Morgunblaðið - 10.12.2006, Blaðsíða 29

daglegt líf
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 2006 29
G
angið í bæinn. Nóg pláss
hjá okkur, við erum
bara með eitt lík hér
inni,“ segir Ralf og
hleypir gestum inn í
leikritinu Herra Kolbert, sem sýnt
er hjá Leikfélagi Akureyrar. Blaða-
maður lofar engu líki þegar hann
hittir höfundinn David Gieselmann á
Sólon, en býður honum upp á kaffi í
staðinn.
Það er föstudagur þegar viðtalið
fer fram og Gieselmann hefur aðeins
45 mínútur í miðborg Reykjavíkur
til að drekka bik og reykja tjöru,
sem rennur vel saman við svartan
húmorinn. Þá flýgur hann norður til
að vera viðstaddur hátíðarsýningu á
Herra Kolbert, sem fram fór í gær-
kvöldi.
„Það er auðvitað ástæðan fyrir því
að ég kem til Íslands og sannast
sagna óvenjulegt að leikrit öðlist
slíkar vinsældir. Ég skrifaði það á
lokaári námsins í Berlín og bjóst
ekkert frekar við að það yrði sett
upp, en svo breytti það lífi mínu.
Með því fór ég loks að hafa lifibrauð
af skrifum og í þýskum leikhúsheimi
er ég enn maðurinn sem einu sinni
skrifaði Herra Kolbert, þó að sjö ár
séu liðin síðan. Ég er enn að ferðast
til framandi landa til að fylgjast með
uppfærslum, sem eru orðnar 26 tals-
ins í 20 löndum. Þetta á örugglega
ekki eftir að gerast aftur í mínu
lífi … kannski eftir 20 ár, – en ég
held ekki.“
Meiri áhrif en leikari
Gieselmann fæddist árið 1972 í
Darmstadt, 160 þúsund manna bæ í
grennd við Frankfurt, ólst þar upp
og ætlaði að leggja leiklist fyrir sig.
„Í menntaskóla lék ég í öllum skóla-
leikritum og á sama tíma byrjaði ég
að skrifa, en aðeins lagatexta eða
smásögur, eins og margir á þessum
aldri. Svo samræmdi ég þetta tvennt
og leið strax vel með þá ákvörðun að
skrifa leikrit, því þannig fannst mér
ég hafa meiri áhrif á það sem fram
fór á sviðinu en sem leikari.“
Gieselmann lauk námi í Listahá-
skólanum í Berlín í handritaskrifum
árið 1998, bjó þar í áratug og stýrði
eigin leikritum. „Það var í jaðarleik-
húsum í Berlín og á þeim tíma hafði
ekkert af mínum leikritum verið sett
upp. Ég var í raun að prófa skrifin á
leiklistarnemum úr Listaháskól-
anum og hugsaði með mér að ef eng-
inn annar fengist til þess, þá gerði
ég það bara sjálfur.“
Við það breyttist nálgun Giesel-
manns í leikritaskrifum. „Áður skrif-
aði ég þyngri texta í ætt við þýska
leikhúshefð, svo sem Heine Müller
og Bertolt Brecht. En með sam-
vinnu við leiklistarnemana komst ég
að því að maður þyrfti ekki að vera
svona menningarlegur. Sumir segja
að Herra Kolbert sé gagnrýni á leið-
indin í lífi fólks. Ef ég hefði stefnt
meðvitað að því, þá hefði leikritið
orðið leiðinlegt. En ef persónur eru
vel gerðar og leikarar komast í
snertingu við þær, þá er það grunn-
urinn að góðu leikhúsi.“
Sæki í fólk sem ég þekki
– Hvernig skaparðu persónur?
„Ég er oft með leikara í huganum
og set hluti honum tengda í karakt-
erinn, án þess að það sé augljóst eða
hægt sé að bera kennsl á það. Og á
vissan hátt sæki ég í persónur í mínu
umhverfi, fólk sem ég þekki, en ég
breyti því um leið. Ég þekki til dæm-
is engan sem hefur drepið mann! Úr
því ég skrifa gamanleiki er persónu-
sköpun auðveldari. Það getur til
dæmis verið nóg að ákveða í byrjun
að persónan sé mjög feimin, eitt eða
tvö mjög skýr persónueinkenni
duga, og smám saman mótast kar-
akterinn út frá því.“
– Þú skrifar ekki heilu doðrantana
um bakgrunn hverrar persónu?
„Nei, mér finnst spennandi að vita
ekki of mikið um persónurnar í byrj-
un, því þá verða þær opnari og með-
færilegri.“
– En uppbygging sögunnar?
„Ég beiti sömu nálgun og í per-
sónusköpuninni, er með eina til
þrjár sterkar hugmyndir og vinn út
frá þeim, en reyni að festa ekki hvert
smáatriði. Í Herra Kolbert vissi ég
að annað parið héldi því fram í upp-
hafi að það hefði drepið einhvern, en
ég var ekki búinn að ákveða hvort
það hefði gerst eða ekki. Þess vegna
er sú spurning svona opin í upphafi
og ég vona að áhorfendur sjái ekki
fléttuna fyrir. Þannig hef ég líka
rými til að athafna mig; það kviknar
margt meðan á skrifum stendur.“
– Og framvindan er óvenjuleg.
