Morgunblaðið - 08.02.2008, Blaðsíða 2

2 FÖSTUDAGUR 8. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Landssamband sjálfstæðiskvenna stendur fyrir laugardagsfundi
á Hótel KEA Akureyri, 9. febrúar kl. 15.00.
Fundarstjóri:
Katrín Helga Hallgrímsdóttir
varaformaður Landssambands
sjálfstæðiskvenna
Sjálfstæðiskonur
á ferð um landið
- konur og nýir möguleikar í atvinnulífinu
Allir
velkomnir!
Umræður úr sal að lokinni framsögu
Fundarsetning:
Drífa Hjartardóttir
formaður Landssambands
sjálfstæðiskvenna
Með framsögu verða:
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
menntamálaráðherra
Arnbjörg Sveinsdóttir
alþingismaður
Ólöf Nordal
alþingismaður
Sigrún Björk Jakobsdóttir
bæjarstjóri Akureyrar
Elín Margrét Hallgrímsdóttir
bæjarfulltrúi á Akureyri
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 5691100 Fréttir frett@mbl.is Fréttastjórar Ágúst Ingi Jónsson, aðstoðarfréttaritstjóri, aij@mbl.is Sigtryggur Sigtryggsson, aðstoðarfréttaritstjóri, sisi@mbl.is Viðskipti vidsk@mbl.is Björn Jóhann
Björnsson, fréttastjóri, bjb@mbl.is Daglegt líf Anna Sigríður Einarsdóttir, annaei@mbl.is Menning menning@mbl.is Fríða Björk Ingvarsdóttir, ritstjórnarfulltrúi, fbi@mbl.is Umræðan | Bréf til blaðsins Guðlaug Sigurðardóttir, ritstjórnarfulltrúi,
gudlaug@mbl.is Minningar minning@mbl.is, Stefán Ólafsson, Arnór Ragnarsson Íþróttir sport@mbl.is Sigmundur Ó. Steinarsson, fréttastjóri, sos@mbl.is Útvarp | Sjónvarp Sigurlaug Jakobsdóttir, dagskra@mbl.is mbl.is netfrett@mbl.is Guðmundur
Sv. Hermannsson fréttastjóri gummi@mbl.is
HÆSTIRÉTTUR hefur dæmt olíu-
félögin þrjú, Ker, Skeljung og Olís, til
að greiða Reykjavíkurborg tæpar 73
milljónir króna í bætur vegna tjóns,
sem borgin varð fyrir vegna ólög-
mæts samráðs olíufélaganna. Þá
dæmdi Hæstiréttur olíufélögin til að
greiða Strætó bs. tæpar sex milljónir í
bætur.
Málið sem Reykjavíkurborg höfð-
aði var vegna útboða á olíuvörum fyr-
ir Strætisvagna Reykjavíkur og Véla-
miðstöð Reykjavíkurborgar á
árunum 1993, 1996 og 2001. Var til-
boði Skeljungs tekið í útboðum 1993
og 1996 en tilboði Olís í útboði 2001.
Samkeppnisstofnun komst m.a. að
þeirri niðurstöðu á sínum tíma, að ol-
íufélögin þrjú hefðu með aðgerðum
sínum haft samráð meðal annars um
útboðsverð til Reykjavíkurborgar og
auk þess stýrt sameiginlega viðskipt-
unum til Skeljungs og síðan skipt á
milli sín framlegð af þeim. Hafi þessi
hegðun þeirra falið í sér ólögmætt
Hæstiréttur sagði sýnt, að olíufé-
lögin hefðu samið af nákvæmni um
hvað Reykjavíkurborg yrði boðið af
hendi hvers þeirra og að sá sem lægst
bauð myndi greiða hinum tiltekna
fjárhæð fyrir hvern lítra af eldsneyti,
sem borgin keypti. Olíufélögin hefðu
ekkert fært fram í málinu, sem staðið
gæti í vegi fyrir þeirri ályktun, að til-
gangur þessa alls hafi verið að halda
viðskiptum Reykjavíkurborgar hjá
Skeljungi gegn verði sem ekki hefði
staðist boð Kers og Olís, ef reglur
samkeppnislaga hefðu verið virtar.
