Morgunblaðið - 10.12.2006, Blaðsíða 46

46 SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Bjarkarás – sérhæðir á fráb. útsýnisstað í Garðabæ
Nýjar glæsil. séríb. í sjö 2ja h. húsum á þessum einstakl. góða stað í Garðabæ. Gert er ráð fyrir
að eignirnar verði afhentar fullb. án gólfefna með vönd. innrétt. og flísal. glæsil baðherb. Mjög
skemmtilega teiknuð hús. Lofthæð neðri hæða er 2,95 m og efri hæðar 2,6 m. Íbúðirnar eru frá
117 fm upp í 169 fm og fylgir stæði í bílskýli 22 af 30 íbúðum. Sérverönd fullfrág. fylgir íbúðum
neðri hæða og svalir frá 7,5 -5,7 fm fylgja íbúðum efri hæðar. Glæsilegt útsýni er úr mörgum
íbúðanna. Lóð afh. fullfrág með öllum gróðri en án leiktækja. Byggingaraðili er Tré-mót ehf.
Verðlista og teikningar er hægt að nálgast á www.nmedia.is/bjarkaras
Upplýsingar er hægt að fá hjá sölumönnum í dag:
Ingólfur í 896-5222, Bárður í 896-5221, Þórarinn í 899-1882 og Ellert í 893-4477.
H
in merkilega
bók Cenninos
Cenninis um
málaralistina
endar á eft-
irfarandi setn-
ingu: „Bókinni
er lokið. Referamus Gratias
Christi 1437. A di 31 juli ex stinc-
arum etc.“ Heitir, að hann lauk
skrifunum 31. júlí árið 1437 eftir
Krists burð.
Um að ræða stutt og skil-
merkileg svör við öllu mögulegu
sem málurum kom að gagni á
þessum tímum, og lýkur með
CLXXXIX. (89.) kafla á aldeilis
greinargóðum upplýsingum um
hvernig menn geta tekið afsteypu
af innsigli eða mynt í deigi sem
búið er til úr ösku þannig að ár-
angurinn verði svo gott sem full-
kominn.
Hér þurfti enga langloku til,
einungis eina málsgrein upp á 15
línur (!) og aðferðin sáraeinföld.
Minnir á fiskilímið sem alls staðar
fékkst í gamla daga og var hagnýt
og alhliða náttúruafurð, en leyst
af hólmi af alls kyns gerviefnum
sem áttu að vera mun betri en
voru mörg hver einhæfur, hættu-
legur og illa þefjandi óþverri sem
smám saman fór í gegn um papp-
írinn og gat haft miður góð áhrif á
yfirborð hans og í sumum tilvikum
eyðilagt það með öllu.
Þótt sumt teljist að sjálf-sögðu úrelt er bókinengu að síður hvalreki íhendur allra þeirra sem
hafa áhuga á efnafræði málverks-
ins, öllum hliðum þess, og er til
muna auðskildari margri langlok-
unni um þessi mál. Auðveldar
skilning á ýmsu sem vefst fyrir
nútímamanninum sem í öllum
þessum yfirþyrmandi tækniheimi
hefur mikið til misst sjón-
ar á grunnformunum,
sundurgreinir og skilur
þau að vísu betur en
skynjar mun síður.
Brjóstvitið víða mætt af-
gangi í menntagrunn-
inum, jafnvel strikað yfir
það og hið hagnýta hefur
smám saman og illu heilli
rutt því út af borðinu,
jafnvel í þá veru að
sprenglærðir eru margir
hverjir ólæsir á skynræn
fyrirbæri. Bækur, myndir
og myndbönd ásamt öðr-
um upplýsingamiðlum til
hliðar svo og fyrirlestrum
hafa tekið við af lifuninni
við að greina kjarna hlut-
anna, snerta og meðtaka
sál þeirra.