„Byrjunin er hefðbundin en smám
saman verður hún furðulegri og
galdurinn er að fá áhorfendur til að
fallast á framvinduna og fylgja sögu-
persónunum inn í óvissuna.“
– Þar geta áhorfendur aldrei
gengið að neinu sem vísu.
„Nei, það besta sem getur gerst er
að þeir vilji að Edith drepi Bastian. Í
raun er mjög undarlegt ef þeir óska
þess. Ég held að áhorfendum lítist
ekkert á blikuna, ekki aðeins vegna
persónanna á sviðinu heldur einnig
vegna þess að þeir samsama sig við
Edith, skilja hana og fylgja persón-
unum alla leið inn í veruleika sem er
fjarri þeirra gildum og rímar alls
ekki við tilveruna utan veggja leik-
hússins.“
Kötturinn í kassanum
– Er boðskapur með verkinu?
„Eiginlega vildi ég leggja það upp
í hendurnar á því fólki sem setur upp
leikritið, en ég hafði endinn þannig
að það áttaði sig á því að þetta væri
ekki aðeins gamanleikur. Ég vildi að
það hugsaði um endinn frá byrjun og
hvernig það kæmist frá leikritinu.“
– Það er áhrifaríkt að stilla upp
svörtum kassa á miðju sviði.
„Fyrst annað parið heldur því
fram að það hafi drepið einhvern, þá
blasir sú lausn við. Áhorfendur
verða að upplifa þá staðhæfingu með
sjónrænum hætti. Hugmynd er allt-
af sterkari ef fótur er fyrir henni á
sviðinu – fyrir augum áhorfenda.“
– Það hefur verið talað um ádeilu
á afþreyingarsamfélag leiðindanna,
en svartir kassar eru á öllum heim-
ilum með leyndarmálum, svikum eða
að minnsta kosti samviskubiti yfir
sveltandi börnum í Afríku.
„Svo lengi sem svarti kassinn er
ekki opnaður á hvort tveggja við.
Hélt ekki heimspekingur því fram
um kött í skókassa að ef hann vissi
ekki hvort hann væri á lífi, þá væri
hann bæði lifandi og dauður – svo
lengi sem hann opnaði ekki kass-
ann?“
Og Gieselmann segir gagnlegt út
frá sjónarmiði höfundarins að átta
sig á því að sumar persónur hafa
meiri upplýsingar en aðrar og að
stundum hafa áhorfendur meiri upp-
lýsingar en persónur á sviðinu. „Ein
leiðin er sú að velja í upphafi hver
hefur upplýsingar og hver ekki.
Leikurinn með nöfnum á enninu er
skýrasta dæmið um þetta, þar sem
áhorfendur vita nokkuð sem leik-
ararnir vita ekki og engir leikaranna
búa yfir sömu upplýsingum. Atriðið
er einfaldasta leiðin til að skrifa
gamanleik, því hann snýst um að
áhorfendur séu einu skrefi á undan.“
Gieselmann var brandarahöf-
undur fyrir MTV í Þýskalandi. „Ég
skrifaði fimm línu brandara fyrir
daglegan þátt Christian Ulman, sem
nú leikur í kvikmyndum. Þeir sner-
ust að mestu um daglegt líf og
stjórnmál eins og birtingarmyndin
var í gulu pressunni. Ég vaknaði
snemma á morgnana og las blöðin og
þetta var mikil vinna, en mun minna
útborgað en í leikhúsinu, þannig að
ég hætti eftir hálft ár. En þetta var
dýrmæt reynsla.“
Eftir áratug í Berlín flutti Giesel-
mann til Hamborgar með eiginkonu
sinni, Maren, og eiga þau soninn
Matta. Nú vinnur hann að söngleik
sem fléttar saman sögur sem gerast
í þremur hótelherbergjum hlið við
hlið á sviðinu. Hann stundar vett-
vangsrannsóknir á hóteli fyrir norð-
an um helgina og fylgist með í næsta
húsi þegar Edith spyr vandræðaleg:
„Lík?“ Og Ralf svarar: „Engar
áhyggjur, það er ekki komin fýla af
því enn.“
Þekki engan sem hefur drepið mann
Herra Kolbert hafði
ekki aðeins afdrifaríkar
afleiðingar fyrir per-
sónur leikritsins heldur
einnig líf höfundarins.
Pétur Blöndal talaði við
David Gieselmann.
Morgunblaðið/Golli
Fjölhæfur David Gieselmann hefur skrifað leikrit, leikið, leikstýrt og skrifað brandara fyrir MTV.
» „Ef persónur eru vel
gerðar og leikarar
komast í snertingu við
þær, þá er það grunn-
urinn að góðu leikhúsi.“
LAUGAVEGI 15 • Sími 511 1900
Glæsilegt úrval
úra og skartgripa
Glæsileg
kvenúr