Þá hefðu olíufélögin heldur ekkert
fært fram til stuðnings því að slíkur
ágóði hefði ekki hlotist af þessu í
reynd. Sá ágóði hefði ekki verið ekki
sóttur úr hendi annarra en Reykja-
víkurborgar.
Málið dæmdu hæstaréttardómar-
arnir Árni Kolbeinsson, Garðar Gísla-
son, Gunnlaugur Claessen, Ingibjörg
Benediktsdóttir og Markús Sigur-
björnsson.
samráð og brotið gegn samkeppnis-
lögum.
Olíufélögin viðurkenndu í málatil-
búnaði sínum að þau hefðu með sam-
ráði við þetta útboð brotið gegn 10.
gr. þágildandi samkeppnislaga en
töldu ósannað að Reykjavíkurborg
hefði orðið fyrir tjóni vegna þessa.
Ker, Olís og Skeljungur
greiði borginni 73 milljónir
Í HNOTSKURN
»Í útboðslýsingu Reykjavík-urborgar frá 1996 sagði að
áætlað árlegt magn sem keypt
yrði væri 4 milljónir lítra af gas-
olíu, 250 þúsund lítrar af bensíni
og 8 þúsund lítrar af steinolíu.
Eldsneytið átti að nota fyrir
Strætisvagna Reykjavíkur, Mal-
bikunarstöð Reykjavíkur og
Vélamiðstöð Reykjavíkurborgar.
»Olíufélögin þrjú sendu öll inntilboð og átti Skeljungur hf.
lægsta tilboðið. Samdi Reykja-
víkurborg við lægstbjóðanda.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Pétur Blöndal
pebl@mbl.is
TIL hafði staðið hjá Svandísi Svavarsdóttur,
formanni stýrihópsins, að kynna niðurstöðu
stýrihópsins á fimmtudag í síðustu viku. En
sjálfstæðismenn kröfðust þess að fá að koma að
lokaniðurstöðunni, enda höfðu þeir ekki lesið
þau drög, þó að „punktað hefði verið niður eftir
þeim á einum fundi“. Úr varð að Svandís kaus
heldur að ná samstöðu allra flokka en að leggja
fram skýrslu, þar sem menn „næðu saman um
eina blaðsíðu, en skiluðu fimm sérálitum“, eins
og einn viðmælenda orðaði það.
Niðurstaðan er því málamiðlun og skýrslan
markast af því. Þar kom fátt fram um atburða-
rásina sem ekki hafði komið fram áður. Einn
hafði á orði að skýrslan væri ekki síður merki-
leg fyrir „það sem stæði ekki í henni, en það
sem stæði í henni“. Víst er að orðalag var mild-
að frá fyrri drögum, enda „hugsuðu allir um sig
og sína menn“.
Bent er á orðalagið að „farsælla hefði verið að
borgarstjóri hefði sótt sér umboð borgarráðs“.
Það þurfi engan kjarneðlisfræðing til að átta sig
á því að sjálfstæðismenn hafi komið að þeirri
framsetningu. Það sama eigi við um orðalagið:
„Umboð stjórnar REI [er] á reiki að mati hóps-
ins“. Ljóst sé að framsóknarmenn standi á bak
við það.
Ein mikilvægasta niðurstaða hópsins í augum
Vinstri grænna var sú að fyrirtæki í almanna-
þjónustu sem rekin eru fyrir almannafé eigi að
lúta almennum reglum um opinbera stjórn-
sýslu. Á fyrri stigum var raunar inni í nið-
urstöðum hópsins að slá hlutafélagavæðingu
OR út af borðinu, eins og stjórn OR lagði til í
ágúst síðastliðnum, en sjálfstæðismenn „vildu
ekki segja það fullum fetum“.
Yfirmenn OR sæti ábyrgð
Svo virðist sem borgarfulltrúar í öllum flokk-
um sem standa að stýrihópnum, ef Framsókn
er undanskilin, séu fylgjandi því að yfirmenn
Orkuveitunnar sæti ábyrgð. Í því sambandi er
einkum talað um Hjörleif B. Kvaran, forstjóra
OR, og Guðmund Þóroddsson, forstjóra REI,
sem er í leyfi frá störfum sem forstjóri OR.
