Morgunblaðið - 27.08.2006, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. ÁGÚST 2006 15
kans
Í ÁTT AÐ JAFNVÆGI?
Ég er þegar farinn að telja nið-ur dagana fram að göngumþví þær eru það allra-
skemmtilegasta sem ég veit,“ segir
Einar Kári Magnússon, 22 ára bú-
fræðingur sem útskrifaðist frá
Landbúnaðarháskóla Íslands að
Hvanneyri síðastliðið vor. Markmið
hans er að gerast bóndi enda hefur
hann sóst eftir að vera í nálægð við
skepnur og jörð allt frá því hann var
polli. Aðstæður hans eru þó ólíkar
margra skólafélaga hans að því leyti
að hans bíður engin jörð að búa á
þegar fram líða stundir.
„Ég er úr Gnúpverjahreppi og bý
þar í dreifbýlinu en foreldrar mínir
eru ekki bændur. Pabbi er smiður og
mamma sér um bókhaldið í sveitinni.
Hins vegar var ég öll sumur í sveit
þegar ég var lítill og var því alltaf að
heiman þrjá mánuði á ári. Þar
kynntist ég búskap og hef alla tíð
síðan haft mikinn áhuga á skepnum
og þá sérstaklega sauðfé.“ Hann
glottir út í annað þegar hann heldur
áfram. „Bústofninn minn er átta
kindur og tveir hestar sem ég geymi
á lóðinni hjá foreldrum mínum. Og
þar væri heldur erfitt fyrir mig að
stækka við stofninn.“
Ósennilegt að búrekstur
stæði undir afborgunum
Ekki er vænlegt útlit fyrir Einar
með land sem dygði fyrir stærri
hjörð. „Heima hafa jarðir með engu
nema ónýtum útihúsum verið að fara
á 80 milljónir, jafnvel engar sér-
stakar bújarðir sem hafa lítið rækt-
unarland en þeim mun meira heiða-
land. Lánamöguleikar eru
takmarkaðir því þegar þeir voru upp
á sitt besta var hægt að fá 70% lán
fyrir slíkri jörð og þá er útborgunin
orðin helv … há. Maður eins og ég
ræður ekkert við hana.“ Hann bætir
því við að síðan þessi lán voru uppi á
borðinu hafi markaðurinn breyst og
sennilega sé orðið enn erfiðara um
lánsfé en áður.
Fengist lán væri björninn ekki
þar með unninn. „Það er ósennilegt
að venjulegur búrekstur stæði undir
afborgunum. Við gerðum verkefni í
skólanum um þetta sem sýndi að það
væri mjög hæpið og í flestum til-
vikum ekki hægt að láta jörðina
standa undir sér. Reyndar væri auð-
veldara að láta kúabúskap ganga
upp en þar bætast við kaup á mjólk-
urkvóta auk þess sem kúajarðir eru
svakalega dýrar.“
Að mati Einars eru ekki miklir
möguleikar á að komast á ríkisjörð
enda séu þær flestar þegar setnar og
þeir sem hafi byggt þær hafi helst
tækifæri til að kaupa þær á við-
unandi verði. Honum hugnast lítt að
leigja sér jörð, segir erfitt að leggja
sig fram við ræktun þegar ekki er
vitað hvað gerist með jörðina í fram-
tíðinni en útilokar ekki að gerast
ráðsmaður tímabundið og sjá þannig
um bú fyrir aðra. „Það væri betra en
ekkert þótt það væri svolítill út-
úrdúr frá framtíðardrauminum.“
Bændur verði á
Vestfjörðum og á Austurlandi
Þróunin í jarðamálum leggst því
fremur illa í búfræðinginn unga.
„Sérstaklega þegar menn kaupa
mikið af jörðum án þess að sýna
fram á hvað þeir ætla að gera við
þær, eins og raunin hefur verið með
Lífsval. Sömuleiðis finnst mér hæpin
þróun þegar menn kaupa upp marg-
ar jarðir í röð til að vera við lax-
veiðiá, líkt og hefur gerst í Víðidaln-
um. Hins vegar finnst mér allt í lagi
að menn kaupi jarðir þegar þeir
gera eitthvað fyrir þær. Að búskap
sé haldið áfram á jörðinni eða við-
komandi flytjist á landið. Það
gagnast samfélaginu í sveitinni. En
ekki að jörðin sé bara keypt upp án
þess að nokkuð sé gert á henni og
ekkert sé fyrirhugað með hana.“
Hann bendir á að jarðaverð sé
misjafnt eftir landshlutum og telur
að það muni hafa áhrif á hvar bænd-
ur verða staðsettir á landinu þegar
fram líða stundir. „Allt sem er í
keyrslufæri við Reykjavík verður of
dýrt myndi ég halda, a.m.k. meðan
menn geta keypt upp jarðirnar eins
og þeir gera í dag. Bændur verða því
örugglega mest á Vestfjörðum,
Austurlandi og á Norðausturlandi.“
Hann segist ekki útiloka að koma
sér upp búi á einhverjum þessara
svæða þótt vissulega hafi hann alltaf
séð fyrir sér að gerast bóndi í sinni
sveit.
Rík kona óskast!
Aðspurður segist hann hafa heyrt
dæmi um bændur, sem slái af jarða-
verði til að stuðla að því að búskapur
haldist á jörð þeirra, eftir að þeir
sjálfir bregða búi. „Það væri kannski
möguleiki … eða að fá sér alveg
svakalega ríka konu,“ segir hann og
skellihlær. Honum þykir þó vissara
að hafa vaðið fyrir neðan sig og er nú
að hefja framhaldsnám á Hvanneyri
í búvísindum. „Eftir það gæti ég orð-
ið landbúnaðarráðunautur og verið
þannig í tengslum við bændur, sem
er mun skárra en að vera bara í
tengslum við tölvu,“ segir hann og
fussar og sveiar þegar honum er
strítt með því hvort hann hefði ekki
frekar átt að læra viðskiptafræði en
búskap. „Það er ekkert gaman að
vera í jakkafötum og vita ekki neitt.
Sitja einhvers staðar á skrifstofu. Þá
er betra að vera úti og í snertingu
við dýrin.“
Launaseðill bóndans fælir Einar
heldur ekki frá draumastarfinu.
„Bændur hafa ákveðin fríðindi sem
ég tek fram yfir peninga. Það háir
mér ekkert að eiga ekki sportbíl þótt
vissulega þurfi maður að hafa til
hnífs og skeiðar og kannski aðeins
betur en það.“ Hann óttast heldur
ekki að bændastéttin muni leggjast
af. „Nei,“ svarar hann að bragði.
„Hún er sterkari en það. Þú finnur
ekki þrjóskari menn en bændur og
þeir hætta ekki svo auðveldlega þótt
þeim sé sagt að gera það. Það þarf
að minnsta kosti eitthvað mikið til.“
Ekki til þrjóskari
menn en bændur
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Bóndi í hjarta Hátt jarðaverð stendur í vegi fyrir því að framtíðardraumur Einars Kára Magnússonar rætist.