Morgunblaðið - 10.12.2006, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 2006 41
vettvangi og einstaka stjórnmálaflokkar hafa
tekið eindregna afstöðu gegn því. Þrátt fyrir það
hafa hinir einkareknu valkostir orðið til eins og
fram er komið. Og ljóst að umsvif þeirra eru
mikil þegar 14 þúsund aðgerðir og kannski enn
fleiri eru gerðar utan sjúkrahúsa.
Þessi miklu umsvif vekja hins vegar upp aðrar
spurningar og þá m.a. hvers konar kröfur hægt
sé að gera til einkarekinna læknastofa að öðru
leyti en því sem hér hefur verið til umræðu.
Frá sjónarhóli viðskiptavina heilbrigðiskerf-
isins er ýmsu ábótavant sem ekki lýtur að flókn-
um rekstri á skurðstofum eða aðgerðastofum.
Hin einfalda athöfn að komast í samband við
lækni hefur áratugum saman verið of flókin í
okkar landi. Enn er biðraðamenningin t.d. í há-
vegum höfð á heilsugæzlustöðvum þar sem fólki
er bent á að hringja í lækni á tilteknum tíma,
kannski hálftíma eða klukkutíma á dag og allir
liggja í símanum til þess að hringja stanzlaust í
símanúmer sem alltaf er á tali. Þetta þekkja allir
sem á annað borð þurfa að eiga samskipti við
lækna og augljóst að þetta eru gersamlega úrelt
vinnubrögð. Þótt hér séu heilzugæzlustöðvar
sérstaklega nefndar á þetta við í einstaka til-
vikum á Landspítalanum sjálfum þegar afla þarf
upplýsingar um tilteknar aðgerðir og vafalaust
víðar. Heilbrigðiskerfið þarf að koma fram ekki
breytingum á þessu kerfi heldur byltingu.
Það tekur alltof langan tíma a.m.k. í sumum
tilvikum fyrir sjúklinga að fá viðtal við lækni á
einkareknu læknastofunum. Þær ættu einmitt
að taka forystu um breytingar á því kerfi sem
verkar þannig að sjúklingar þurfa að bíða vikum
saman eftir viðtölum.
Og ekki tekur betra við eftir að sjúklingar
hafa komizt í viðtöl hjá lækni sem kostar bæði
sjúkling og almannasjóði verulega fjármuni.
Upplýsingar sem læknar hafa um sjúkling virð-
ast vera af skornum skammti eða þeir hafa ekki
lagt sig eftir því að afla þeirra sem ekki eru góð
vinnubrögð. Er ekki kominn tími til að sjúkling-
ur hafi sjálfur í sínum fórum kort sem veitir allar
tiltækar upplýsingar um heilsufar hans og
læknar geta litið á í upphafi viðtalstíma við sjúk-
ling?
Þegar sjúklingur hefur loks komizt í viðtal við
lækni, hvort sem er á einkarekinni læknastofu,
heilsugæzlustöð eða á spítala, bíða hans sömu
spurningar aftur og aftur en það er ekki jafn auð-
velt að fá svörin. Á ekki sjúklingur sjálfsagða
kröfu á því að fá skriflega greinargerð frá lækni
um heilsufar sitt að loknum rannsóknum? Það
gerist stundum en ætti að vera föst regla.
Einkareknar læknastofur ættu að taka frum-
kvæði um að breyta þeim vinnubrögðum sem
snúa að sjúklingum og hafa verið landlæg hér í
heilbrigðiskerfinu í áratugi. Eru rökin fyrir
einkarekstri í heilbrigðiskerfinu ekki einmitt þau
að sjúklingar geti búizt við betri þjónustu en í op-
inbera kerfinu?
Með sama hætti og hægt er að setja staðla um
eftirlit landlæknisembættis með einkareknum
læknastofum hlýtur að vera hægt að setja staðla
um það hvaða kröfur sjúklingar geti gert til heil-
brigðiskerfisins, hvort sem um er að ræða sjúkra-
hús, heilsugæzlustöðvar eða einkareknar lækna-
stofur og þeim er gert skylt að uppfylla.
