði lífsviðhorf sem ein-
kenndist af streituleysi, hann var há-
vaðalaus, vinsæll og hógvær maður
en glaður lífsnautnamaður. Sögu-
maður góður, tónlistarunnandi og
menningarsinnaður í víðasta skiln-
ingi þess orðs. Hafði góða kímnigáfu
og lund. Hann var líka raunvísinda-
maður af lífi og sál og áttum við oft
fjörugar samræður um lífið og til-
veruna. Hann var rökfastur en hlust-
aði alltaf á hvað aðrir höfðu að segja,
engin skoðun var svo léttvæg að ekki
mætti ræða hana og spekúlera í
henni. Það var engin ein rétt skoðun,
enginn einn sannleikur. Aldrei
heyrðum við hann hallmæla nokkr-
um manni.
Fráfall Kjartans er mikill missir.
Við syrgjum hann, þennan góða
dreng. Við söknum samverustund-
anna, söknum þess sem hann gaf
okkur með fróðleik sínum, vitsmun-
um og sinni jákvæðu persónu.
Blessuð sé minning Kjartans
Magnússonar.
Hildur og Ingibjörn.
Í bernskuminni loga ljósin og óma
raddirnar frá fjölskyldumótunum á
Bergstaðastrætinu, í húsi afa og
ömmu, ekki síst um jólin þegar allir
komu saman til dýrlegrar veislu þar
sem dansað var kringum stórt tré og
pakkar fylltu sófa og stóla – í minn-
ingunni heilt herbergi þegar börn-
unum fjölgaði. Í þessari fjörugu
barnasveit var Kjartan leiðtoginn í
leikjunum sem bárust víða um þetta
stóra ævintýrahús, hann var stóri
frændinn, elstur okkar, kátur, glað-
vær og uppátækjasamur – drengur
góður.
Allt þetta einkenndi Kjartan á far-
sælli lífsgöngu. Hann var atgervis-
maður á alla lund, glæsilegur og fríð-
ur sýnum, ágætur íþróttamaður á
yngri árum og seinna mikill útvist-
argarpur enda fuglaskoðun hans
helsta áhugamál. Í allri framgöngu
var hann prúðmenni, ekki fram-
hleypinn en staðfastur og ákveðinn í
skoðunum, heilsteyptur og hógvær.
Kjartan var skemmtilegur maður og
hlýr, lítt gefinn fyrir hversdagslegt
hjal eða gaspur, en áhugasamur og
fjölfróður með eindæmum, gaman-
samur og kátur þegar því var að
skipta. Þegar við hittumst á fjöl-
skyldumótum eða í Vesturbænum
þegar hann var á leið til starfa sinna í
Háskólanum var ævinlega einsog
maður hefði hitt hann síðast í gær.
Kjartan lifði með reisn og hann dó
með reisn, starfsamur til hinsta dags
og lifði þá miklu hamingju að eignast
sitt fyrsta barnabarn. Álengdar
fylgdist maður af aðdáun með styrk
hans og Mæju í þessum heljarátök-
um sem þau háðu saman af hetju-
skap. Nú er langri baráttu lokið.
Okkur langar að senda okkar inni-
legustu samúðarkveðjur til Mæju,
Ernu og fjölskyldu, Helgu og Magn-
úsar, Mása og Möggu Tobbu og
þeirra fjölskyldna. Megi bjartar
minningar sefa sáran harm. Blessuð
sé minning Kjartans.
Örnólfur og Guðmundur Andri
Thorssynir.
Gulur Volvo keyrir að Grábrók,
Bítlarnir hafa rúllað frá því í Mun-
aðarnesi. Við stökkvum út, lítill hóp-
ur tveggja systkina og fjölskyldna
þeirra. Um kvöldið er borðuð sell-
erísúpa á Bifröst. Eitt flass úr enda-
lausu safni þýðingarlítilla skota, lít-
illa minninga um indælar sam-
verustundir sem flétta sig saman í þá
brynju sem maður síðan vefur um
sig í lífsbaráttunni.
Í Kjartani átti ég sérstakan vin.
Fyrir utan áðurnefndar samveru-
stundir fjölskyldnanna, hans og
Mæju, foreldra minna og okkar
krakkanna, hef ég alltaf fundið að í
honum ætti ég athvarf. Það átti líka
við þegar kom að stærðfræðinni – en
á góðum degi var hlaupið hratt yfir
efnið og síðan sest yfir tei í eldhúsinu
í Bogahlíðinni og diskúterað. Disk-
úterað um pólitík, um stærðfræði,
um kennslufræði, debaterað um
ágæti Jim Morrisons og Doors, rætt
um Dürrenmatt og Hesse, existensí-
alisma og yfirborðskenndar yfirlýs-
ingar þjóðþekktra einstaklinga um 5.
sinfóníu Beethovens. Af hlýjum hug
leiðbeinandans opnaði hann svo
margar dyr og leiddi hugann svo
víða. Í Kjartani átti ég mentor, sem
ég sakna og sakna að hafa ekki haft
meiri tíma með í seinni tíð.