Eindreginn vilji virðist til þess innan meiri-
hlutans að þeir víki, enda lýsti Ólafur F. Magn-
ússon því yfir við fréttamenn í gær að þar ætti
að taka upp „algjörlega nýja stjórnarhætti“ og
að hann efaðist ekki um að einhver myndi axla
ábyrgð vegna REI-málsins. Þessi ummæli fóru
ekki framhjá borgarfulltrúum minnihlutans og
sagði einn þeirra: „Ég áttaði mig ekki á því að
þau væru komin svona langt með að reka fólk.“
Í skýrslunni eru atriði sem eru til þess fallin
að rökstyðja slíka ákvörðun, meðal annars um-
mæli um trúnaðarbrest milli borgarfulltrúa og
yfirmanna Orkuveitunnar, um óljóst umboð
þeirra og valdmörk, að þeir hafi glatað trausti,
legið á upplýsingum og ekki sagt borgarfull-
trúum frá því þegar þeir högnuðust persónu-
lega. „Miklar vísbendingar eru í skýrslunni um
breytingar innan OR og ef stjórnarformaður
OR vill láta til sín taka er hann með gott tæki í
höndunum.“
100 milljónir
Í tilvikinu þar sem vitnað er í persónulegan
hagnað stjórnenda REI er meðal annars litið til
fundar yfirmanna OR með minnihlutanum að
morgni 3. október, daginn sem samruninn var
samþykktur í stjórn OR. Eins og fram hefur
komið í Morgunblaðinu spurði Sigrún Elsa
Smáradóttir, borgarfulltrúi Samfylkingarinnar,
hvernig stæði á því að starfsmenn bæru úr být-
um 5%, en það hafði staðið á einni glærunni.
Það hlyti að vera alltof há upphæð fyrir al-
menna starfsmenn.
Yfirmennirnir urðu vandræðalegir, sam-
kvæmt heimildum, og sögðu að þetta væru líka
tryggðarsamningar við jarðfræðinga. Sigrún
Elsa spurði hve margir þeir væru. Þrír, var
svarið. Upp á hve mikið? 10 milljónir. Þá sagði
Sigrún Elsa að það gengi ekki heldur upp. Þá
var líka sagt að lykilstarfsmenn fengju að
kaupa. Og Guðmundur Þóroddsson „stundi
upp“ að við bættist það sem hann ætlaði að
kaupa. Hvað er það mikið? „100 milljónir,“
svaraði hann. Þá heimtaði minnihlutinn að sjá
lista yfir lykilstarfsmennina, og kom í ljós að öll
yfirstjórn OR var þar inni. Um leið vaknaði sú
spurning hvort eðlilegt teldist að REI gerði
tryggðarsamninga við yfirstjórn OR, sem væri
ráðgefandi stjórn OR, m.a. um að setja meiri
fjármuni í REI. Hjörleifur B. Kvaran fór þá út
af fundinum, kom síðan inn aftur, sagði að hann
hefði talað við sitt fólk hjá OR og að það færi út
af listanum. Ekki var greint frá þessu á fundi
með borgarfulltrúum Sjálfstæðisflokksins síðar
um daginn.
„Það að menn taki ekki fram að þeir hagnist
verulega persónulega myndi vera næg ástæða
til brottvikningar í hverju einasta fyrirtæki,
hvað þá opinberu fyrirtæki,“ segir borgarfull-
trúi. En minnihlutinn lítur svo á að erfitt sé að
réttlæta að láta yfirmenn OR axla ábyrgð ef
það „gerist undir fána Vilhjálms“. Einn heim-
ildarmaður sagði: „Þá veltir maður fyrir sér
hver glæpur Guðmundar og Hjörleifs er, ef Vil-
hjálmur á aftur að verða borgarstjóri. Þá mun
verða hamagangur á Hóli.“ Annar sagði: „Ef
byrjað er á einum, þá veit ég ekki hvar það end-
ar.“ „Það væri hræsni,“ sagði þriðji.
Högg á meirihlutann?
Í viðtali við fréttamenn í gær varð Vilhjálmur
Þ. Vilhjálmsson, annar borgarfulltrúinn í REI-
málinu, meyr, en áður gerðist það hjá Birni
Inga Hrafnssyni á fundi framsóknarmanna.
