Morgunblaðið - 10.12.2006, Blaðsíða 37

staðreynd:
„Þá fóru sumir að hugsa til orku-
lindanna og munaði nokkrum sinnum
litlu, á fyrstu áratugum aldarinnar,
að þar bættist við önnur stoð til
styrktar atvinnulífinu, en svo varð
ekki af því fyrr en á sjöunda áratugn-
um í Straumsvík.“
Varð þá mikill hugur í ýmsum að
sú saga endurtæki sig og þá helst
þannig að aðrir landshlutar nytu góðs
af. Vonast var eftir einhverju minna í
sniðum og fjölbreyttara, sem víða
gæti verið, en biðin varð löng. Það var
ekki fyrr en Norðurál kom til sög-
unnar 1997 að álver var sett niður á
Grundartanga við hliðina á efnaverk-
smiðju sem þar hafði verið starfrækt
um árabil. Akranes og raunar Vest-
urland hafa styrkst mjög við þetta.“
Og öll þessi ár hafa m.a. Eyfirð-
ingar, Húsvíkingar og Austfirðingar
keppzt um að fá stóriðju í sína lands-
hluta?
„Já, marga dreymdi t.d. um að
Austurland efldist á sama hátt og var
leitað eftir ýmsu en allt brást.
Dramatísk atburðarás leiddi svo til
þess að Fjarðaál var stofnað og hjólin
tóku að snúast fyrir austan. Eftir að
framleiðsla hefst þar, að viðbættri
framleiðslunni í Straumsvík og Norð-
uráli fullbúnu, þá vantar um 250 þús-
und tonn upp á milljón tonna fram-
leiðslu á ári. Þann hluta eru
Húsvíkingar óðfúsir að taka að sér og
hafa væntanlega nærtækar orkulind-
ir. Norðausturland þarf einmitt á
akkeri að halda í atvinnulífinu, í
merkingu styrkrar stoðar, og Ak-
ureyri mun einnig njóta góðs af, ekki
síst eftir Að Vaðlaheiðargöngin opn-
ast.
Hætt við að álið
stuðli að einsleitni
En það eru fleiri um hituna. Bæj-
arstjórn Hafnarfjarðar virðist hafa
hug á stækkun í Straumsvík og yrði
þá iðjuverið þar mun stærra en
Fjarðaál. Undrar þetta marga enda
ekki vani að hafa risaverksmiðjur
nánast inni í borgum. Því hefði íbúða-
byggð aldrei átt að rísa sunnan Hval-
eyrar og Ástjarnar.
Þá er það Helguvík. Áhuginn á
þeim slóðum var skiljanlegur þegar
stórfellt atvinnuleysi sýndist blasa
við,“ segir Valdimar. „En nú virðast
svo margar hugmyndir á lofti um nýt-
ingu varnarsvæðisins að ástæða er til
að bíða og sjá hvað úr verður. Svo er
það eitt enn sem mælir með Húsavík,
þar sem Alcoa hefur líka áhuga. Bæði
innlendir og erlendir stjórnendur
Fjarðaáls virðast gera sér far um að
aðlagast þjóðfélaginu og styrkja það
svo að til fyrirmyndar virðist ætla að
verða.“
En er ekki komið nóg af álfram-
leiðslu, vægi hennar í þjóðarfram-
leiðslu orðið of mikið og tími til að líta
á annars konar framleiðslu?
„Þegar árleg álframleiðsla í land-
inu væri komin upp í milljón tonn þá
væri heimsmarkaðsverð á áli farið að
vega töluvert í þjóðarbúskapnum og
kominn tími til að líta í aðrar áttir.
Framleiðslunni hefur alltaf verið ætl-
að að auka fjölbreytni atvinnulífsins,
en segja má að úr því sem komið er
og horfir muni framleiðsla á sama
málmi umfram milljón tonn taka að
stuðla að einsleitni. Annað mál væri
ef áhugi reyndist á kísilflögufram-
leiðslu sem notaðar yrðu í sólarsellur.
Fáir færu væntanlega í göngur til að
hamla notkun sólarorkunnar mann-
kyninu og ekki síst þeim fátækustu til
heilla.“
Landið fallegra ef ekki
hefði komið maður hingað!
Í ljósi stóriðjunnar og stórvirkjana,
hver er afstaða þín til náttúruvernd-
ar, sem er ofarlega á dagskrá stjórn-
málanna?
„Náttúruvernd er kjörorð dagsins í
dag en merkingin nokkuð fljótandi.
Flestir gætu líklega fallist á að al-
menn snyrtimennska og góð um-
gengni ætti að falla þar undir, enda
bera þeir varla virðingu fyrir óbyggð-
um víðernum sem sóða út sitt nán-
asta umhverfi. Samt er slagkraft-
inum ekki að neinu leyti beint gegn
ruslinu, krotinu og sóðaskap af öllu
tagi víða um land. Væntanlegri þús-
und ára baráttu til að koma landinu á
svipað gróðurfarsstig og var um land-
nám er jafnvel mótmælt.
Hins vegar ber að þakka margar
þarfar ábendingar um að varlega
skuli farið við breytingar á land-
notkun, en stundum verður stutt í
öfgarnar. Jafnvel má líta á þetta sem
meting um það hvort skuli elska
meira landið eða þjóðina. Í því sam-
bandi væri jafnvægi sjálfsagt best
eins og venjulega, en þá verður líka
að ætla mannfólkinu rúm í lífríkinu. Í