Það sem ég þó sakna hvað mest er
að hafa ekki haft tækifærið til að
þakka honum fyrir mig.
Kjartan var frábær kennari og
fengum við mörg að njóta leiðsagnar
hans. Samt er ég viss um að auðvitað
fjallaði þetta ekki bara um að út-
skýra sjö hróp eða breiða út fagn-
aðarerindi tegrunar, það finn ég á
okkur systkinabörnum Mæju. Hann
ræktaði sjálfur þá staði sem hann
átti í okkur á sinn hljóðláta hátt,
spurði til og hvatti. Kannski var okk-
ar þakklæti sjálfkrafa samtvinnað
þeirri gagnkvæmu virðingu og vin-
áttu sem á milli okkar var. Sem gerir
söknuðinn því miður ekki léttari, en
skerpir vitundina um það hvað mað-
ur er heppinn að fá svona marg-
slungna og góða þræði í vefinn sinn,
að til sé fólk sem opnar fyrir manni
dyr og hjarta og gefur manni víðari
sýn.
Ég þakka mínum mentor, frænda
og vini samfylgdina og lofa að reyna
eftir fremsta megni að gefa gjöfina
áfram.
Hildigunnur.
Á snjallri mynd sem vinur okkar
og bekkjarbróðir teiknaði fyrir
Faunu útskriftarárið úr Mennta-
skólanum í Reykjavík 1972 situr
Kjartan að sumbli með nokkrum
helstu andans jöfrum mannkynssög-
unnar. Þannig vil ég minnast hans og
sé hann fyrir mér glaðan og reifan í
góðum félagsskap við allsnægtaborð
tilverunnar því þótt Kjartan hafi
kvatt okkur allt of fljótt náði hann
flestum fremur að gæða hverja
stund merkingu og innihaldi. Öðrum
hefði varla nægt öld til að afreka það
og upplifa sem hann gerði.
Hvort sem það var frá upphafi eðl-
islægt eða hvort starfsgrein hans,
stærðfræðin, eða aðaláhugamál,
náttúruskoðun, þroskuðu það með
honum hafði Kjartan til að bera fá-
gæta heiðríkju hugans og hæfileika
til að nálgast kjarna hvers máls.
Hann fylgdi sínu striki, var stefnu-
fastur og viss í sinni sök hvað væri
eftirsóknarvert og hvað ekki. Mat
annarra skipti hann þá litlu því
sjálfstraust hafði hann nægt án votts
af yfirlæti. Hann var fagurkeri með
öruggan smekk, vildi aðeins það
besta og bar gæfu til að öðlast það.
Maju, konu sinni, hafði hann
kynnst áður en hann hélt til náms í
Skotlandi og fyrstu mánuðina í St.
Andrews man ég að hann var frið-
laus þangað til hann fann gamalt, lít-
ið steinhús í næsta bæ þar sem hann
gat boðið henni að búa. Aukaatriði á
borð við kulda, sagga og kóngulóar-
vefi voru ekki að væflast fyrir honum
og þótt hinni ungu brúði hafi fallist
hendur í byrjun var hún ekki lengi að
gera kofann vistlegan og lét það ekki
á sig fá að þurfa að fara bæjarleið til
að fara í bað. Dvölin á Cast Farm var
ætíð björt í minningu þeirra og sjálf-
ur minnist ég sælustunda við arineld
og Beethoven sem ómaði frá gömlum
ferðagrammófón. Hvorugt þeirra lét
það eftir sér að láta smáatriði angra
sig um of og þarna var lagður grunn-
ur að sterku sambandi þeirra. Sem
heimagangur á heimilum þeirra hér
og þar á jarðarkringlunni fékk ég að
fylgjast með því gegnum árin hvern-
ig þau uxu og þroskuðust saman,
samhent í gleði og sorg, samhljómur
sem fékk aukna fyllingu þegar dótt-
irin Erna, Georg og dótturdóttirin
Sofia Lea komu til sögunnar.
Enginn vinnur sitt dauðastríð eftir
því sem sagt er en þó er Kjartan í
minningunni sigurvegari sem aldrei
lét bugast. Ótrúlegt hugrekki hans
og æðruleysi síðustu árin bregður
birtu yfir okkur sem eftir lifum og
söknum.
Gunnar Snorri Gunnarsson.
Kveðja frá Háskóla Íslands
Við kveðjum í dag frábæran kenn-
ara og vísindamann, Kjartan G.
KJARTAN G.
MAGNÚSSON