Að baki hinum einföldu
útlistunum eru vitaskuld
til flóknari skýringar, en
mál að aðferðirnar höfðu
verið að þróast um aldir
og varðveist innan
klaustra og verkstæða, á
skrifuðum bleðlum og í
munnlegri geymd. Bók
Cenninis þannig ein
fyrsta tilraunin til að
halda þessum upplýs-
ingum til haga, um að
ræða undirstöðu æðra
handverks sem fæddi af
sér hugtakið list á tíma-
bili endurreisnarinnar …
Það áttu eftir að líða 99
ár áður en sagnfræði mál-
aralistarinnar og mynd-
listarinnar í heild sinni
leit dagsins ljós, og raun-
hæfum getum má sjálf-
sagt leiða að því, að bók Cenninis
og fleiri skrif hafi verið kveikjan
og baklandið.
Að undirlagi Farnese kard-ínála árið 1546 hóf mál-arinn Giorgio Vasari aðfæra til bókar ævisögur
listamanna frá Duecento (stytting
á tólfhundruð) til samtíðarinnar.
Það er að segja frá þrettándu öld
þegar ítölsk málaralist tók að rífa
sig lausa frá byzantískum fyr-
irmyndum (Maniera Greca) og
nálgast frönsk áhrif í þá veru að
úr varð eins konar ítölsk gotík
sem þróaðist til mikilla afreka við
lok síðmiðalda og hámarkaðist í
endurreisninni. Um að ræða frá-
sagnir af ágætustu málurum,
myndhöggvurum og arkitektum
tímabilsins fram til ársins 1567
eða 1568; „Vite de ’più eccelente
pittore, scultori e architetti“, allt
frá Cimabue sem var virkur frá
því um 1270–1302.
En stíll Vasaris var síður en svo
jafn knappur og Cenninis, þvert á
móti fylla skrif hans margar bæk-
ur sem allar bera í sér drjúgan
fróðleik og eru að auki á köflum
hreinn skemmtilestur. Inn á milli
eru frásagnir á léttu nótunum eða
það sem erlendir skilgreina með
einu nafni „anekdote“ á dönsku
og þýsku en „anecdote“ á ensku
og latneskum málum. Skrifin
þannig ekki þurr hátíðleg og upp-
sprengd fræði er fáir lesa, öllu
frekar spennandi rit sem spanna
þrjár afdrifaríkar aldir í listasög-
unni og voru strax mikið lesin og
rökrædd af innvígðum, og enn í
fullu gildi. Á ferð elsta lista- og
listamannasaga sem varðveist
hefur í heiminum og bæði ritin
ættu að vera aðgengileg og helst
skyldulesning í listaháskólum.
Um að ræða innsýn í mikil um-
skipti sem öll nútímamenning
byggist á og heimurinn stendur í
þakkarskuld við. Einsýnum fræði-
fauskum og framapoturum hefur
hins vegar láðst að halda vísind-
unum fram eins og fleiru sígildu
úr fortíð en á síðustu tímum er í
stórauknum mæli farið að beina
sjónum að þeim.
Ég hef ekki ennþá orðið mér
úti um heildarútgáfuna en fyrir
framan mig er útdráttur úr henni
í vasabókarformi á þýsku sem
inniber Hina guðlegu þrenningu
málaralistarinnar; „Das Leben
von Leonardo da Vinci, Raffael
von Urbino und Michelagnolo Bu-
onarroti“ og má útlagningin vera
hverjum manni ljós.
Giorgio Vasari var ekki aðeins
málari heldur einnig teiknari,
skreytilistamaður og arkitekt,
virkur á tímabili umskiptanna frá
endurreisn til manerisma og allt
þar til bjarmaði af barokkinu.