Sagan endurtekur sig. Og leitt er líkum að því
að fyrri drög að skýrslunni, sem sjálfstæð-
ismenn höfðu ekki samþykkt, en var lekið til
fjölmiðla, hafi átt að koma höggi á meirihlut-
ann, meðal annars á þeim forsendum að Vil-
hjálmur kæmi verr út þar en í endanlegri
skýrslu.
Sjálfstæðismenn líta svo á skýrslan hafi ekki
aðeins verið pólitísk málamiðlun, heldur einnig
lögfræðileg. Þrjú lögfræðiálit koma fram í
skýrslunni og ekki eru öll á einu máli um um-
boðsleysi Vilhjálms. Vitnað er til þess að borg-
arlögmaður segi Vilhjálm hafa haft umboð og
Lára V. Júlíusdóttir hafi ekki tekið eindregna
afstöðu til þess, þó að hún segi vinnubrögð hans
ekki lýðræðisleg. Einnig má heyra að margir
lögfræðingar hafi komið á fund stýrihópsins og
þar hafi verið skiptar skoðanir á því hvort Vil-
hjálmur hafi haft umboð, einnig á umboði
stjórnar REI, sem Björn Ingi Hrafnsson átti
sæti í, og loks æðstu stjórnenda Orkuveitunnar.
En það má segja að Björn Ingi Hrafnsson kom-
ist vel frá skýrslunni, enda kastljósið ekki á
honum lengur. Á það er þó bent að sumir lög-
fræðingar sem komið hafi fyrir stýrihópinn hafi
staðið á því fastar en fótunum að stjórn REI
hafi brotið lög með því að fara fram án umboðs.
Innan Framsóknar er það viðhorf uppi að nú
hafi þessum kafla verið lokað, stórum álita-
málum svarað og að stefnumótun verði vísað til
stjórnar OR. Þar voru menn „hugsi“ yfir um-
mælum Ólafs F. Magnússonar og fannst hann
þurfa að skýra sín orð betur.
Álits umboðsmanns beðið
Í starfi stýrihópsins var á sínum tíma kallað
eftir svörum frá umboðsmanni um hvað hann
hygðist fyrir, en hann svaraði bréflega að hann
biði eftir svörum frá stýrihópnum.
Í þeim svörum sem umboðsmanni Alþingis
bárust frá borgarlögmanni á sínum tíma var
boðað að hann fengi frekari svör þegar niður-
staða stýrihópsins lægi fyrir. Ekki er ólíklegt
að umboðsmaður gangi núna eftir þeim svörum.
Hann taki málið svo til frekari athugunar eða
úrvinnslu eða óski frekari upplýsinga.
Í því samhengi er athyglisverð sú gagnrýni
sem sett er fram á borgarlögmann í skýrslu
stýrihópsins, en hann hafi svarað spurningum
sem beint var til borgarfulltrúa án þess að bera
það undir þá. Og settar eru gæsalappir utan um
að hann hafi svarað „fyrir hönd Reykjavík-
urborgar“. Enda er misræmi í svörum hans og
skýrslu borgarfulltrúanna, meðal annars um
hvort líta beri svo á að OR heyri undir opinber-
an rétt eða einkarétt.
Spurningin sem eftir stendur er sú hvort Vil-
hjálmur Þ. Vilhjálmsson standi af sér orrahríð-
ina og taki aftur við embætti borgarstjóra.
Borgarfulltrúar sem talað var við töldu að REI-
skýrslan breytti engu í þeim efnum. „Ég held
að hann sé ekki að fara neitt.“ Og ljóst er að ein-
hugur ríkir um það meðal sjálfstæðismanna,
sem telja mikilvægt að hafa lokið við skýrsluna
og að Vilhjálmur hafi þegar axlað ábyrgð, við-
urkennt mistök sín og að auki misst borgar-
stjórastólinn. Ef til vill býr að baki, að þeim sé
ekki stætt á frekari innanflokksátökum. En bú-
ist er við að það verði prófsteinn á Vilhjálm ef
umboðsmaður Alþingis úrskurðar í málinu. Víst
er að umboðsmaður fer sér að engu óðslega í
þeim efnum, stígur heldur fastar til jarðar, og
þær spurningar sem hann bar fram að eigin
frumkvæði bera með sér að hann horfir gagn-
rýnum augum á atburðarásina í REI-málinu.
Stendur Vilhjálmur af sér
orrahríðina vegna REI?
Árvakur/Brynjar Gauti