þessu sambandi mætti segja að land-
ið væri efalaust mun fallegra ef hing-
að hefði aldrei komið nokkur maður,
en það er bara full seint séð. Hið
sama gildir væntanlega einnig um
jörðina í heild, sem mannfólkið er að
yfirfylla.
Þessu tengdu koma nokkur nýleg
dæmi í hug. Þegar lagning Leiruveg-
ar við Akureyri var í undirbúningi
tóku háværar raddir að mótmæla og
báru fyrir sig lífríkið í fjarðarbotn-
inum. Í staðinn skyldi tekinn yfir 20
km krókur með því að fara inn að
Hrafnagili um alla framtíð. Hvorki
hefur heyrst hósti né stuna frá þess-
um röddum síðan. Þegar leggja átti
veg um Vatnaleiðina, til Stykk-
ishólms, þá heimtuðu sumir að áfram
yrði farið um Kerlingarskarð. Síðan
þá hafa aðeins heyrst ánægjuraddir
þeirra sem fara hina nýju fögru leið.
Enn er mótmælt að ætla nú að leggja
veg fyrir Gufufjörð og Djúpafjörð á
Barðaströnd. Vestfirðingar eru ekki
of góðir til að fara áfram um Ódrjúgs-
háls og Hjallaháls, þeir eru svo illu
vanir!
Hreindýrin á Íslandi vekja einnig
upp spurningar. Þau voru flutt hing-
að frá Noregi í tví- eða þrígang seint
á 18. öld til að bjarga sveltandi þjóð,
en þau gerðu lítið gagn og dóu fljót-
lega út á Suður- og Norðurlandi en
tórðu á Austurlandi og náðu sér á
strik þar. Margir virðast hafa áhyggj-
ur af velferð þeirra en láta átölulaust
þótt þau lifi á rýrum gróðrinum og
ryðji stundum niður girðingum skóg-
ræktarbænda og leggist á ung-
plönturnar, auk þess sem þau geta
verið hættuleg umferðinni á veg-
unum. Síðan er farið um hálendið á
grófum hjólum með nýtísku riffla og
hnarreist dýrin skotin eftir kvóta, en
veiðihetjurnar heiðraðar með mynd-
birtingu í blöðum. Þessi dýr sýnast
hvorki passa fyrir þjóðina né landið.
Væri ekki þarna verk að vinna fyrir
náttúruverndina?
Aðþrengdari af milljón
ferðamönnum en milljón tonn-
um af áli
En ekki er verið að vernda náttúr-
una aðeins fyrir innfædda heldur
einnig fyrir erlenda ferðamenn og
fyrir alla heimsbyggðina segja sumir
og er ekki nema gott að sem flestir
njóti. Móttaka ferðamanna er mik-
ilvæg atvinnugrein enda vilja margir
flýja fólksmergðina heima fyrir um
stund, en eru þegar farnir að offylla
vinsælustu staðina hér um annatím-
ann. Þó er vaxandi fjöldi sem lætur
sér nægja að líta á borg og bæi en
þeim getur reyndar stundum verið
erfitt að sinna sem skyldi. Í þessu
sambandi er víst að mun fleirum mun
þykja að sér þrengt af milljón ferða-
mönnum en af framleiðslu einnar
milljónar tonna af áli á ári.“
Járnbrautir norður
og austur á land
Valdimar Kristinsson hefur um
margt reynzt harla sannspár og því
bið ég hann um að spá fyrir um þró-
unina í samgöngumálum þjóðarinnar
„Ég ætla að vitna til Jens Ruminy
og greinar hans sem birtist í Morg-
unblaðinu 22. janúar 2006 og setja
fram eina fantasíu,“ segir Valdimar.
„Járnbrautir munu víða vera að
ganga í endurnýjun lífdaga, enda eru
þær fljótar í förum og sparar á elds-
neyti. Auk þess munu þær ekki vera
eins háðar veðri og vindum eins og
bifreiðar og flugvélar. Því er ekki úti-
lokað að seint á öldinni verði lagðar
járnbrautarlínur frá Reykjavík til
Akureyrar og jafnvel áfram austur á
land. Í þessu sambandi gæti draumur
Skagfirðinga og Húnvetninga orðið
að veruleika um nyrðri leið í gegnum
Tröllaskaga, sem síðan færi um Sauð-
árkrók og Þverá að Blönduósi. Síðan
mætti fara þvert yfir Hrútafjörð og
þaðan um Dalasýslu niður í Borg-
arfjörð.“
Framtíðin mun skera úr um þetta
eins og fleira!
Úr Fjármálatíðindum 1963.
Umdæmisstjórnarsvæði Heila línan á kortinu sýnir hugsanlega skiptingu
umdæmisstjórnarsvæða milli Reykjavíkur og Akureyrar, að svo miklu leyti
sem allt landið félli ekki beint undir stjórn ríkisstofnana í höfuðborginni. Á
sama hátt afmarkar brotna línan hugsanlegt umboðstjórnarsvæði borgar,
er síðar kann að rísa á Austfjörðum.
Kerfi Helstu kerfi borga og bæja og þjónustutengsl, sem rætt er um í
greininni.
halldorjr@centrum.is
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 2006 37

 






  
 
  


  
  



 


 
 
 


 
  
 

     
!

 
"

  
! 
  # $
  %
  


 
"# #



 
 &''' 
   

 "#     ( % &'''     $
 
 #