Morgunblaðið - 27.08.2006, Blaðsíða 34

daglegt líf
34 SUNNUDAGUR 27. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Bandaríkjamenn voru hálfan áratug að safna kröftum
til að gera bíómyndir um voðaverkin 11. september
2001. Sæbjörn Valdimarsson kynnti sér efni United 93
og World Trade Center og rifjar upp atburðarásina.
Heimur trúarofstæk-ismanna er svart/hvítur,glóandi af hatri og full-komnu umburðarleysi
fyrir skoðunum annarra, litarháttur
eða staðsetning slíkra paura skiptir
litlu máli. Ógnin, sem kristallaðist á
hinum svarta septemberdegi, hefur
vofað yfir Vesturlandabúum æ síðan,
tiltölulega lítill hópur íslamskra
hryðjuverkamanna minnir umheim-
inn daglega á sig, heldur okkur í gísl-
ingu óttans.
Flestir muna hvar þeir voru stadd-
ir þennan örlagaríka dag fyrir tæpum
fimm árum. Árásin á tvíburaturnana,
Pentagon og flugslysið í Pennsylv-
aníu, þar sem síðar kom í ljós að hug-
prúðum farþegum og áhöfn tókst að
yfirbuga flugræningjana áður en þeir
gátu beint flugvélinni á Hvíta húsið,
minnti á framvindu hamfaramyndar
frá Hollywood. Svo var ekki, heldur
blákaldur raunveruleikinn sem blasti
við sjónum þrumulostinna jarðarbúa.
Að því kom að sú fjarlægð skap-
aðist sem var Bandaríkjamönnum
nauðsynleg til að gera kvikmyndir
um sársaukafulla atburðina hinn 11.
september. Slík hugverk vekja ótelj-
andi spurningar, fyrst og fremst þá
hvort þau eigi yfir höfuð rétt á sér og
hvort tímasetningin sé rétt. Eru sár-
in gróin, hefur nokkur lifandi sála
áhuga á að rifja upp skelfingardag
sem hvílir eins og mara á tugmillj-
ónum manna sem voru minntar
óþyrmilega á að hvergi er öruggt
skjól að finna fyrir hatrinu og firring-
unni í veröldinni?
Flug United 93
Að frátalinni sjónvarpsmyndinni
Flight 93, sem sýnd var á bandarísku
kapalstöðinni A&E, í janúar síðast-
liðnum, er United 93 fyrsta kvik-
myndin sem reynir að svara þessum
spurningum. Leikstjóri og handrits-
höfundur er Paul Greengrass, sem
sjálfsagt er þekktastur fyrir met-
aðsóknarmyndina The Bourne
Supremacy (’04). Þessi fjölhæfi Eng-
lendingur á ennfremur að baki tvö
snilldarverk um ógnaröldina á Norð-
ur-Írlandi; Bloody Sunday (’02), sem
hann skrifaði og leikstýrði, og hand-
rit hinnar átakanlegu Omagh (’04),
sem endursagði atburðarás níðings-
verksins sem framið var í þessum
friðsæla bæ árið 1998. Enginn efaðist
um að ef það væri yfir höfuð gerlegt
að endursegja ofurviðkvæma skelf-
ingarsögu United 93, þá væri það á
færi hins samúðarfulla og skilnings-
ríka Greengrass.
Myndin hefst að morgni örlaga-
dagsins á flugvellinum í Newark í
New Jersey. Flug 93 frá United-
flugfélaginu er að fara í loftið, far-
kosturinn fimm ára gömul farþega-
þota af gerðinni Boeing 757. Eftir
flugtakið líða um 30 mínútur uns hún
brotlendir og reynir höfundurinn að
fylgja framvindu kvikmyndarinnar
sem næst rauntímanum. Við gerð
handritsins hafði Greengrass einkum
við að styðjast upptökur á milli
áhafnar og flugumferðarstjóra.
Útlitslega sem efnislega er sama
nákvæmni höfð að leiðarljósi, innrétt-
ing þotunnar var endursköpuð í kvik-
myndaverinu af kostgæfni í stóru
sem smáu. Sem dæmi má nefna að í
blaðagrindinni eru blöð og tímarit frá
því í september 2001, á skjánum er
spilað sama efni og í örlagafluginu
’01.
United 93 endar í brotlendingu á
ökrunum í Somersetsýslu í Pennsyl-
vaníu, rétt utan við borgina Shanks-
ville eftir að 40 farþegar og áhöfn
höfðu barist við hryðjuverkamennina
sem rændu vélinni. Greengrass und-
irbjó verkið af virðingu og heilindum
til að fá sem sannasta mynd af at-
burðunum og eftir að hafa ráðfært
sig og fengið samþykki eftirlifenda.
Hann hefur sagt að einróma, jákvæð
afstaða þeirra til myndarinnar hafi
komið sér á óvart. „Ég var undrandi
og hrærður yfir því einstaka boði að
fá að skyggnast inn í einkalíf fólksins
og fá að deila með þeim lífsreynsl-
unni.“
Syrgjendurnir líta á United 93 sem
óð um hetjudáðina sem batt enda á
Heimur
í gíslingu
Kvikmyndir | World Trade Center Olivers Stones og United 93 Pauls Greengrass fjalla um atburðina örlagadaginn 11.