Staðlar um skoðanafrelsi?
Þ
essar umræður um staðla í heil-
brigðiskerfinu leiða hugann jafn-
framt að því hvort ekki sé hægt að
setja „staðla“ eða á venjulegu máli,
almennar reglur, sem tryggi að hið
stjórnarskrárvarða tjáningarfrelsi
og skoðanafrelsi nái inn fyrir veggi Landspítala –
háskólasjúkrahúss. Morgunblaðið hefur ítrekað
lýst þeirri skoðun og byggt hana á samtölum við
starfsfólk spítalans að þar sé markvisst unnið
gegn því að því að fólki tjái sig eða þori að tjá sig
um málefni spítalans. Fyrir nokkru kom það fram
hér í blaðinu að Siv Friðleifsdóttir heilbrigðisráð-
herra hefði haft orð á þessum ásökunum á opnum
fundi og gert lítið úr. Eins og við mátti búast urðu
þau ummæli tilefni til straums af orðsendingum
til ritstjórnar Morgunblaðsins um að ráðherrann
færi með rangt mál og svo væri komið að starfs-
fólk þyrði alls ekki að tjá sig málefni spítalans eða
hafa aðra skoðun á þeim en æðstu stjórnendur.
Enda mætti fólk búast við refsingum af ýmsu
tagi ef ekki einelti.
Þetta er alvarlegt mál, svo alvarlegt að það er
ekki hægt að láta eins og þessi vandi sé ekki til
staðar á spítalanum. Stjórnarnefnd spítalans á
auðvitað að veita æðstu stjórnendum aðhald og
virka eins og eftirlitsaðili fyrir almannahags-
muni. Svo er hins vegar ekki heldur virðist
stjórnarnefndin líta á það sem sérstaka skyldu
sína að taka þátt í þessari viðleitni til að koma í
veg fyrir frjálsar umræður innan spítalans um
málefni hans og sjúklinganna.
Hvað er til ráða þegar þingkjörin stjórnar-
nefnd skeytir engu um grundvallaratriði í
rekstri stofnunar sem hefur yfir fimm þúsund
starfsmönnum að ráða sem hafa skoðanir en fá
ekki að tjá sig?
Hvernig væri að heilbrigðisráðuneytið setti
„staðal“ til þess að tryggja málfrelsi á spítölum
hins opinbera? Siv Friðleifsdóttir er greinilega
þeirrar skoðunar að það málfrelsi sé til staðar
svo að ekki getur hún verið andvíg því að tryggja
það enn betur með „staðli“ um málfrelsi starfs-
manna spítalanna. Ber ráðherranum ekki að
standa vörð um stjórnarskrárvarin mannréttindi
fólks sem starfar á þeim vettvangi þar sem hún
er æðsti stjórnandi?
Ef ekki verður nú þegar gripið til aðgerða til
að tryggja skoðanafrelsi og tjáningarfrelsi
starfsmanna Landspítala – háskólasjúkrahúss
endar þetta með meiri sprengingu en menn hafa
hingað til upplifað í okkar litla lýðræðisríki um
jafn sjálfsögð mannréttindi og þau að mega tjá
sig og hafa skoðanir.
» Það er t.d. erfitt að skilja hvers vegna ekki hefur verið tekiðupp virkt eftirlit með þeim stofum sem fyrir voru, jafnvel
þótt þess sé ekki sérstaklega getið í umræddum staðli að hann
skuli virka aftur á bak ef svo má segja. Auðvitað er ekki síður
nauðsynlegt að fylgjast með þeim stofum sem hafið höfðu rekst-
ur áður en staðallinn var tekinn upp en þeim sem kunna að
verða settar á stofn eftir tilkomu hans.
rbréf
Morgunblaðið/ÞÖK