Bætti einnig gullsmíðafaginu við
sig og jók þá alin við víðtæka
þekkingu og yfirsýn. Afburða
málari, en samkvæmt Mich-
aelangelo enn betri arkitekt og
meðal þess sem eftir hann liggur
eða var meðvirkur við má nefna
endurgerð ráðhúss Flór-
ensborgar; Palazzo Vecchio, áður
Palazzo della Signorina, upp-
haflega hannað af Arnolfo de
Cambia og reist á árunum 1299–
1320, Palazzo Pitti og Uffizi. Allar
byggingarnar setja mikinn svip á
listaborgina einstöku við Ar-
nófljótið. Jafnframt eru hin-
ar glæsilegu veggskreyting-
ar í Palazzo Vecchio verk
Vasaris, einnig má vísa til
freska og glerskreytinga
sem eftir hann liggja og list
hans hafði til viðbótar mikil
áhrif á innviði leikhúsa
ásamt því að uppdrættir að
skrautbúningum til notkunar
við ýmis hátíðleg tækifæri
eru talin fyrsta skrefið til
fígúrulistar barokksins. Hér
var því enginn meðalmaður
á ferð hvert sem litið er og
áhrif hans drjúg, ásamt með
því að vera frumkvöðull og
nafnkenndastur ítalskra list-
sögufræðinga fram á daginn
í dag. Hið síðastnefnda hef-
ur gert það að verkum að
önnur athafnasemi allista-
mannsins er minna þekkt,
auk þess sem hann virðist
hafa dreift hinum miklu
hæfileikum sínum hingað og
þangað af fullmikilli rausn.
Athyglisvert að hinir stóru
andar endurreisnartímabils-
ins voru með yfirburðaþekk-
ingu á grunnmálum mynd-
listarinnar og juku stöðugt
við hana. Það gerði og einn-
eginn að verkum að þeir
gátu sett sig inn í hvaða
verkefni sem var, leystu á
leiðinni flókin stærðfræðilög-
mál sem sérfróðir réðu ekki
við eða höfðu gefist upp á og
nægir að vísa til kúpuls Bru-
nelleschis í dómkirkjunni í
Flórenz og hvolfþaks Mich-
aelangelos yfir Péturskirkj-
unni í Róm.
Endurreisnin er þó ekkert
sjálfsprottið ferli sem einangrast
við Ítalíu, því Márar á Spáni
lögðu lóð sitt á vogarskálarnar
eins og stöðugt er að koma betur í
ljós. Bækur sem undanfarið hafa
komið út um þátt Mára í þróun-
inni munu vera eitt helsta lesefnið
á Spáni um þessar mundir og
augu listheimsins hafa um leið
meira en nokkru sinni beinst að
hlut þeirra í sögunni. Einhverjir
myndu segja, að það væri nokkuð
seint í rassinn gripið, því engum
getur blandast hugur um að ein-
ungis hámenning gat skilað af sér
þeim undrum sem við blasa í Se-
villa, Cordoba, Toledo og Gra-
nada. Drottningin Isabella I, með
viðurnefnið hin kaþólska (1451–
1504), framdi hið versta verk
ásamt eiginmanni sínum Ferdin-
and af Aragóníu, þá hún flæmdi
Mára frá Spáni, alla þá sem ekki
vildu skírast til kaþólskrar trúar.
Á undanhaldinu gripu þeir til þess
ráðs að biðja múslímska trúbræð-
ur sína handan sundsins um hjálp,
sem dugði þó ekki til. Reyndust
að auk strangtrúarmenn sem höt-
uðust við siðmenninguna og eiga
að hafa eyðilagt meira af menn-
ingararfi Máranna en Spánverj-
arnir sjálfir. Táknrænt dæmi um
gæði bókakostsins mikla í Toledo,
að enskur fræðimaður sem dvaldi
þar í lengri tíma tók með sér
kistu fulla af bókum er hann hélt
heimleiðis og segir sagan að þar
hafi verið lagður grunnurinn að
Cambridge, nafnkenndustu
menntastofnun Englands.
Alveg pottþétt að mörgþau grunnmál sem fyrirkoma í endurfæðingunniprýða hin stórkostlegu
sköpunarverk Máranna í Granada,
Cordoba og víðar. Ekki mögulegt
að strika yfir þennan mikla menn-
ingararf fortíðar, frekar en end-
urtekið hefur verið reynt að gera
við málverkið á undanförnum ára-
tugum og slíta úr sínu rétta og
viðtekna samhengi. Og einmitt
með vinnubrögðum sem leiða hug-
ann að þeim rannsóknarrétti sem
Ísabella hinn kaþólska átti þátt í
að vekja til lífsins …
Málverkið blívur
SJÓNSPEGILL
Bragi Ásgeirsson
Fjölhæfur listamaður Giorgio Vasari: Perseifur frelsar Andremónu, 1572, olía á tré (hluti).
Flórenz, Palazzo Vecchio.